تیتربرتر؛ خشکسالی اخیر عراق باعث پایین آمدن سطح آب سد موصل شده و شهری را از زیر آب بیرون آورده که قدمت آن به «عصر برنز» برمی‌گردد. این محل که در منطقه کردستان عراق قرار گرفته، کاخی با دیوارهای هفت متری دارد. حالا محققان در تلاشند تا پیش از زیر آب رفتن مجدد آن، بتوانند تحقیقات خود را انجام دهند.
جزئیات کشف یک شهر 3400 ساله
بر اساس بیانیه محققان آلمانی و کردی، سایت «کمونه» مربوط به دوره «پادشاهی میتانی» است که در حوالی سال‌های 1500 تا 1400 قبل از میلاد مسیح بر بخش‌هایی از سوریه و شمال بین‌النهرین حکومت می‌کرد. کمونه چهارمین سایت تاریخی از این پادشاهی میتانی است که چگونگی زندگی مردم در مرکز این قلمرو را نشان می‌دهد.
اولین بار افت ارتفاع آب در سال 2010 نشانه‌هایی از این شهر را از زیر آب بیرون آورد. ولی در آن زمان امکان تحقیق و حفاری وجود نداشت. کاخ کمونه در روزگار خود فقط 20 متر با رود دجله فاصله داشت. محققان تاکنون هشت اتاق را در این کاخ پیدا کرده‌اند که برخی از آن‌ها با آجر نسوز فرش شده بودند.
نقاشی‌های باقی مانده روی دیوارها شامل طیف‌های رنگی قرمز و آبی است. سازه‌های مهمی مثل این کاخ در امپراتوری میتانی احتمالا با نقاشی‌های دیواری رنگارنگ تزئین می‌شدند. با این حال، آثار بسیار کمی از این تزئینات باقی مانده و از این رو، اهمیت کمونه را دوچندان می‌کند.
سایت کمونه احتمالا مربوط به شهر زاخیکو است
از دیگر چیزهایی که درون این کاخ کشف شده، 10 لوح با خط میخی میتانی است که حالا محققان سعی دارند آن‌ها را ترجمه کنند. ترجمه یکی از این لوح‌ها احتمالا نشان می‌دهد که این سایت در واقع شهر باستانی زاخیکو بوده است. ارجاعات مربوط به این شهر به حوالی سال 1800 قبل از میلاد برمی‌گردد. زاخیکو ظاهرا حداقل چهار قرن بر دره رود دجله استوار بوده است.
زمانی که امپراتوری میتانی دچار تزلزل شد، «ادد-نیراری»، فاتح آشوری ساکنان شهر تایدو، پایتخت این امپراتوری را قتل عام کرد. قرن‌ها بعد، باستان‌شناسان باقی‌مانده‌های این امپراتوری بزرگ را پیدا کردند، اما محل دقیق شهر تایدو هنوز مشخص نیست.
از این رو، کشف سایت کاخ کمونه اهمیت زیادی دارد؛ چون می‌تواند به بازسازی خط زمانی این تمدن باستانی کمک کند. «احمد قاسم»، متخصص اداره باستان‌شناسی کردستان عراق و از مدیران این پروژه تحقیقاتی می‌گوید این اکتشاف یکی از مهمترین اکتشافات حوزه باستان‌شناسی در این منطقه در دهه‌های اخیر بوده است.
مطالب مرتبط:
واکنش کارشناسان به کشف سایت کاخ کمونه
این شهر باستانی که در اقلیم کردستان عراق واقع شده است، پس از آن پدیدار شد که مسئولان محلی برای جلوگیری از خشک شدن محصولات زراعی در ماه دسامبر مقادیر زیادی آب از مخزن سد موصل که مهمترین منبع ذخیره آب عراق است برداشت کردند. این مسئله موجب شد سطح آب پشت سد پایین بیاید و شهری متعلق به عصر برنز که چندین دهه پیش بدون هیچ گونه تحقیقات باستان‌شناسی قبلی زیر آب رفته بود دوباره ظاهر شود.
