تیتربرتر؛ زخم معده هنگامی رخ میدهد که اسید و آنزیمهای معده به لایه محافظ پوشش درونی معده نفوذ میکنند و به آن آسیب میزنند
تغذیه و دستورهای غذایی یکی از اصلیترین راههای درمان برای پزشکان و طبیبان بود. اما مشکلات گوارشی بسیاری وجود دارد که در مورد چگونگی ابتلا، درمان و پیشگیری از آنها باورهای نادرست و اشتباهی در ذهن ما شکل گرفته است.
پاسخ به سوالات رایج در مورد درد و زخم معده
آیا نوشیدن شیر باعث بهبود زخم معده میشود؟
این باور غلط که نوشیدن شیر باعث بهبود زخم های گوارشی میشود، را باید اصلاح کرد. از آنجا که زخمهای گوارشی اغلب به دلیل عفونت هلیکوباکتر پیلوری هستند، تنها درمان با آنتی بیوتیک میتواند شفا دهنده آنها باشد و علائمشان را از بین ببرد. نوشیدن شیر اگرچه ممکن است به طور موقت دردهای ناشی از زخم گوارشی را تسکین دهد اما در درازمدت مصرف آن منجر به افزایش اسید معده و وخیم تر شدن علائم میگردد.
آیا غذاهای تند و استرس باعث زخم معده میشود؟
در گذشتههای نه چندان دور تصور میشد شیوه زندگی مانند علاقه زیاد به غذاهای پرادویه یا شغلهای استرسزا، ریشه زخم معده هستند اما امروزه پزشکان دریافتند که علت اصلی زخم معده، استرس یا رژیم غذایی نیست بلکه آلوده شدن به باکتری خاصی به نام هلیکوباکتر پیلوری علت اصلی آن است. این باکتری در بزاق وجود دارد و از طریق استفاده از قاشق و چنگال فرد آلوده یا خوردن غذای نیمه کاره دیگران منتقل میشود. برخی از داروها مانند آسپرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و برخی داروهای درمان کننده بیماری آرتریت (درد و ورم مفاصل) از جمله این داروهاست که میتوانند باعث زخم معده شوند، به همین علت باید از مصرف هرگونه دارو بدون مشورت با پزشک خودداری کنید. مصرف سیگار و الکل هم از دیگر علل زخم معده است.
آیا سوزش سر دل نگران کننده خیلی نگران کننده نیست؟
اگر شما بیش از دو بار در هفته تجربه سوزش سر دل را دارید باید به پزشک مراجعه کنید. این مشکل میتواند نشانه ابتلا به ریفلاکس معده به مری باشد که در صورت عدم درمان، در درازمدت با خونریزی یا زخم مری همراه خواهد بود. ریفلاکس معده همچنین میتواند به یک بیماری به نام مری بارت و خطر ابتلا به سرطان مری ختم شود.
آنهایی که شیر نمیخورند، با لاکتوز شیر مشکل دارند

اگر شما دچار عدم تحمل لاکتوز هستید، این مشکل به خاطر کمبود آنزیم لاکتاز است که قند شیر را تجزیه می کند. ولی این بدان معنی نیست که شما نمیتوانید محصولات لبنی مصرف کنید. بسیاری از محصولات لبنی بدون لاکتوز هستند. ضمن این که شما میتوانید در مورد اضافه کردن بسیاری از محصولات غیر لبنی که منبع خوبی از کلسیم هستند، از پزشکتان مشورت بگیرید.
مصرف فیبر بیشتر، همیشه بهتر است
فیبر یک ماده غذایی سالم است که میتواند علائم بیماریهای گوارشی از قبیل سندرم روده تحریک پذیر را تسکین دهد. هدف دریافت روزانه ۲۰ تا ۳۵ گرم فیبر در روز است. اما مصرف فیبر بیش از حد میتواند فرد را دچار نفخ شدید کند. برای جلوگیری از بروز نفخ میتوان فیبر را به تدریج به وعده های غذایی افزود.
افزایش سن باعث یبوست میشود
افزایش سن باعث یبوست نمیشود، بلکه داروهایی که افراد مسن مصرف میکنند موجب یبوست میگردد. افراد مسن به اندازه کافی ورزش نمیکنند، خوب غذا نمیخورند و به اندازه کافی مایعات نمینوشند. همه این عوامل باعث یبوست میشود.
سیگار، سوزش معده را آرام میکند
این نظریه غلط است، زیرا نیکوتین میتواند باعث شل شدن اسفنگتر (دریچه) بین مری و معده و در نتیجه برگشت اسید و محتویات معده به سمت مری شود. برگشت اسید معده باعث سوزش معده میشود.
