به گزارش تیتربرتر؛ استفاده‌کنندگان از یارانه پنهان دهک‌های مرفه جامعه هستند. این درحالی است که برخی دهک‌ها بویژه برخی گروه‌های روستایی حتی از وسایل حمل و نقل عمومی هم استفاده نمی‌کنند و هیچگونه بهره‌ای از سهمیه بنزین ندارند.
تصمیم جدید دولت برای پرداخت یارانه ها
در حالی که قرار بود یک خانوار پنج نفره شب گذشته چند صد هزار تومان یارانه نقدی جدید و معیشتی بنزین دریافت کند، با خلف وعده دولت فقط ۲۰۵ هزار تومان به حساب آنها واریز شد.
اولین یارانه‌ای که هر ماه به حساب سرپرستان خانوار واریز می‌شود یارانه معیشتی بنزین است. قرار بود با دو برابر شدن یارانه‌ها از این ماه هر خانوارها یارانه بیشتری دریافت کنند که با خلف وعده دولت یارانه جدید دیشب واریز نشد.
معاون اقتصادی رئیس‌جمهور اعلام کرده بود که یارانه‌ها از دی ماه دو برابر می‌شود و یک خانوار چهار نفره مبلغ ۸۰۰ هزار تومان یارانه در این ماه دریافت کند، یعنی ۴۴۵ هزار تومان بیشتر.
پیگیری‌ها نیز نشان می‌داد که یارانه جدید همزمان با واریز یارانه معیشتی بنزین پرداخت شود، در واقع یک خانوار پنج نفره که در روز دهم هر ماه ۲۰۵ هزار تومان یارانه معیشتی بنزین را دریافت می‌کند، یارانه جدید را نیز بگیرد.
مبلغ یارانه جدید قرار بود پلکانی باشد، یعنی دهک‌های اول تا چهارم نفری ۱۲۶ هزار تومان و دهک‌های پنجم تا هفتم ماهانه ۹۰ هزار تومان یارانه بیشتر بگیرند.
در حالی این یارانه جدید پرداخت نمی‌شود که براساس پیگیری‌ها نهادهای مرتبط با واریز یارانه‌ها آمادگی انجام آن را داشتند و منتظر دستور رئیس دولت بودند.
براساس اخبار منشر شده، به نظر می‌رسد دولت تغییراتی را برای پرداخت یارانه جدید در نظر گرفته است. دولت تصمیم گرفته پرداخت پلکانی یارانه‌ها را فعلا کنار بگذارد و به جای آن به‌صورت یکسان به ۶۶ میلیون نفر ماهانه ۱۵۰ هزار تومان یارانه نقدی بیشتر پرداخت کند.
یعنی یک خانوار پنج نفره علاوه بر یارانه معیشتی ۲۰۵ هزار تومانی و یارانه نقدی ۲۲۷ هزار تومانی؛ مبلغ ۷۵۰ هزار تومان نیز به عنوان یارانه جدید دریافت می‌کند. احتمالا در این ماه یارانه یک خانوار پنج نفره به ۹۴۵ هزار تومان در ماه برسد.
یارانه بنزین عادلانه است؟
جواد نوفرستی مدرس دانشگاه و پژوهشگر حوزه انرژی نوشت: توزیع عادلانه یارانه بنزین با عنوان بنزین یارانه‌ای از سال ۸۶ با اجرای سهمیه‌بندی بنزین مطرح شد. چراکه حدود ۴۵ درصد خانوارها هیچ وسیله نقلیه‌ای ندارند و هیچ سهمیه بنزینی به آنها تعلق نمی‌گیرد. در واقع استفاده‌کنندگان از یارانه پنهان دهک‌های مرفه جامعه هستند.
این درحالی است که برخی دهک‌ها بویژه برخی گروه‌های روستایی حتی از وسایل حمل و نقل عمومی هم استفاده نمی‌کنند و هیچگونه بهره‌ای از سهمیه بنزین ندارند. بنابراین طرح عدالت بنزینی که دولت برای اجرای آن مصمم است عدالت را هدف قرار داده است. این طرح نقاط قوت، ضعف و ابعاد پنهانی دارد که اجرای پایلوت آن بسیار مؤثر خواهد بود. چراکه برای اجرای چنین طرح مهمی نباید عجله کرد. این طرح برای اجرای موفق نیازمند یک‌سری شروط است.
نخست آنکه اطلاع‌رسانی مبهم، ناقص و قطره‌چکانی باعث ایجاد شایعات، سوءتفاهم‌ها و نارضایتی گروه‌ها می‌شود بویژه آنکه تجربه تلخ آبان ۹۸ را هم داریم که به دلیل ضعف در اطلاع‌رسانی بود. دولت باید ابعاد کلی طرح را برای دوری جستن از ابهامات با رسانه‌های رسمی درمیان بگذارد. پس از اعلام این طرح از سوی دولت برخی شایعات در خصوص آزادسازی قیمت‌ها مطرح شد که چند روز بعد مسئولان شفاف‌سازی کردند.
