به گزارش تیتربرتر؛ قرار است روند صدور دفترچه درمانی در تمامی شعب و کارگزاری‌های سازمان تأمین اجتماعی از ابتدای اسفندماه متوقف شده و زمینه ارائه خدمات درمانی در بستر الکترونیک فراهم شود، مصطفی سالاری، مدیرعامل سازمان تأمین اجتماعی اعلام کرده است: «بیمه‌شدگان و بازنشستگانی که صفحات دفترچه آن‌ها به پایان می‌رسد، نیازی به دریافت دفترچه جدید ندارند و می‌توانند با ارائه شماره ملی به پزشکان و مراکز درمانی اعم از طرف قرارداد و غیر طرف قرارداد تأمین اجتماعی سراسر کشور مراجعه کنند.»
طبق بخشنامه‌ای که سازمان تأمین اجتماعی منتشر کرده «با توجه به فراهم شدن امکان ارائه خدمات (ویزیت، تجویز دارو، پاراکلینیک شامل آزمایشگاه تشخیص طبی، تصویربرداری، فیزیوتراپی و …)، در بستر الکترونیک برای تمامی پزشکان و ارائه‌کنندگان خدمات تشخیصی و درمانی، چاپ دفترچه‌های درمانی جدید از اول اسفندماه سال ۱۳۹۹ متوقف می‌شود.»
نظر مخالفان و موافقان حذف دفترچه درمانی تامین اجتماعی
بر این اساس موافقان، مهم‌ترین مزیت این طرح را تغییر ریشه‌ای در ارائه خدمات درمانی و نیز صرفه‌جویی در هزینه‌ها عنوان می‌کنند و اجرای آن را گامی بلند در مسیر تحقق دولت الکترونیک می‌نامند اما مخالفان از مهیا نبودن زیرساخت‌ها به‌منظور ارائه الکترونیکی خدمات درمانی می‌گویند.
محمد جهانگیری، معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی تأکیدش بر آن است که مبنا بر حذف تدریجی دفترچه کاغذی بیمه تأمین اجتماعی و همزمانی آن با ایجاد زیرساخت‌ها برای اجرای خدمات الکترونیک سلامت بود. متأسفانه، به‌یک‌باره و برخلاف تعهدات انجام‌شده، سازمان تأمین اجتماعی صدور دفترچه‌های بیمه تأمین اجتماعی را از ابتدای اسفند متوقف کرده است بدون این‌که زیرساخت‌ها برای ارائه الکترونیک خدمات درمانی فراهم شود.
به گفته معاون نظارت و برنامه‌ریزی سازمان نظام پزشکی، هنوز بسیاری از زیرساخت‌های موردنیاز برای اجرای بخشنامه تأمین اجتماعی فراهم نیست. در بسیاری از مناطق محروم هنوز شبکهIT وجود ندارد. پزشکان در این مناطق باید دستکم ۵۰میلیون تومان بابت تهیه زیرساخت‌های اتصال به اینترنت هزینه کنند. تأمین این مبلغ برای پزشکان با توجه به تعرفه‌های درمانی فعلی، امکان‌پذیر نیست.
البته جهانگیری به این موضوع هم اشاره کرده که نسخه الکترونیک باید جزئی از پرونده الکترونیک سلامت باشد، شتاب‌زدگی و عجله را در این می‌دانیم که چند تا از مسیرها باید مشخص باشد. او با طرح این موضوع که در هیچ کجای دنیا نسخه الکترونیک کامل اجرا نشده، گفته است: «هیچ کشوری نسخه الکترونیک را به‌صورت کامل ندارد و در برخی مواقع از نسخه‌های کاغذی هم استفاده می‌شود. حذف دفترچه را به نسخه الکترونیک نباید گره زد که اگر این اتفاق بیفتد طرح با شکست مواجه می‌شود.»
