امروزه افسردگی یکی از شایع ترین بیماری های روانی در جهان محسوب می شود. به طوری که براساس اعلام سازمان بهداشت جهانی 350 میلیون نفر که 5 درصد جمعیت کل جهان را تشکیل می دهند از بیماری افسردگی رنج می برند.
در آمریکا نیز 16 میلیون نفر به افسردگی دچار هستند و تقریبا تنها یک سوم آنها با استفاده از داروهای ضد افسردگی و سایر روش های درمانی درمان می شوند. آمارها در ایران حاکی از شیوع روزافزون افسردگی در کشور است.
بنا به گفته وزیر بهداشت بیش از ۱۲درصد مردم ایران افسرده هستند.
افسردگی چیست؟
افسردگی یکی از شایعترین اختلالات روانی است که به احساس غم یا تجربهی بحرانهای زندگی محدود نمیشود و به تشخیص زودهنگام و اقدامات درمانی مناسب نیاز دارد. چنانچه این بیماری در مراحل اولیه تشخیص داده شود، فرد بسته به تجویز پزشک از طریق دریافت دارو، شرکت در جلسات رواندرمانی یا حتی تغییرات سبک زندگی به میزان قابل توجهی بهبود خواهد یافت.
اما اگر هیچ اقدامی جهت مداوای این بیماری انجام نپذیرد، میتواند پیامدهای فاجعهباری را نه تنها برای خود فرد بلکه برای همهی اعضای خانواده رقم بزند. افسردگی که "افسردگی بالینی" یا "اختلال افسردگی" نیز نامیده می شود یک دوره غم و اندوه است که شامل از دست دادن علاقه به چیزهایی می شود که پیش از این باعث خوشحالی یا لذت می شدند. این احساسات معمولا به همراه یک سری علائم و نشانه های روانی و فیزیکی هستند.
علائم افسردگی
افسردگی مانند سایر اختلالات روانی با علائمی همراه است که روند عادی زندگی روزمره را تغییر میدهند.
بسیاری از مبتلایان به افسردگی با تغییرات الگوی خواب مواجه میشوند. تغییر الگوی خواب گاهی به شکل بیخوابی و گاهی به شکل خوابِ زیادتر از حد معمول بروز میکند. صبح خیلی زود بیدار شدن از جمله علائم شایع در افسردگیهای حاد است.
گاهی مبتلایان به افسردگی در قالب مکانیسم مقابله، به کمخوری یا پرخوری روی میآورند. این تغییر اشتها میتواند منجر به کاهش یا افزایش وزن شدید شود.
بیشتر بخوانید:
برخی مبتلایان به افسردگی حاد قادر به تمرکز نیستند. گاهی این افراد در روزنامه خواندن یا دنبال کردن ماجراهای سریالهای تلویزیونی نیز دچار مشکل میشوند و تصمیمگیریها، حتی تصمیمات پیشپاافتاده، برایشان دشوار میشود.
مبتلایان به افسردگی معمولا احساس خستگی شدید میکنند، در فکر کردن کُند میشوند و قادر به انجام فعالیتهای عادی روزمره نیستند.
مبتلایان به افسردگی ممکن است علاقهی خود را به انجام فعالیتهای عادی روزمره از دست بدهند یا ظرفیت تجربهی خوشی و لذت را نداشته باشند. این افراد حتی احتمال دارد به بیاشتهایی یا عدم تمایلات جنسی دچار شوند.
مبتلایان به افسردگی مدام در فکر کاستیها و ناکامیهایشان هستند و احساس گناه و درماندگی شدید میکنند. افکاری مانند «من یه بازندهام.» یا «دنیا جای خیلی ترسناکیه.» بر ذهن این افراد چیره میشود.
افسردگی موجب میشود فرد احساس کند دیگر هیچ اتفاق خوشایندی در راه نیست. معمولا به دنبال این نگرش منفی، افکار خودکشیگرایانه بروز میکنند که باید بسیار جدی گرفته شوند.
برخی مبتلایان به افسردگی به لحاظ قوای جسمی تحلیل میروند یا دچار بیقراری حرکتی میشوند، مثلا ممکن است صبح خیلی زود بیدار شوند و ساعتها در اتاق قدم بزنند.
عدهای از مبتلایان به افسردگی به جای اینکه از احساسات اندوهبار خود حرف بزنند، مدام از سردرد یا ناراحتیهای معده شکایت میکنند.
میتواند از نشانههای افسردگی مشکلات قلبی، ریوی و یا معده باشد. برخی از مواقع نیز علامت ابتلا به سرطان باشد. افسردگی میتواند خطر ابتلا به بیماریهای قلبی را افزایش دهد. همچنین در افرادی که در گذشته تجربه حمله قلبی داشتهاند احتمال ابتلا به افسردگی بیشتر است.
مغز و سیستم گوارشی بدن ما به شدت باهم در ارتباط هستند. به همین دلیل هنگام استرس یا نگرانی احساس تهوع یا معده درد به شما دست میدهد. افسردگی میتواند باعث ایجاد تهوع، سو هاضمه یا اسهال نیز شود.
مطالعات نشان داده احتمال ابتلا به میگرن در افراد مبتلا به افسردگی سه برابر بیشتر و احتمال ابتلا به افسردگی در افرادی که میگرن دارند 5 برابر بیشتر است.
اگر به طور مداوم درد را در کمر خود حس میکنید ممکن است از علائم و نشانههای افسردگی باشد. احتمال ابتلا به کمردرد و سردرد در افراد افسرده، 5 برابر بیشتر است.
