تیتربرتر؛ بیماری یا اختلال دو قطبی نوعی اختلال روانی است که با دوره‌های افسردگی، شیدایی و خُلق غیرطبیعی مشخص می‌شود. اگر انرژی بیمار بسیار بالا یا همراه با روان‌پریشی باشد، به آن حالت شیدایی (مانیا) می‌گویند؛ امّا اگر شدت آن کم باشد، به آن حالت نیمه‌شیدایی (هیپومانیا) می‌گویند.احساسات و رفتارهای غیرطبیعی، نشاط‌زدگی،تحریک‌پذیری، خودبزرگ بینی و خوش‌بینی افراطی از علائم مانیا است. بیمار در این دوره معمولاً تصمیمات پر ریسک بدون توجه به عواقب آن می‌گیرد.
علائم و نشانه های اصلی بیماری دوقطبی
- دوره خلق ترکیبی
- دوره افسردگی (خُلقِ پایین)
- دوره شیدایی
- دوره نیمه‌شیدایی
ویژگی بیماران دو قطبی تغییرات خلق آنهاست که در برخی فازهای بیماری دچار افسردگی و در برخی فازها دچار شیدایی می‌شوند؛ یعنی حالتی برعکس افسردگی پیدا می‌کنند؛ این افراد در این حالت بسیار سرحال، پرانرژی و شاد هستند و احساس قدرت فراوانی می‌کنند.
دوره مانیا به‌صورت معمول همراه با کم‌خوابی است. در دوره افسردگی بیمار دید منفی نسبت به زندگی خود دارد. عدم اعتماد بنفس، اختلالات خواب، اختلالات خوردن، خستگی و بی‌حالی از علائم افسردگی است.
علائم کلی بیماری دوقطبی
- بی‌قراری، افزایش انرژی و میزان فعالیت
- خلق خیلی بالا و احساس نشاط شدید همراه با احساس خودبزرگ‌بینی
- احساس خشم و پرخاشگری
- انتقادناپذیری
- تحریک‌پذیری
- پرحرفی و صحبت کردن فشرده، مسابقه افکار، پریدن از موضوعی به موضوع دیگر به‌طور غیر معمول
- عدم توانایی برای تمرکز، حواس‌پرتی
- کاهش نیاز به خواب
- کاهش قابل توجه اشتها
- اعتقادات غیرواقعی در مورد توانمندی‌ها و قدرت فرد همانند افزایش اعتمادبه‌نفس و حرمت نفس
- قضاوت ضعیف
- ول‌خرجی و خریدهای بی‌مورد
- افزایش تمایلات جنسی
- سوءمصرف داروها و مواد مخدر، الکل و داروهای محرک
- رفتارهای اغواگرانه و پرخطر مانند رابطه جنسی پرخطر، قمار و انجام دیگر کارهای پرریسک، رفتار مداخله‌جویانه، و پرخاشگرانه
- احساس غم، تنهایی
- پوچی و ناامیدی
- خستگی مفرط
- فقدان علاقه در انجام کارهای معمول فرد
- کاهش اعتماد به نفس و حرمت نفس
- افکار خودکشی
- اختلال در تمرکز و حافظه
خطر خودکشی بیماران اختلال دوقطبی زیاد است؛ به‌طوری که در طی یک دوره ۲۰ ساله ۶٪ از مبتلایان بر اثر خودکشی مُردند و ۳۰–۴۰٪ درگیر خودزنی بودند. اختلال دوقطبی معمولاً همراه با اختلال اضطراب و اختلال سوءمصرف مواد است.
مطالب مرتبط:
در حالی که علل ابتلا به اختلال دوقطبی به‌طور قطعی مشخص نشده تصور می‌شود که عوامل محیطی (en) و ژنتیکی در این امر نقش دارند.بسیاری از ژن‌ها، هر کدام با اثرات کم، ممکن است در ایجاد این اختلال نقش داشته باشند. عوامل ژنتیکی (en) حدود ۷۰–۹۰٪ خطر ابتلا به اختلال دوقطبی را تشکیل می‌دهند. عوامل خطرساز محیطی شامل سابقه کودک‌آزاری، فشار روانی بلند مدت می‌شود.
