به گزارش تیتربرتر؛ نوزدهم اردیبهشت امسال بود که کمیسیون ماده پنج شهر تهران با طرح راهبردی احیا و بهسازی محدوده تاریخی چشمه علی شهر ری موافقت کرد؛ این محدوده تاریخی در منطقه 20 شهرداری تهران در شهر ری واقع شده است.
معرفی چشمه علی شهر ری
این محدوده به لحاظ مختصات جغرافیایی از شرق در مسیل سرخه حصار و بزرگراه امام علی (ع)، از شمال در مسیر بلوار بسیج، از غرب در مسیر خیابان غیوری و از جنوب در قلمرو برج طغرل و آرامستان ابن بابویه قرار دارد.
این طرح راهبردی مساحتی بالغ بر 140 هکتار، شامل محوطه باستانی چشمه علی، محوطه باستانی دژ اشکان، محوطه تاریخی ارگ سلجوقی، آرامستان ابن بابویه، برج طغرل، باروی ری، کارخانه سیمان ری و همچنین بخش های با ارزشی از ری برین، باغ صفائیه و باغ طغرل را در بر می گیرد.
آنگونه که علی اشراقی، رئیس دبیرخانه کمیسیون ماده پنج شهرداری تهران توضیح داد، با توجه به وجود آثار طبیعی و تاریخی از جمله چشمه علی که به عنوان مهمترین عنصر طبیعی موجود هفت هزار سال مایه حیات و زایندگی در این منطقه است، اهتمام شهرداری بر آن بوده که طرح مذکور رویکردی جامع و یکپارچه را در برگیرد، بطوریکه منجر به ارتقای نظام سکونت در این منطقه گردد.
وی پیرامون اینکه طرح احیای چشمه علی نیازمند حفظ سنت های مردمی است، اظهار داشت: طرح راهبردی احیا و بهسازی محدوده تاریخی چشمه علی شهر ری پس از بررسی های مبسوط کارشناسی در کارگروه فنی با تاکید بر حفظ بافت طبیعی و تاریخی پیرامون چشمه علی مورد موافقت قرار گرفته و قرار بر این است که هر گونه دخل و تصرف در این محدوده با نظر میراث فرهنگی انجام شود.
در این ارتباط عبدالرضا گلپایگانی، معاون معماری و شهرسازی شهرداری تهران در صفحه شخصی خود در فضای مجازی نوشت: با تصوب طرح احیا و بهسازی محدوده تاریخی چشمه علی شهرری گام دیگری برای باز زنده سازی ارزش های تاریخی ری در کمیسیون ماده پنج پایتخت برداشته شد.
وی افزود: یادگاری های چند هزار ساله ری جزو دارایی های پایتخت است و ریشه هشت هزار ساله پایتخت ایران بر زمین ری دوخته شده است؛ محوطه های تاریخی چشمه علی، باغ صفاییه، گورستان ابن بابویه، دژ رشکان دوره اشکانیان، ارگ سلجوقی، دیوار دوره ساسانی، سنگ نوشته های قاجاری، برج طغرل و کارخانه سیمان ری هر کدام بخشی از کتاب کهن فرهنگ ایرانی است.
پیشینه چشمه علی به حدود هشت هزار سال پیش بر می گردد، زمانیکه نخستین افراد در کنار چشمه ای دایمی بر بالای تپه ای گرد آمدند؛ این اثر پیش از تاریخ، در سال 1313 در فهرست آثار ملی کشور قرار گرفت.
آشنایی با چشمه علی شهر ری
چشمه‌علی (گویش محلی: چشملی) یک از نقاط باستانی، دیدنی و گردشگری شهر ری به‌شمار می‌رود که در منطقه ۲۰ شهرداری تهران قرار دارد. این چشمه در همسایگی ابن بابویه، برج طغرل، دژ رشکان و در زیر باروی شهر ری واقع شده است. چشمه‌علی از میان صخره‌ای بزرگ خارج شده و به سوی جنوب و سپس جنوب شرق جاری است.
نام باستانی این چشمه "سورین" بوده که احتمالاً برگرفته از نام دودمانی بزرگ در دوره اشکانی و ساسانی است و نام فعلی هم برگرفته از اسم امام اول شیعیان علی می باشد.
پیشینه چشمه‌علی به حدود ۸۰۰۰ سال پیش بر می‌گردد، زمانی که نخستین افراد در کنار چشمه‌ای دایمی بر بالای تپه‌ای گرد آمدند.
در گذشته فرش فروش‌ها و مردم تهران، قالیها و قالیچههای خود را با این باور که در آب این چشمه ویژگی است که فرش را خوب پاکیزه و رنگ روشن‌تر و پر رخشنده تر می‌سازد، در آب چشمه‌علی می‌شستند.
مطالب مرتبط:
تاریخچه چشمه علی شهر ری
نخستین نشانه‌های شهری گری در چشمه علی، که دربرگیرنده تپه باستانی، برج و باروهای کهن ری و چشمه زیرزمینی است، پیونددار به ساخت سفالینههای سرخ رنگ با نقش‌های سیاه یا قهوه‌ای سیر و نگاره‌هایی که بر آن نقش شده است.
