به گزارش تیتربرتر؛ با روی کار آمدن دولت سیزدهم نگاه به شرق و روابط با همسایگان مورد توجه بیشتر قرار گرفته است. در آن سو ایالات متحده آمریکا نیز با توجه به تحولات اخیر نشان داده است که در حال کم کردن نقش خود در منطقه و معطوف کردن هر چه بیشتر تمرکز بر روی چین است.
موضوعی که باور کارشناسان می تواند ادامه مذاکرات برجامی را از کانون توجهات دور کند. در حالت خوش بینانه نیز در صورت از سرگیری مذاکرات مشخص نیست طرفین با چه خواسته هایی وارد گفتگو خواهند شد و روند هرگونه توافق احتمالی چگونه اجرایی خواهد شد.
پرسش اصلی درباره این است که وضعیت " نه جنگ و نه مذاکره" تا چه زمان و مرحله ای می تواند بدون تحولات جدید و تنش زا دوام یابد. نکته ای که طرفین به خوبی بدان واقف هستند این است که از سرگیری گفتگوها بهترین و کم هزینه ترین راه نسبت به سناریوهای دیگر از جمله ورود به یک جنگ تمام عیار است.
تصمیم حسین امیر عبداللهیان برای برجام
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه کشورمان گفت: برخی در ملاقات‌ها دوست دارند مدام بگویند اینکه شما می‌گویید به زودی این "به زودی" یعنی چند روز، چند هفته، چند ماه؟
وی ادامه داد: به زودی یعنی به محض کامل شدن بررسی‌های ما، این اقدام را انجام خواهیم داد.
وزیر خارجه گفت: البته من به طرف‌های اروپایی وعده هایشان از جمله اینستکس [کانال مالی اروپا] را یادآوری می‌کنم که مدام می‌گفتند ظرف چند ماه آینده و به زودی انجام می‌شود.
وی افزود: تفاوت بین به زودی ایرانی و به زودی غربی خیلی زیاد است. به زودی از نظر ما یعنی واقعا در اولین فرصتی که بررسی هایمان تکمیل شود. مهم این است که ما اراده بازگشت به مذاکره را داریم، اما مذاکره‌ای جدی و تأمین کننده حقوق و منافع ملت ایران.
امیرعبداللهیان در پایان خاطرنشان کرد: ما با عربستان سعودی گفت‌وگو‌هایی داریم که امیدوار هستم در آینده نزدیک به نتایج مطلوب برسد و بتوانیم جزئیاتش را اعلام کنیم.
حسین امیرعبداللهیان وزیر امور خارجه ایران در دیدار با همتای فرانسوی خود با بیان اینکه ایران آماده بازگشت به مذاکرات بوده و به سرعت در حال مطالعه و مرور سوابق ادوار پیشین مذاکرات است، گفت: جمهوری اسلامی در جدیت دولت بایدن در بازگشت به برجام تردید دارد.
در ادامه دیدارهای وزیر امور خارجه ایران در حاشیه مجمع عمومی سازمان ملل متحد، امیرعبداللهیان و ژان ایو لو دریان وزیر خارجه فرانسه روز جمعه (به وقت محلی) دیدار و درخصوص موضوعات دوجانبه، توافق هسته‌ای و وضعیت افغانستان بحث و گفت وگو کردند.
وزیر خارجه فرانسه در این نشست با بیان اینکه پاریس نگران تأخیر در ادامه مذاکرات هسته‌ای بوده و علاقمند است که این گفت وگوها هرچه زودتر از سرگرفته شود، افزود: فرانسه همچنین خواستار همکاری کامل میان ایران و آژانس بین‌المللی انرژی اتمی است.
لو دریان با یادآوری دعوت دولت این کشور در نشست بغداد از امیرعبداللهیان جهت سفر به پاریس، بار دیگر این دعوت را تجدید کرد و گفت دولت فرانسه در انتظار سفر وزیر امور خارجه جمهوری اسلامی ایران به این کشور است.