مطالب مرتبط:
جزییات صدور نسخه الکترونیک برای مشمولان بیمه تامین اجتماعی
شهرام غفاری، مدیرکل درمان غیرمستقیم تأمین اجتماعی در رابطه با جزئیات صدور نسخه به‌صورت الکترونیک برای بیماران و صاحبان دفترچه‌های درمانی تأمین اجتماعی عنوان کرده است که بیمه‌شدگان تأمین اجتماعی از ابتدای اسفندماه، اگر به پزشک مراجعه کردند و پزشک نسخه‌نویسی الکترونیک داشته باشد، می‌توانند فارغ از این‌که دفترچه به همراه دارند یا نه، نسخه الکترونیکی از پزشک دریافت کنند. اگر بیماری به پزشک مراجعه کرد و پزشک نخواست نسخه‌نویسی الکترونیک کند، می‌تواند نسخه را در دفترچه بیمار بنویسد. درصورتی‌که بیمه‌شده، دفترچه به همراه نداشت، پزشک می‌تواند نسخه را در سر نسخه مخصوص مطب خودش بنویسد و با درج کد ملی بر روی نسخه، بیمار می‌تواند به داروخانه مراجعه و خدمات دریافت کند.
بنابراین عدم صدور دفترچه و الکترونیک شدن نسخه از یکدیگر جداست. این مسئله مورد تأکید امیرعباس منوچهری، معاون درمان سازمان تأمین اجتماعی هم بوده است. او طرح حذف دفترچه‌های بیمه کاغذی و نسخه الکترونیک را دو طرح جداگانه دانسته که به‌موازات یکدیگر پیش می‌روند و هردو یک هدف را دنبال می‌کنند.
به گفته منوچهری، از جهت صدور نسخه الکترونیک فعلا الزامی نمی‌کنیم و هیچ‌وقت نخواهیم کرد. هیچ جای دنیا این‌طور نیست که همه فرآیند درمان در بستر دیجیتال باشد. علاوه بر این می‌دانیم مناطقی داریم که پوشش اینترنت ندارند و بسترها فراهم نیست.
نحوه نسخه‌نویسی الکترونیک و غیرالکترونیک پزشکان
شاید بعد از همه مباحثی که عنوان شد، یکی از مهم‌ترین دغدغه‌ها این باشد که آیا زیرساخت‌های لازم همچون اینترنت و برق آن‌طور که بایدوشاید فراهم است؟ اگر برق یا اینترنت به‌یک‌باره قطع شود، چه اتفاقی می‌افتد؟
سازمان تأمین اجتماعی با صدور بخشنامه‌ای درباره نحوه نسخه‌نویسی از سوی پزشکان به دو صورت الکترونیک و غیر الکترونیک توضیحاتی ارائه کرده و به این پرسش هم این‌گونه پاسخ داده است که در صورت مراجعه بیمار به پزشک طرف قرارداد، چنانچه امکان استفاده از سامانه‌های الکترونیک به هر دلیل (قطع اینترنت، قطع سامانه نسخه‌نویسی و…) میسر نباشد، پزشک پس از احراز هویت بیمار با استفاده از کارت ملی/شناسنامه/دفترچه درمانی و استعلام برخورداری وی از استحقاق درمان (پوشش بیمه درمان )، نسبت به معاینه و تجویز در سرنسخه مخصوص مطب/مرکز درمانی اقدام می‌کند.
آن‌طور که مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین اجتماعی هم مطرح کرده، اگر پزشک بر روی سامانه نسخه‌نویسی را انجام داده ولی سامانه در داروخانه قطع باشد، امکان دریافت نسخه الکترونیک برای بیمار مهیا نیست.
کارت ملی چگونه جایگزین دفترچه بیمه می شود؟
از سوی دیگر با توجه به این‌که کارت ملی، جایگزین دفترچه بیمه خواهد شد، تکلیف آن‌هایی که کارت ملی ندارند چه می‌شود؟
سازمان ثبت‌احوال کشور نکاتی را در مورد وضعیت صدور کارت ملی هوشمند و آخرین آمارها در این زمینه مطرح کرده و در پاسخ به یکی از سؤالات مخاطبان خبرگزاری «ایسنا» مشکل افرادی که برای دریافت کارت ملی هوشمند صرفا پیش ثبت‌نام کرده و یا هیچ ثبت نامی نکرده و مدرکی هم ندارند و نگرانند که خللی در درمان آن‌ها در مراکز درمانی تأمین اجتماعی ایجاد شود، اعلام کرده که بر اساس اعلام سازمان ثبت‌احوال کشور تاکنون نزدیک به ۶۰ میلیون نفر از هم‌میهنان مراحل تکمیل ثبت‌نام خود را به انجام رسانده و از این میان صدور کارت هوشمند ملی برای بیش از ۵۰ میلیون نفر انجام پذیرفته و در خصوص بقیه عزیزان به‌تدریج در حال انجام است.