این بیماری را در صورت وجود حداقل یک دوره مانیا با یا بدون دوره افسردگی، اختلال دوقطبی نوع یک (en) و اگر حداقل یک دوره هیپومانیا و یک دوره اختلال افسردگی عمده به وجود آید اختلال دوقطبی نوع دو (en)[EN ۴] می‌نامند. اگر علائم ناشی از مصرف دارو یا مشکلات پزشکی باشد، به عنوان اختلال دوقطبی تشخیص داده نمی‌شود.
سایر بیماری‌ها که علائم مشابهی با اختلال دوقطبی دارند شامل اختلال کم‌توجهی - بیش‌فعالی، اسکیزوفرنی، اختلال شخصیت و اختلال سوءمصرف مواد می‌شوند.
راه درمان بیماری دوقطبی
عضو هیأت علمی دانشگاه علوم پزشکی شهید بهشتی در پاسخ به این پرسش که «آیا بیماری دو قطبی درمان قطعی دارد؟»، گفت: ما یک علاج و یک درمان داریم؛ درمان یعنی کنترل بیماری؛ مانند تمام بیماری‌های بشر، به غیر از بیماری‌های عفونی، این بیماری نیز قابل درمان و کنترل است.
شمس ادامه داد: همان طور که فردی دچار بیماری فشار خون است و برای جلوگیری از عود کردن طولانی بیماری، باید دارو مصرف کرده و پرهیزاتی داشته باشد، این بیماران نیز به درمان طولانی و پرهیز از یک سری عوامل نیاز دارند؛ مانند پرهیز از استرس، فشار روانی و بی‌خوابی.
وی در پاسخ به این پرسش که «اطرافیان این بیماران در مواجهه با آنها چه مواردی را باید رعایت کنند؟»، گفت: اولا خانواده این بیماران باید بدانند که درمان این بیماران دوره خاصی دارد و به محض اینکه علائم بیماری برطرف شد، نباید داروی آنها قطع شود.
این روانپزشک متذکر شد: موضوع مهم‌تر اینکه در بیماری‌های روان به دلیل این که مغز بیمار است، شاید فرد بیمار، خود را بیمار نداند و دارو مصرف نکند، اما خانواده باید مصرف دارو توسط بیمار را کنترل کند تا اینکه بیمار بتواند شرایط بیماری خود را کاملا درک کند.
مشاوره به دارو درمانی اضافه می‌شود؛ اما باید تأکید کنیم که دارو برای این بیماران واجب است و هیچ چیزی جای آن را نمی‌گیرد
شمس افزود: نکته مهم دیگر این است که روان‌درمانی جای دارو درمانی را نمی‌گیرد و این روش مکمل است تا شخص یاد بگیرد که چطور فشار روانی خود را کنترل کند؛البته بسته به شرایط ،مشاوره به دارو درمانی اضافه می‌شود؛ اما باید تأکید کنیم که دارو برای این بیماران واجب است و هیچ چیزی جای آن را نمی‌گیرد.
وی در پاسخ به این پرسش که «آیا درمان بیمار افسردگی سخت‌تر است یا درمان بیماری دو قطبی؟»، یادآور شد: فرق خاصی ندارند و هر دو از اختلالات روانی هستند که به راحتی درمان می‌شوند و تنها درصد کمی از این بیماران هستند که بیماری آنها به درمان مقاومت نشان می‌دهد؛ در نتیجه در حال حاضر با توجه به داروهایی که در دسترس قرار دارند، ما از بیماری افسردگی و دو قطبی نمی‌ترسیم.
باید توجه کنیم! توصیه متخصصین آن است تا جایی که ممکن است در مورد بیماری دو قطبی مطالعه کنیم و با این بیماری آشنا شویم.با روبرو شدن با واقعیت وجود بیماری دو قطبی، هراس نداشته باشیم.
روش‌های درمان و کنترل بیماری را از متخصیص فرا بگیریم،ارتباط خود را با کارشناسان بهداشت روان مانند روانپزشک، روانشناس حفظ کنیم؛ضمن اینکه خود را برای یک مقابله تقریبا دراز مدت با بیماری آماده کنیم.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآورنده: علی اکبر رضایی