در ادامه این نشست، امیرعبداللهیان گفت وگوهای صورت‌گرفته در بغداد را خوب توصیف کرده و با بیان اینکه فرانسه را علاقمند به گسترش روابط با ایران می‌داند، تصریح کرد که دو تماس تلفنی امانوئل ماکرون رئیس‌جمهوری فرانسه با رئیس‌جمهوری جدید ایران، نشان‌دهنده اهمیتی است که دو طرف برای روابط دوجانبه قائل هستند.
وزیر امور خارجه ایران همچنین با تشکر از دعوت طرف فرانسوی، متقابلا وزیر خارجه فرانسه را به تهران دعوت کرده و گفت دولت جدید جمهوری اسلامی ایران به گسترش همکاری‌های دوجانبه و منطقه‌ای علاقمند است.
امیرعبداللهیان با بیان اینکه دولت کنونی، دولتی علمگراست و مذاکره را به عنوان یک ابزار مهم دیپلماسی قبول دارد، خاطرنشان کرد که ایران آماده بازگشت به مذاکرات است و به سرعت در حال مطالعه و مرور سوابق ادوار پیشین مذاکرات است.
وزیر امور خارجه ایران در عین حال با ابراز تأسف از عدم اقدام جدی و عملی آمریکا و سه کشور اروپایی در عمل به تعهدات خود، گفت: در بازگشت به مذاکرات، نتایج عملی و ملموس برای مردم ایران، از اهمیتی فوق‌العاده برخوردار است.
وی با یادآوری اینکه دولت کنونی آمریکا هیچ قدم جدی و عملی‌ای برای بازگشت به تعهدات خود برنداشته و برعکس، تحریمهای تازه‌ای نیز علیه ایران اعمال کرده، افزود: ایران در جدیت دولت بایدن در بازگشت به برجام تردید دارد.
موضوع افغانستان دیگر محور گفت وگوهای صورت‌گرفته در این نشست بود. امیرعبداللهیان با بیان اینکه جمهوری اسلامی ایران با همه طرف‌ها در تماس بوده و در تلاش است تا همه طرف‌ها را به تشکیل دولت فراگیر تشویق کند، گفت: چالش‌های مهمی در این زمینه پابرجا باقی مانده است.
وزیر امور خارجه ایران در ادامه به افزایش جمعیت پناهجویان افغانستانی در ایران و سابقه میزبانی جمهوری اسلامی از اتباع افغانستان نیز اشاره کرده و حمایت‌های بین‌المللی از جمله فرانسه در زمینه واکسیناسیون پناهجویان را خواستار شد.
در مقابل، وزیر خارجه فرانسه با اعلام موافقت با موضع جمهوری اسلامی ایران در خصوص لزوم تشکیل دولت فراگیر و ممانعت از گسترش اقدامات تروریستی در افغانستان، تصریح کرد که لازم است تا به پناهجویان در کشورهای همسایه افغانستان و همچنین آوارگان داخلی افغانستان کمک شود.
لو دریان گفت که فرانسه انجام پروژه‌های مشترک در این زمینه را مورد بررسی قرار می‌دهد.
مطالب مرتبط:
سرنوشت برجام در دولت رئیسی
علی واعظ تحلیلگر ارشد گروه بین‌المللی بحران در امور ایران و ولی نصر استاد مطالعات خاورمیانه و امور بین الملل دانشگاه جان هاپکینز در مقاله ای مشترک بران فارن افرز با عنوان" چگونه می توان توافق هسته ای ایران را نجات داد" گفت: معادلات پیچیده در خصوص گفتگوهای هسته ای تنها معطوف به ایران و کشورهای غربی نیست. روسیه و به ویژه چین به عنوان دو ابرقدرت و مخالف سیاست های آمریکا و نزدیکی به ایران نقش مهمی در روند این گفتگوها ایفا کرده اند. در همین راستا "جان آلترمن"، دارای کرسی "زبیگنیف برژینسکی" در «امنیت جهانی و ژئواستراتژی» و مدیر برنامه های خاورمیانه در «مرکز مطالعات استراتژیک و بین المللی» در واشنگتن، طی مقاله ای با عنوان "سردرد چین برای توافق ایران" نوشت: رابرت مالی نماینده آمریکا در امور ایران، قبل از برگزاری نشست شورای حکام آژانس بین المللی انرژی اتمی سفری فشرده به پایتخت های کلیدی داشت.