علائم زخم معده
- - درد.
- - سوءهاضمه.
- - سوزش سر دل.
- - از دست دادن اشتها.
- - احساس ناخوشی.
- - کاهش وزن.
اگر این نشانهها را دارید و استفراغ خونی، دفع مدفوع چسبنده قیرمانند یا درد حاد و شدتگیرنده معده شدهاید، باید فورا به پزشک مراجعه کنید.
مطالب مرتبط:
در گذشتههای نهچندان دور تصور میشد شیوه زندگی مانند علاقه زیاد به غذاهای پرادویه یا شغلهای استرسزا، ریشه زخممعده هستند اما امروزه پزشکان دریافتند که علت اصلی زخممعده، استرس یا رژیم غذایی نیست بلکه آلوده شدن به باکتری خاصی به نام هلیکوباکتر پیلوری علت اصلی آن است. این باکتری در بزاق وجود دارد و از طریق استفاده از قاشق و چنگال فرد آلوده یا خوردن غذای نیمه کاره دیگران منتقل میشود. برخی از داروها مانند آسپیرین، ایبوپروفن، ناپروکسن، کتوپروفن و برخی داروهای درمانکننده بیماری آرتریت (درد و ورم مفاصل) ازجمله این داروهاست که میتوانند باعث زخم معده شوند به همین علت باید از مصرف هرگونه دارو بدون مشورت با پزشک خودداری کنید. مصرف سیگار و الکل هم از دیگر علل زخم معده است.
رایجترین علامت زخممعده، درد سوزشی که از جناغ سینه تا بالای ناف میتواند احساس شود. این درد بهعلت تماس اسید معده با منطقه آسیب، ایجاد میشود. این درد از یک ساعت بعد از غذا خوردن شروع میشود و تا ساعتها ادامه پیدا کند همچنین شبها شعلهور شده و میتواند فرد را از خواب بیدار کند. این درد در زمان خالی بودن معده بدتر میشود لذا باید از گرسنگی اجتناب کرد. زخم معده میتواند برای مدتی فروکش کند ولی بعد از چند هفته علائم بیماری برمیگردد لذا حتما باید برای درمان به پزشک مراجعه کرد.
در موارد کمتر، علائم و نشانههای دیگری هم در زخم معده دیده میشود:
* بالا آوردن خون، که با رنگ قرمز یا سیاه مشخص میشود.
* وجود خون تیره رنگ در مدفوع یا قیری شدن مدفوع
* حالت تهوع یا استفراغ
* کاهش وزن بدون دلیل
* تغییر اشتها که فرد باید هر چه سریعتر به پزشک مراجعه کند. البته باید دقت داشت که هر دردی زخم معده نیست. مهمترین بیماری که علائم مشابه زخم معده دارد حمله قلبی است لذا از خود درمانی جدا بپرهیزید.
پزشک برای تشخیص زخم معده از آندوسکوپی استفاده میکند. در روش آندوسکوپی، پزشک توسط لوله باریکی که از دهان وارد معده شما میکند و سر آن نور است، داخل معده را میبیند و ممکن است از لایه داخلی معده، نمونهبرداری کند (یعنی تکهای بردارد) تا وجود هلیکوباکترپیلوری را بررسی کند. آزمایش خون و آزمایش تنفس نیز برای تشخیص هلیکوباکترپیلوری بهکار میروند.
معمولا در افراد جوان اگر علامتهایی مانند کاهش وزن، کمخونی، استفراغ و احساس گیر کردن غذا وجود نداشته باشد و فقط درد معده داشته باشند، باید از آنها آزمایش خون و تست تنفسی برای میکروب هلیکوباکتر گرفته شود و درصورت اثبات آن، درمان شوند. ولی در افرادی که بالای 40سال دارند یا دچار کم خونی، تهوع و استفراغ هستند یا احساس گیر کردن غذا دارند حتماً باید آندوسکوپی انجام شود چون سرطان معده در کشور ما شایع است.
خطر زخم معده

بیشتر کسانی که زخم معده دارند، فقط درد معده دارند. برخی افراد هم هیچ نوع علامتی ندارند. زخمها باعث ایجاد سایر مشکلات جسمی هم میشوند؛ گاهی اوقات خونریزی میکنند. اگر زخمها خیلی عمیق شوند، میتوانند دیواره معده را سوراخ کنند. همچنین زخمها میتوانند باعث انسداد معده شوند یعنی از عبور غذا در معده جلوگیری کنند که در این حالت، تهوع، استفراغ و کاهش وزن دیده میشود.