همچنین درباره بحث حذف دفترچه‌های کاغذی بیمه تأمین اجتماعی قطعا موضوع نحوه ارائه خدمت توسط آن سازمان تدبیر شده است که مناسب به نظر می‌رسد از طریق خود ایشان پیگیری شود.
شهرام غفاری، مدیرکل درمان غیرمستقیم سازمان تأمین اجتماعی نیز دراینباره توضیح داده، «مردم جلد دفترچه‌هایی که تاکنون داشته‌اند را می‌توانند همراه داشته باشند، اگر جلد دفترچه هم ندارند، کارت ملی‌شان را می‌توانند ارائه دهند و اگر کارت ملی برای افراد صادر نشده بود و یا سنشان زیر ۱۸ است و کارت ملی ندارند، می‌توانند با شناسنامه مراجعه کنند و این سازوکارها موجود است.»
مزایای حذف دفترچه های کاغذی بیمه تامین اجتماعی
بی‌تردید مزایای حذف دفترچه‌های بیمه را می‌توان در چندین بخش دسته‌بندی کرد، اما مهم‌ترین موردی که باید در این زمینه به آن اشاره کرد، این است که « در صورت حذف دفترچه درمانی و کنترل نظام دارویی کشور، سالانه دو هزار میلیارد تومان در هزینه دارویی بیمه صرفه‌جویی می‌شود.» این عبارت را «ابوالحسن فیروزآبادی» قائم‌مقام وقت وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی در فروردین سال ۹۶ اعلام کرده و باتوجه به این‌که بالغ‌بر ۴۳میلیون نفر تحت پوشش خدمات سازمان تأمین اجتماعی قرار دارند، آذری جهرمی وزیر ارتباطات، هزینه سالانه چاپ دفترچه بیمه در کشورمان را ۴۰۰ میلیارد تومان عنوان کرده که به گفته او، در صورت راه‌اندازی پایگاه اطلاعات برخط بیمه‌شدگان کشور می‌توان در این هزینه صرفه‌جویی کرد، بنابراین مزایای حذف دفترچه‌های بیمه، کاهش مصرف برگ دفترچه، عدم نیاز مراجعه مکرر به کارگزاری‌ها برای تعویض دفترچه، سهولت دسترسی به پرونده و نسخ بیماران از سوی پزشک است.
گویا اجرای این طرح از سوی پزشکان با مقاومت‌هایی همراه بوده است و امیرعباس منوچهری، معاون درمان سازمان تأمین اجتماعی به دغدغه جدی نظام پزشکی در مورد الزام پزشکان به صدور نسخه الکترونیک اشاره و تأکید کرده، این دغدغه را برطرف کردیم و قرار ما گذاشتن مشوق برای پیوستن پزشکان به این طرح بود و فعلا جنبه تشویقی دارد. حال اگر پزشکی نخواست یا نتوانست نسخه الکترونیک بنویسد تکلیف پزشک و بیمار چیست؟ ممکن است نشود نسخه تولید کرد و زیرساخت‌ها فراهم نباشد مثل اینترنت و… اما نخواستن توجیه منطقی ندارد. بخشی از جامعه در مقابل تغییرات مقاومت می‌کنند.