او با طرف های اروپایی برجام در پاریس دیدار کرد و سپس عازم مسکو شد تا با مقامات روسیه مذاکره کند. کشور چین یکی از طرف های برجامی بود که رابرت مالی ملاقاتی با مقامات آن نداشت. نه او به پکن سفر کرد و نه نماینده ای از پکن به دیدار او آمد. با این حال این یک نشانه دیگر از افزایش تنش ها میان پکن و واشنگتن است که به طور جدی تلاش های آمریکا را در قبال برنامه های هسته ای ایران تحت فشار قرار می دهد.
از دیرباز مرسوم بوده که چین علاقه ای به ایفای نقش مهم در مذاکرات هسته ای ایران ندارد. چین به روس ها اجازه مذاکرات سخت و تهدیدآمیز را داده است و هنگامی که زمان رأی گیری فرا می رسد، چین موافق هر آن چیزی است که روسیه از آن حمایت می کند.
دلایل متعددی وجود دارد که فکر می کنیم این وضعیت در حال تغییر است. اولین مورد دیپلماسی بین چین و آمریکا است. وقتی که مشاور امنیت ملی کاخ سفید یعنی جیک سالیوان و آنتونی بلینکن وزیر امور خارجه ایالات متحده در شهر آنکوریج آلاسکا و در ماه مارس با دیپلمات های چینی ملاقات کردند، لحن ها تند و تیز و تهمت آمیز بود و سفر بی نتیجه ای را رقم زد. در ماه جولای وندی شرمن معاون وزارت خارجه آمریکا در سفر به چین با مشکل مواجه شد و دیدارش با همتایان سازنده نبود و جان کری نماینده آمریکا در امور اقلیمی، در ماه سپتامبر فقط به چین سفر کرد تا مورد استقبال یک مقام سطح پایین قرار گیرد و جلسات اصلی خود را در زوم(کنفرانس مجازی)داشته باشد - فقط چند هفته پس از آنکه این مقامات ارشد شخصاً با رهبران طالبان دیدار کردند.
مورد دوم نقض آشکار تحریم های آمریکا علیه ایران توسط چین است. مساله ای که از زمان دولت ترامپ آغاز شد و در دوران ریاست جمهوری بایدن نیز افزایش یافت. چین در حال واردات نفت ایران به طور آشکار و بر خلاف قانون آمریکا است. تیم بایدن عدم اجرای تحریم ها را یک حرکت آرام حسن نیت برای ایران و چین دانست. ایران به شدت به پول نقد نیاز داشت و رنج ایرانیان کاهش یافت. در همین حال ، چین از نفت با تخفیف بهره مند شد.
تا زمانی که مذاکرات هسته ای ادامه داشت، چند بشکه نفت در اینجا و آنجا می توانست به عنوان روان کننده مذاکرات عمل کند. با این حال، واردات چین از یک قطره به سیل در بهار تبدیل شد و در ماه مه بالغ بر حدود یک میلیون بشکه در روز رسید. در شرایطی که آینده مذاکرات هسته ای در هاله ای از ابهام قرار دارد، مشخص نیست که ایران چه پاسخی به حسن نیت آمریکا می دهد و به همین ترتیب مشخص نیست که آیا چین مایل به توقف واردات با در نظر گرفتن درخواست های آمریکا است یا خیر.