خشک کردن فرش‌ها بر روی تپه سنگی چشمه علی ۱۳۳۹ خورشیدی - باقی‌مانده دیوار باروی ری در بالای عکس دیده می‌شود. این دیوار هم‌اکنون مرمت گردیده‌است.
در کنار چشمه، تپه‌ای است که در کاوش سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ خورشیدی به رهبری اریک اشمیت که برای موزه هنرهای زیبای بوستون و فیلادلفیا در آمریکا انجام شد، از آن نشانه‌هایی به دست آمده‌است. اریک اشمیت بیشتر از ششصد متر مربع از پیرامون چشمه‌علی را در سه موسم پی در پی میان سال‌های ۱۳۱۳ تا ۱۳۱۵ خورشیدی کاوید. کهن‌ترین نشانه‌های باشنده در این بخش که به آغاز هزاره چهارم پیش از زایش بر می‌گردد. پیامد آن یافت سه دوره مهند فرهنگی، دربرگیرنده لایه‌ها و نشانه‌های دوره‌های اسلامی، اشکانی و پیش از تاریخ بود.
هزاران تکه از چیزهایی که اشمیت در چشمه‌علی یافته بود، امروزه در گنجینه‌ها و دانشگاه‌های آمریکا و بخش کوچکی از آنها نیز در موزه ایران‌باستان نگهداری می‌شود. با درگذشت اریک اشمیت، پژوهش‌های وی نیمه کاره ماند و چون رمزهای شماره‌گذاری چیزهای یافت شده را تنها خود او می‌دانست، تاکنون کسی کامیاب در خوانش آنها نشده و تنها چند گزارش خبری در این‌باره از وی مانده‌است.
در ۱۳۷۷ خ، گروهی از سازمان میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، دانشگاه تهران و دانشگاه برادفورد، تپه چشمه‌علی را با هدف تاریخ‌گذاری لایه‌های باستانی آن کاوش کرد. ترانشه‌هایی در ۲ متر در ۵ متر در شرق و غرب تپه ایجاد شد و تا ژرفای ۱۰ متری، نشانه‌های فرهنگی هزاره‌های ششم، پنجم و آغازین چهارم پیش از زایش نمایان گردید. از روی زمانی تپه کنونی چشمه‌علی برای دوره‌های فرهنگی نوسنگی، کالکولتیک انتقالی و کالکولتیک کهن است.
این‌جا در هزاره سوم پیش از زایش ناگهان وانهاده شد و دوباره از هزاره دوم آباد گشت.
نشانه‌هایی از روزگار پارتها (دیوار پرستشگاه آناهیتا وابسته به آغاز دوره مسیحی)، ساسانیها و اسلام تا روزگار تیموری نیز در این‌جا به دست آمده‌است.
بر پایه گفته‌های گوناگون مادر زرتشت نیز در این‌جا زاده شده‌است. دربارهٔ آب چشمه گفته می‌شود که از جاجرود و قیطریه فراهم می‌شود و پس از گذر از راه‌های زیرزمینی، از دل تپه می‌جوشد.
نحوه نامگذاری چشمه علی شهر ری
امروزه نام چشمه به امام اول شیعیان بازمی‌گردد که مردم پیرامون آن در دوران اسلام بر آن نهادند. اما ایرانیان باستان این چشمه را سورنا می‌نامیدند؛ زیرا در کنار پرستشگاه آناهیتا بوده‌است.
نقاط گردشگری چشمه علی شهر ری
این چشمه از چند رو مهندی دارد. هم به شوند واگرد شدن آن به بخشی گردشگری و بنیان بوستان و سبزه در کنار آن و هم به شوند بودن چند نشان باستانی در پیرامون آن. باروی کهن ری با نام باروی ری درست در بالای چشمه است و سنگ نوشته فتح علی شاه قاجار هم بر دیواره این چشمه کنده شده‌است.
خشک شدن چشمه علی شهر ری
در جریان ساخت خط شش متروی تهران و عبور از شریان‌های آبی این چشمه هفت هزار سال از مرداد سال ۱۳۹۶ متأسفانه آب این چشمه به صورت متناوب قطع می‌شد. این مساله تا اردیبهشت سال ۹۶ اتفاق میفتادکه از اردیبهشت ماه به صورت کامل این چشمه خشک شده‌است. این مساله علی‌رغم پیگیری‌ها و قطع فعالیت عمرانی متروی خط شش در مجاورت این چشمه ادامه دار است. در تاریخ ۶ خرداد ۹۷ محسن هاشمی رفسنجانی در گفتگو با خبرنگاران اعلام کرد که در جلسه‌ای با حضور ریاست مترو، شهردار منطقه، مشاوران و پیمانکار مربوطه دلایل خشک شدن چشمه علی را بررسی می‌کنیم و امیدواریم بتوانیم به راه حلی عملی برسیم.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآرونده: علی اکبررضایی