معاون درمان سازمان تأمین اجتماعی با اشاره به مزایای این طرح گفته با حذف دفترچه‌ها جلوی ۶۰ میلیون مراجعه در سال بابت دریافت و تمدید دفترچه که عوارض زیادی داشت مانند ترافیک و اتلاف وقت گرفته می‌شود و می‌توانیم به مراکز طرف قرارداد سریع‌تر پول پرداخت کنیم و اگر مطمئن باشیم سند تولیدشده واقعی است چرا چندماه بعد؟ بلکه بلافاصله این کار را انجام می‌دهیم و اگر پزشکی طرف قرارداد ماست و امضای دیجیتال داشته باشد تا ۱۲ شب، ۹۵ درصد هزینه ویزیتش پرداخت می‌شود و اگر امضا نداشته باشد ولی طرف قرارداد باشد، ۸۰ درصد را می‌پردازیم.
معایب نسخه‌نویسی الکترونیک از نظر داروخانه‌ها
گلایه‌هایی نیز از سوی داروخانه‌ها مطرح شده است. آنان معتقدند، با اجرای این طرح از هزینه بیمه‌ها کاسته و بر هزینه داروخانه‌ها افزوده می‌شود. حال‌آنکه تأمین اجتماعی این ادعا را درست نمی‌داند و می‌گوید: «داروخانه‌ها قبلا ۳۰ درصد مبلغ دارو را از بیمار می‌گرفتند اما ۷۰ درصد که ما باید می‌دادیم تأخیر داشت. اکنون با این طرح بلافاصله ۲۰ درصدش را واریز می‌کنیم.»
ذکر این نکته نیز خالی از لطف نیست که نسخه‌نویسی الکترونیک برای بیمه‌شده‌ها از دریچه نگاه شهرام غفاری، مدیرکل درمان غیرمستقیم تأمین اجتماعی مزایایی دارد، به این معنا که اگر تا به امروز بیماری به داروخانه‌ای مراجعه می‌کرد و آن داروخانه بخشی از اقلام ثبت‌شده در نسخه را داشت، برگه را از دفترچه جدا می‌کرد و به همین دلیل بیمار نیاز به چند نسخه داشت، اما الان بیمار می‌تواند هر قلم موجود از دارو در هر داروخانه را با نسخه الکترونیکی‌اش دریافت کند و مشکلی از این بابت نداشته باشد.
بااین‌حال، برخی از داروسازان و استراتژیست‌هایی دارویی به‌منظور کمک به اجرای بهتر این طرح، نقدهایی را مطرح کرده و در گفت‌وگو با «رسالت» شرح داده‌اند که این طرح بسیار خوب است و برای بیمار مؤثر بوده و لازم نیست فردی که بیمه‌شده هرچند وقت یک‌بار برای تعویض دفترچه مراجعه کند و همه‌چیز به‌صورت اتوماتیک و سیستمی انجام می‌شود و از یک‌سو به نفع داروخانه است و نسخه‌ها به‌صورت دستی ثبت نخواهند شد تا پس از تحویل لیست نسخه‌ها و داروها به سازمان بیمه، وجوه آن برگردد.
سالیان متمادی است که شرکت‌های بیمه و سازمان‌های مختلف بیمه‌گر به دنبال اجرای این مسئله بوده‌اند اما آنچه باعث شده داروخانه‌ها مقداری مشکل پیدا کنند، این است که سازمان‌های بیمه‌گر، ثبت داروها را در سیستم به عهده داروخانه‌ها گذاشته‌اند، به این شکل که پزشک نسخه خودش را می‌نویسد و داروخانه می‌بایست در عین پیچیدن نسخه، آن را وارد سیستم کند. انجام این فرآیند زمان زیادی می‌برد و احتمال اشتباه وجود دارد و ضمن این‌که هزینه‌ای به داروخانه تحمیل می‌شود، بنابراین داروخانه‌ها باید پرسنلی را به خدمت بگیرند و امکانات سخت‌افزاری و نرم‌افزاری لازم را تهیه کنند.
کمااین‌که چنین موضوعی در مشاغل دیگر دیده شده، به‌عنوان‌مثال دفاتر ثبت اسناد رسمی، وجوه زیادی دریافت می‌کنند اما در داروخانه وقتی قرار است وجهی پرداخت شود، برای دولت سنگین و عبث به نظر می‌آید و مردم هم بنیه اقتصادی‌ای ندارند که هزینه مازادی را پرداخت کنند.»