افسردگی در سالمندان
افسردگی در سنین بالاتر، معمولا با بیماری ها یا ناتوانی های دیگری همراه است. به علاوه افراد مسن با از دست دادن حمایت اجتماعی به دلیل مرگ همسر یا خواهر و برادر، بازنشستگی و تغییر مکان زندگی، مواجه هستند. به دلیل تغییرات شرایط زندگی فرد سالمند و این حقیقت که کندتر شدن آنها عادی تلقی می شود، پزشکان و اعضای خانواده سالمند ممکن است متوجه بروز افسردگی در آنها نشوند و انجام درمان های موثر برای معالجه افسردگی شان به تاخیر بیفتد.
گاهی فرد سالمند مجبور می شود با علایمی کنار بیاید که ممکن است به آسانی قابل برطرف شدن باشند. افسردگی در سالمندان نسبت به سنین پایین تر، مدت طولاتری ادامه می یابد و خطر بروز بیماری های قلبی را در آنها ۲ برابر می کند و احتمال خطر مرگ ناشی از بیماری ها را افزایش می دهد. در عین حال، افسردگی توانایی سالمند را برای بازتوانی پس از درمان بیماری ها کاهش می دهد.
بررسی ها روی سالمندان مبتلا به بیماری های جسمی در آسایشگاه ها نشان داده است که دچار بودن آنها به افسردگی، به طور قابل توجهی خطر مرگ ناشی از ابتلا به بیماری ها را افرایش می دهد. این بیماری همچنین احتمال خطر مرگ به دنبال حمله قلبی را بالا می برد. با توجه به این دلایل، اگر در خانواده تان فرد سالمندی وجود دارد، حتی اگر افسردگی او خفیف است، ترتیبی دهید این بیماری او ارزیابی و درمان شود زیرا افسردگی در سالمندان با احتمال بیشتری ممکن است به خودکشی بینجامد.
عوامل مستعدکننده افسردگی در سالمندان
عواملی که خطر دچار شدن سالمند را به افسردگی افزایش می دهند، عبارتند از:
- زن بودن
- مجرد، مطلقه یا بیوه بودن
- نداشتن حمایت اجتماعی
- وقایع استرس را در زندگی
- مصرف برخی از داروها یا ترکیب برخی از داروها
- مخدوش شدن تصویر ذهنی فرد از بدنش (انگاره بدنی) به علت قطع عضو، جراحی به دلیل سرطان یا حمله قلبی
- سابقه خانوادگی افسردگی شدید
- ترس از مرگ
- تنها زندگی کردن و انزوای اجتماعی
- ابتلا به بیماری ها
- اقدام به خودکشی در گذشته
- دچار بودن به بیماری مزمن یا درد شدید
- سابقه قبلی افسردگی
- مرگ اخیر یکی از نزدیکان و داغداری
- سوء مصرف مواد غیرمجاز
درمان افسردگی در سالمندان
درمان های متعددی برای بیماری افسردگی در سالمندان وجود دارد؛ از جمله دارودرمانی، روان درمانی یا مشاوره و در موارد شدید درمان با شوک. در موارد شدیدتر ممکن است ترکیبی از این شیوه های درمانی به کار رود.
درمان دارویی افسردگی
بیشتر داروهای ضدافسردگی فعلی در سالمندان نیز به اندازه جوان ترها موثرند، اما باید به خطر بیشتر عوارض جانبی یا تداخل با سایر داروها بیشتر توجه داشت. مثلا برخی از داروهای ضدافسردگی قدیمی تر مانند «ایمی پرامین» یا «آمی تریپتیلین» ممکن است خواب آلودگی ایجادکنند یا هنگامی که فرد از حالت نشسته یا خوابیده برمی خیزد، باعث افت ناگهانی فشارخون شوند و مصرف آنها فرد سالمند را در معرض خطر سقوط و شکستگی قرار می دهد.
در سالمندان نسبت به جوان ترها، معمولا مدت بیشتری طول می کشد تا داروهای ضدافسردگی اثر خود را نشان دهند. از طرف سوی، از آنجا که سالمندان به عوارض جانبی داروها حساس تر هستند، ممکن است پزشک داروها را ابتدا با دوز پایین تری برای آنها تجویز کند. به طور کلی مدت دوره درمان افسردگی در سالمندان طولانی تر از بیماران جوان تر است.
موانع درمان افسردگی در سالمندان
بدنامی یا برچسب بیمار روانی بودن زدن هنگام انجام درمان های روان پزشکی در مورد سالمندان بسیار شدیدتر از بیماران جوان تر است. این باور ممکن است در میان اعضای خانواده، دوستان و همسایگان فرد سالمند وجود داشته باشد و مانع آن شود که فرد سالمند بپذیرد افسرده است و به درمان نیاز دارد. بروز افسردگی در سالمندان گاهی به جای علایم معمول با شکایت های جسمی همراه است.
این امر نیز ممکن است باعث تاخیر در انجام درمان مناسب شود. به علاوه سالمندان ممکن است افسردگی خود را به دلیل اعتقاد به اینکه راهی برای کمک به آنها وجود ندارد، بیان نکنند. سالمندان همچنین ممکن است از مصرف داروهای ضدافسردگی به علت عوارض جانبی یا هزینه آنها اجتناب کنند.
به علاوه بیماری های دیگری که فرد سالمند همراه با افسردگی دارد، ممکن است تاثیربخشی داروهای ضدافسردگی را کاهش دهد. و بالاخره اینکه رویدادهای ناخوشایند زندگی از جمله مرگ اعضای خانواده یا دوستان، فقر و انزوا نیز انگیزه فرد مسن را برای درمان افسردگی از بین می برد.