در واقع باید خیال مردم را راحت کرد که قیمت‌ها تغییر نمی‌کند.چنین شایعاتی منجر به ایجاد و تشدید شک‌های تورمی می‌شود. همچنین مورد بعدی سهمیه خودروهای عمومی است که نباید حذف یا کم شود چراکه نتیجه آن افزایش کرایه حمل و نقل عمومی است و به زیان مسافران خواهد بود. نکته بعدی در رابطه با این طرح پیش‌بینی طراحی سامانه‌ای است که افراد بتوانند سهمیه بنزین خود را آنجا خرید و فروش کنند.
این انتخاب باید مورد آسیب‌شناسی قرار بگیرد چون اصل عدالت که هدف یارانه بنزینی است را به محاق می‌برد. با توجه به اینکه نیمی از خانوارها خودرو ندارند این جمعیت قابل توجه فروشنده سهمیه خود خواهند بود.این بدان معناست که به دلیل فشار عرضه قدرت چانه‌زنی به دست خریداران خواهد بود و قیمت‌ها شکسته می‌شود. در خوشبینانه‌ترین حال قیمت فروش هزار تومان برای هر لیتر و حتی تا ۵۰۰ تومان هم برآورد شده است که هیچ کمکی به قشر آسیب‌پذیر نمی‌کند.
این پدیده کاملاً به نفع دهک‌های درآمدی بالا و پرمصرف خواهد بود و در سوی دیگر دهک پایین متضرر می‌شوند چون نیازمند فروش و دریافت نقدی سهمیه بنزین خود هستند و این کار را در اولین فرصت انجام می‌دهند. علاوه بر از بین رفتن جنبه توزیع عادلانه طرح، به دلیل قیمت پایین انگیزه افزایش مصرف بیشتر می‌شود. بنابراین ما به اصل موضوع خوشبین هستیم، اصل طرح قابل دفاع است اما باید زوایای پنهان و ابهامات آن بررسی شود و بتوان به افکار عمومی پاسخ کارشناسی و مستدل داد و بازار شایعات را بست.
مطالب مرتبط:
مشمولان یارانه بنزین چه کسانی هستند؟
ایران در سال ۲۰۲۰ میلادی، در مجموع ۲۹.۶ میلیارد دلار یارانه در بخش انرژی پرداخت کرده که نشان می‌دهد بیش از ۱۶ درصد از یارانه انرژی پرداخت شده در جهان سهم ایران است.
با توجه به جمعیت ۸۴ میلیون نفری ایران در آن سال، سهم هر ایرانی از یارانه انرژی با دلار ۲۶ هزار تومانی، ۹.۵ میلیون تومان بوده است.
اگرچه بیشترین یارانه پرداخت شده در بخش انرژی ایران مربوط به گاز است اما سوخت‌های مایع نیز حجم بزرگی از یارانه‌ها را به صورت پنهان می‌بلعند.
در برخی موارد مانند گازوئیل یارانه پرداخت شده تقریبا به صورت مساوی بین مردم توزیع می‌شود اما در زمینه یارانه بنزین ماجرا بسیار متفاوت است.
از داده‌های هزینه-درآمد خانوار مرکز آمار نشان می‌دهد اکنون ۱۸.۵ میلیون خودروی سواری شخصی و عمومی در کشور وجود دارد.
این بدان معنا است که از هر هزار ایرانی، ۲۱۸ نفر مالک خودرو هستند.
اما مالکیت خودرو چندان عادلانه نیست. جمعیت ایران در حال حاضر کمی بیش از ۸۴ میلیون نفر است. از این تعداد حدود ۶۳ میلین نفر معادل ۷۵ درصد جمعیت در شهرها و ۲۱ میلیون نفر چیزی حدود ۲۵ درصد نیز در روستاها ساکن هستند.
با توجه به اینکه ۲۴ میلیون خانوار در کشور زندگی می‌کنند و جمعیت هر خانوار نیز به طور متوسط ۳.۳ نفر (این نسبت در شهر و روستا تفاوت چندانی ندارد) است، بنابراین حدود ۱۹ میلیون خانوار شهرنشین و ۶.۴ خانوار روستانشین در کشور حضور دارند.
اطلاعات مرکز آمار نشان از آن دارد که ۳۴ درصد از خانوارهای روستایی و ۵۳ درصد از خانوارهای شهری حداقل یک خودرو دارند.