سومین عامل، غیبت قابل توجه چین در تلاش های جمعی ۱ + ۵ برای بازگرداندن ایران به توافق هسته ای است. روسیه با دولت بایدن اختلافات زیادی دارد و روابط پیچیده ای با ایران دارد که شامل دخالت مستقیم در برنامه هسته ای صلح آمیز ایران می شود. با این حال، مقامات روسیه به وضوح نگران گسترش سلاح های هسته ای ایران هستند و با صراحت در مورد نیاز به خویشتن داری ایران صحبت کرده اند. میخائیل اولیانوف، دیپلمات روس، نقش اصلی را در مذاکرات هسته ای وین با ایران ایفا کرده و پیام هایی را بین ایران و آمریکا از زمان خروج یکجانبه دولت ترامپ و خودداری مقامات ایران از مذاکره مستقیم با آمریکا به این سو و آن سو ارسال می کند.
غیبت ایالات متحده اهمیت دیپلماسی روسیه را بیشتر می کند. در حالی که روسیه با هیچ یک از طرفین همسو نیست یک مقام ارشد ایالات متحده مذاکره کننده هفته گذشته در جلسه غیرعلنی گفت که "تمایل روسیه به ایفای نقش مثبت را مشاهده کرده است. در واقع مسکو با رویکرد مشارکتی خود به دنبال همکاری با ایالات متحده آمریکا به منظور توافق دوباره است."
چین نیز نگرانی جدی در مورد توسعه برنامه هسته ای ایران دارد، اما خوشحال است که می تواند سوار بر تلاش های جهانی برای محدود کردن ایران باشد. چین همه احساسات خود را در مورد تمایل به حل و فصل اختلافات با مذاکره مطرح می کند، اما همزمان توافقنامه های خود را با ایران دنبال می کند و علاوه بر مزایای اقتصادی، از انزوای ایران در جهان نیز استفاده می کند. یک سوم تجارت ایران به چین اختصاص دارد این در حالیست که ایران کمتر از یک درصد در تجارت چین سهم دارد.
اقتصاد چین ۳۰ برابر اقتصاد ایران است و جمعیت آن چیزی حدود ۱۸ برابر. اگرچه توسعه برنامه هسته ای ایران برای چین امری نامطلوب به شمار می رود از جانبه تهران احساس خطر و تهدید نمی کند. در عوض چین ایران را به عنوان یک ابزار مفید در سیاست خارجی خود تلقی می کند، پکن تنظیم فاصله و نزدیکی به ایران را تا حدی به عنوان راهی برای نزدیک شدن یا دورتر شدن از ایالات متحده و متحدانش می داند.
برای ایالات متحده، این خبر سختی است.دیدگاه حاکمیتی ایران در مورد مذاکرات هسته ای مبهم است. اما نشانه های فزاینده ای وجود دارد که نشان می دهد دولت رئیسی - و نهاد روحانی پشت آن - بیش از هر زمان دیگری نسبت به ایالات متحده بی اعتماد است و مصمم است از بازگشت به برجام جلوگیری کند. تمرکز زیاد چین بر اثبات تضعیف قدرت و تأثیر ایالات متحده وسیله ای برای مقاومت ایران شده است، خدمت به اهداف دوگانه و نگاه ویژه به ایران - منافع اقتصادی را برای چین - و زیر پا گذاشتن موقعیت جهانی ایالات متحده را برایش در برخواهد داشت.
در پایان این مقاله آمده است: به نظر می رسد دولت بایدن متوجه شده است که تغییر جهت به سوی اقیانوس آرام پیامدهای جهانی خواهد داشت، همانطور که تنش های کنونی با فرانسه نشان می دهد. اما تا کنون، به نظر نمی رسد استراتژی چندانی برای پیگیری منافع دیپلماتیک مشترک با چین و تقسیم بندی تنش های دوجانبه داشته باشد.
ایران نمونه جالبی است که نشان می دهد ایالات متحده چگونه چنین وظیفه ای را به همراه روسیه انجام داده است. اگر ایالات متحده بتواند یک ترفند مشابه را با چین در مورد مسائل ایران مدیریت کند، می تواند به مسائل دیگر مانند موضوعات آب و هوا نیز سرایت کند. در غیر این صورت، بازگشت ایالات متحده به برجام برای کاخ سفید بسیار دشوار است، چه برسد به توافق "طولانی تر و قوی تر" که دولت به عنوان هدف خود تعیین کرده است.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآورنده: علی اکبر رضایی