در پی این رویداد پیش‌بینی‌نشده، باستان‌شناسان با عجله دست به کار شدند تا قبل از اینکه شهر دوباره به زیر آب برود دستکم بخش‌هایی مهم از آن را در سریع‌ترین زمان ممکن حفاری و مستندسازی کنند چرا که مشخص نبود چه زمانی آب در مخزن دوباره بالا می‌آید.
کارشناسان می‌گویند کاخ و چندین ساختمان عظیم کشف شده می‌توانند متعلق به شهر باستانی «زخیکو» باشند که گمان می‌رود یکی از مراکز مهم امپراتوری میتانی در حدود سال‌های ۱۵۵۰ تا ۱۳۵۰ قبل از میلاد بوده است. پیشتر کاخی به نام «کمونه» متعلق به همین دوران در بستر رودخانه دجله کشف شده بود که به گفته باستان‌شناسان در زمان خود در فاصله ۲۰ متری دجله قرار داشته است.
باستان‌شناسانی از دانشگاههای فرایبورگ و توبینگن آلمان به همراه سازمان باستان‌شناسی اقلیم کردستان عراق حفاری‌ها را در منطقه دهوک اقلیم در ژانویه و فوریه ۲۰۲۲ انجام دادند و در مدت کوتاهی موفق شدند تا حد زیادی از شهر نقشه‌برداری کنند.
علاوه بر یک کاخ چندین بنای بزرگ دیگر شامل استحکامات عظیم با دیوار و برج‌ها، چند طبقه انباری و یک مجتمع صنعتی در این حفاری‌ها کشف شد. قدمت این مجموعه شهری به زمان امپراتوری میتانی برمی‌گردد که بخش‌های وسیعی از شمال بین‌النهرین و سوریه را تحت کنترل داشت.
دکتر ایوانا پولجیز، باستان‌شناس در دانشگاه فرایبورگ آلمان، می‌گوید: «ساختمان بزرگ کشف‌شده از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است زیرا مقادیر زیادی کالا در آن ذخیره شده که احتمالاً از سراسر منطقه آورده شده بود.»
تیم تحقیقاتی می‌گوید با وجود اینکه دیوارهای با ارتفاع چندین متری از آجرهای گلی خشک‌شده در آفتاب ساخته شده بودند و بیش از ۴۰ سال در زیر آب قرار داشتند، به گونه‌ای شگفت‌انگیز سالم مانده‌اند.
بنابر گفته پژوهشگران، دلیل این امر می‌تواند زمین لرزه‌ای باشد که در حدود سال ۱۳۵۰ رخ داد و شهر را ویران کرد. طی این حادثه قسمت‌های فوقانی دیوارها فروریختند و بخش‌های زیرین ساختمان را مدفون کردند.
در حفاری‌ها ظروف مختلف و همچنین بیش از ۱۰۰ لوح میخی به دست آمده است. قدمت این الواح به دوره آشور میانه و اندکی قبل از وقوع فاجعه زلزله در شهر بازمی‌گردد. یکی از دلایل دیگر سالم ماندن این لوح‌ها این است که آن‌ها درون پاکت‌های گلی خود نگهداری می‌شده‌اند.
پیتر فالزنر، باستان‌شناس در دانشگاه توبینگن آلمان، می‌گوید: «تقریباً به معجزه نزدیک است که الواح میخی ساخته شده از گل پخته‌نشده چندین دهه زیر آب دوام بیاورند.»
برای حفاظت از این سایت مهم از اثرات بالا آمدن مجدد آب، دیوارها و ساختمان‌های حفاری‌شده در چارچوب یک پروژه محافظتی به طور کامل با ورقه‌های پلاستیکی محکم پوشانده شده و دیواره‌های شنی نیز در پشت آن‌ها کارگزاری شدند.
منطقه حفاری‌شده اکنون یک بار دیگر به طور کامل زیر آب رفته است.
آنچه دیگران میخوانند:
گردآورنده: مریم بالوی فیلی