درصورت مشاهده علائم هشداردهنده زیر، فوراً به پزشک مراجعه کنید.
1- استفراغ خونی
2- بالا آوردن غذایی که چند ساعت یا چند روز قبل خورده شده است.
3- احساس سرما یا مرطوب بودن پوست
4- احساس ضعف یا سرگیجه غیرعادی
5- مدفوع خونی (خون ممکن است مدفوع شما را سیاه رنگ یا قیریشکل کند)
6- احساس تهوع مداوم یا استفراغ کردن مکرر
7- احساس درد شدید و ناگهانی
8- کاهش وزن پایدار
9- با مصرف دارو، دردتان کم نشود.
10- درد به قسمت پشت بدن کشیده شود.
اگر زخم معده دارید حتما موارد زیر را رعایت کنید:
1- تعداد وعدههای غذایی خود را افزایش و حجم هر وعده را کاهش دهید تا معده شما خالی نماند.
2- آهسته غذا بخورید و آن را کامل بجوید.
3- از مصرف گوشت و ماهی دودی و نمک سود شده همچنین انواع شور و آجیلهای پر نمک بپرهیزید.
4- مصرف چای و قهوه و نوشیدنیهای گازدار را کاهش دهید.
5- سیگار نکشید و الکل مصرف نکنید.
6- با آرامش غذا بخورید و از استرس پرهیز کنید.
7- افسردگی، ناراحتی و استرس را از خود دور کنید و فقط بخندید. پس بروید به سوی خنده درمانی!
8- هیچگاه سرخود از آسپیرین یا مسکنهای مانند بروفن استفاده نکنید. در دردهای معمولی میتوانید استامینوفن مصرف کنید.
9- توصیه شده است که مبتلایان به این بیماری از مصرف وعده غذایی حجیم قبل از خواب اجتناب کنند.
10- در گذشته شیر غذای مهمی در درمان زخم معده محسوب میشد، علت مصرف آن این بوده است که تصور میشد شیر باعث خنثیسازی محتویات معده میشود اما ثابت شده بهعلت اینکه محتوی کلسیم و پروتئین شیر بالاست، یک تحریککننده قوی ترشح اسید معده است. به همین دلیل مصرف متناوب و مکرر شیر برای درمان زخم معده توصیه نمیشود.
11- از قاشق و چنگال دیگران استفاده نکنید، از لیوان دیگران آب نخورید.
12- مواد غذایی مفید برای زخم معده شامل:
عسل، بادام، موز، شیرین بیان، نعناع، بابونه
13- مواد غذایی غیرمجاز در زخم معده شامل:
شیر، خامه، شیر کاکائو، قهوه، چایی، انواع نوشابهها، الکل، غذاهای ادویهدار خصوصا فلفل، غذاهای پرچرب مثل آبگوشت، سبزیجات نفاخ مانند کلم، ترب، تربچه، خیار، شلغم، پیاز و پیازچه، میوههای نفاخ مانند هندوانه، گیلاس، گوجه سبز، هلو، چغاله بادام و زیتون میوههای ترش مانند پرتقال و نارنگی.
درمان زخم معده

اگر مبتلا به باکتری هلیکوباکترپیلوری باشید حتما باید درمان آنتیبیوتیکی چند دارویی برای مدت دوماه استفاده کنید. همچنین داروهای کاهشدهنده اسید معده مانند رانیتیدین، فاموتیدین، امپرازول و... به کاهش درد معده کمک میکند. اگر زخم معده خونریزی شدید داشته باشد، ممکن است آندوسکوپی برای سوزاندن زخم و کاهش خونریزی لازم باشد. اگر خونریزی با آندوسکوپی کنترل نشود یا سوراخشدگی زخم رخ دهد، آنگاه جراحی مورد نیاز خواهد بود.
زمان مراجعه به پزشک
زخم پپتیک، زخمی نیست که شما بتوانید به تنهایی و بدون مراجعه به پزشک آن را درمان کنید. اگرچه داروهای بلوکهکننده اسید و آنتیاسیدها، درد را تسکین میدهند اما این بهبودی، کوتاهمدت است. چنانچه علائم یا نشانههایی از زخم مشاهده کردید، برای درمان حتما به پزشک مراجعه کنید. و از طرف دیگر درد معده شما ممکن است نشانه بیماری خطرناک دیگری مثل حمله قلبی باشد، پس اگر با درد معده به پزشک مراجعه کردید و او برایتان نوار قلب درخواست کرد تعجب نکنید.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآورنده: علی اکبر رضایی