بررسی‌های ایرنا در خصوص وضعیت جمعیتی خانوارهای شهری و روستایی و درصد مالکیت خودروی خانوارها نشان می‌دهد ۱۰ میلیون خانوار شهری و تنها ۲ میلیون خانوار روستایی در کشور مالک خودرو هستند و اگر درصد مالکیت کل جمعیت کشور را با توجه به این اعداد محاسبه کنیم، تنها ۴۸ درصد از خانوارها حداقل مالک یک خودرو هستند.
ناعادلانه‌بودن توزیع خودرو در همین جای کار خودنمایی می‌کند. با توجه به وجود ۱۸.۵ میلیون خودرو در کشور و سکونت ۲۵.۵ میلیون خانوار، اگر هر خانوار تنها یک خودرو داشت، ۷۲.۵ درصد از خانوارهای کشور باید صاحب خودرو می‌بودند که در عمل اینگونه نیست.
بنابراین تا همین جای کار نیز یارانه بنزین توزیع شده در کشور با توجه به تعداد خودروها به جای آنکه به ۷۲ درصد از خانوارها برسد تنها شامل حال ۴۸ درصد می‌شود.
مشکل بزرگتر اما جای دیگری است.
نگاهی به قیمت بنزین با عدد اکتان ۹۲ در معاملات خلیج فارس نشان می‌دهد هر بشکه بنزین که معادل حدود ۱۵۹ لیتر است و یک محاسبه ساده نشان می‌دهد هر لیتر بنزین در خلیج فارس در سال جاری حدود ۵۰ سنت بوده که با میانگین قیمت ۲۶ هزار تومان برای هر دلار، هر لیتر بنزین در خلیج فارس ۱۳ هزار تومان قیمت می‌خورد.
با توجه به قیمت هزار و ۵۰۰ تومانی برای بنزین سهمیه‌ای و ۳ هزار تومانی بنزین آزاد، هر لیتر بنزین سهمیه‌ای ۱۱ هزار و ۵۰۰ تومان و هر لیتر بنزین آزاد نیز ۱۰ هزار تومان یارانه دریافت می‌کند تا به قیمت‌های امروز به دست مصرف‌کننده ایرانی برسد.
از سوی دیگر ایرانی‌ها به طور میانگین در سال جاری روزانه ۸۵.۵ میلیون لیتر بنزین مصرف کرده‌اند که از این میزان ۶۰ میلیون لیتر بنزین سهمیه‌ای و ۳۵.۵ میلیون لیتر نیز بنزین آزاد بوده است.
با توجه به پرداخت یارانه بنزین در هر دو مورد، روزانه ۶۹۰ میلیارد تومان یارانه به بنزین سهمیه‌ای و ۳۵۵ میلیارد تومان یارانه به بنزین آزاد تعلق می‌گیرد که نشان می دهد دولت هر روز بیش از هزار میلیارد تومان یارانه به بنزین می‌دهد.
با یک حسابی سرانگشتی یارانه پرداخت‌شده به بنزین در ماه ۳۰ هزار میلیارد تومان و در سال ۳۶۵ هزار میلیارد تومان خواهد بود.
یارانه‌ای که ۵۲ درصد از خانوارهای کشور از آن محروم هستند و این یارانه به مالکان خودرو تعلق می‌گیرد که در اغلب موارد جزو افراد ثروتمند هستند که هر خانواده چندین خودرو دارند.
بنابراین با توجه به اینکه پرداخت یارانه در کشور به منظور حمایت از اقشار ضعیف تر انجام می شود و شکل فعلی پرداخت یارانه بنزین عملا حمایتی از این بخش نمی کند، دولت طرح جدید بنزین را در دستور کار دارد که قرار است به صورت آزمایشی در جزایر کیش و قشم اجرا شود.
بر اساس اسن طرح، یارانه بنزین به جای آنکه به خودرو تعلق بگیرد به تمام ایرانی هایی که حداقل یکسال از اقامت آنها در کشور میگذرد پرداخت خواهد شد.
آنگونه که وزیر نفت اعلام کرده، به ازای هر کد ملی، ۱۵ لیتر اعتبار بنزین هزار و ۵۰۰ تومانی به حساب سرپرستان خانوار واریز می شود و دولت برنامه ای برای افزایش قیمت بنزین با اجرای این طرح ندارد.
اگرچه هنوز جزئیات طرح مشخص نیست اما قرار است ساز و کاری راه اندازی شود تا یارانه پرداخت شده قابل خرید و فروش باشد و افرادی که خودرو ندارند این اعتبار را یا به بقیه مردم و یا به دولت واگذار کنند.
آنچه دیگران می خوانند:
گزارش از علی اکبر رضایی