ازاین‌رو استراتژیست‌های دارویی معتقدند، «طرح به آن شکلی که بایدوشاید اجرایی نشده و آنچه می‌بایست مطابق طرح اولیه دیده می‌شد، این بود که پزشک زمانی که می‌خواهد نسخه را بنویسد، به‌صورت الکترونیک باشد. یعنی از طریق کارت ملی یا کد بیمه، پزشک وارد سیستم شده و دارو را بنویسد و همان‌جا اگر تداخل دارویی یا تنظیم دوز دارویی هست، سیستم این توانمندی را داشته باشد که بتواند به پزشک راهنمایی و یادآوری کند که این دو دارو باهم تداخل دارند و پزشک قادر باشد، سابقه بیماری‌های فرد را در سیستم ملاحظه کند و متناسب با آن نسخه‌نویسی را انجام دهد و داروهایی که بیمار دریافت کرده و همچنان مصرف می‌کند برای پزشک روشن باشد تا بتواند با چنین سیستمی بیماری را درمان کند. ما متأسفانه میبینیم که به این شکل اجرانشده و بار این طرح قرار است بر دوش داروخانه‌ها باشد و این ما را مقداری از مزایای استفاده از سیستم‌ها و خدمات الکترونیک دور می‌کند و انگار مجریان طرح آن را مقداری کوچک کرده‌اند.»
۶ سال پیش در خردادماه ۹۳ بنا بود «طی سه ماه آینده کارت الکترونیک هوشمند جایگزین دفترچه‌های بیمه شود.» این خبر را علی ربیعی، سخنگوی فعلی دولت داده بود که آن زمان ردای وزارت کار و رفاه اجتماعی را بر تن داشت اما داروسازان در گفت‌وگو با «رسالت» تأکید می‌کنند که بیش از ۱۰ سال است به دنبال اجرای این طرح بوده‌ایم و آن زمان قرار بود به‌صورت آفلاین باشد اما در حال حاضر باتوجه به پیشرفت‌های تکنولوژی، حتی اگر به‌صورت آنلاین هم به مرحله اجرا برسد، این امکان و شرایط وجود دارد.
در آن حالت امکان نسخه‌نویسی الکترونیکی برای پزشک وجود نداشت، یعنی این‌که پزشک در سیستم نسخه خودش را می‌نوشت و بیمار کد تأمین اجتماعی یا ملی را به داروخانه اعلام می‌کرد و همه‌چیز در سیستم بود و لازم نبود هزینه‌ای را دولت و سازمان‌های بیمه‌گر برای داروخانه بپردازند و هم این‌که پزشک می‌توانست خیلی بهتر کار طبابت خودش را انجام بدهد اما متأسفانه در طرح‌هایی که قصد اجرای آن را داریم، تمامی جوانب امر را نمی‌سنجیم و همیشه یک‌طرف کار می‌لنگد، در این ماجرا نیز همین ایراد وارد است که طرح حذف دفترچه‌های بیمه بسیار خوب است و به‌رغم آنکه می‌تواند به‌سلامت جامعه کمک کند و جلوی بسیاری از اتفاقات را برای بیمار بگیرد، مسیر درستی را نپیموده‌ایم و متأسفانه ازجمله معضلات این است که تداخلات دارویی بیماران ما را اذیت می‌کند، چون پزشک نمی‌داند که بیمار چه دارویی را استفاده می‌کند.»
توصیه و پیشنهاد داروسازان این است که سازمان‌های بیمه‌گر کار را به‌صورت کامل انجام دهند و فقط در حد رونمایی طرح نباشد، چون باید به‌گونه‌ای باشد که از مزایای آن استفاده کرد، چنانچه کامل به اجرا برسد، نه داروخانه‌ها، نه پزشکان و نه بیماران شاکی نخواهند بود و هزینه‌های بسیار هنگفتی در بیمه‌ها صرفه‌جویی خواهد شد و آمار خطاهای پزشکی هم به‌مراتب پایین می‌آید و مردم هم می‌توانند از این طرح منتفع شوند.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآورنده: الهام خلیلی خو
