به گزارش تیتربرتر؛ قیمت های غیرعادی و بازاری پرالتهاب روایت این روزهای بازار مسکن است. بر اساس آخرین اطلاعات موجود از سوی بانک مرکزی، میانگین قیمت یک مترمربع زیربنای مسکونی در اردیبهشت سال 99 به در تهران ۱۶ میلیون و ۹۷۲ هزار و ۷۰۰ تومان برآورد شده که نسبت به فروردین همین سال 11 درصد و نسبت به اردیبهشت سال قبل ۳۳.۹ درصد افزایش نشان میدهد.
متقاضیان مسکن بهویژه مستاجران در انتظار تصمیمی برای تثبیت قیمت اجارهخانه در محلههای مختلف هستند که دستاندرکاران بخش مسکن معتقدند تا زمان تثبیت نشدن قیمت ارز در کشور، وضعیت مسکن نیز به همین روال ادامه دارد. عدهای دیگر نیز بر این باورند که افزایش قیمت مصالح ساختمانی و قیمت زمین باعث افزایش هزینه تمامشده واحدهای مسکونی شده و تا چند ماه آینده این رکود در بازار مسکن ادامه دارد.
با افزایش انتقادها به سیاستهای دولت در مدیریت حوزه مسکن، به تازگی سیاست افزایش عرضه و بازآفرینی شهری، به عنوان دو راهکار دولت برای مقابله با التهابات بازار مسکن پیشنهاد شده است.
محمد اسلامی وزیر راه و شهرسازی که در نخستین حضور خود در در صحن علنی مجلس یازدهم حضور یافته بود، با تاکید بر اینکه «بازار مسکن به اوج التهابات خود رسیده است»، دلیل این جهش قیمت را بازارهای موازی مسکن اعلام کرد و پیرو دستور رئیس جمهوری برای کنترل نوسانات قیمت مسکن، از «سیاست افزایش عرضه مسکن» و تسریع در این امر را به عنوان مهمترین ابزار برای مقابله با التهابات بازار مسکن نام برد.
بازآفرینی شهری راهکار رونق بخش مسکن
علاوه بر وعده وزیر راه و شهرسازی برای افزایش و عرضه یک میلیون واحد مسکونی تا پایان دولت دوازدهم، حسن روحانی، رئیس جمهور بر این باور است که «بازآفرینی شهری» باید به عنوان یکی از مهمترین راهکارها برای مقاوم کردن و تولید مسکن جدید به کار گرفته شود.
راهکاری که به باور کمال اطهاری، پژوهشگر توسعه اقتصادی صرفاً در حد شعار باقی مانده است و باید بازآفرینی بافت فرسوده با نگاه محله محوری مورد توجه قرار گیرد. علاوه بر این او بر این باور است که طرح مفهوم بازآفرینی شهری گریزی است از برنامههایی که هدف آنها واقعاً ساماندهی و توانمندسازی افراد کم درآمد بوده است.
او گفتگویی میگوید: از محله محوری تعریف درستی صورت نگرفته است و متأسفانه اولویتبندی خاصی را شاهد نیستیم. دولت باید محلههایی را در وهله اول مورد توجه قرار دهد که افراد آن جزو کم درآمدترینها هستند. مناطقی که خود به خود و با بودجههای ساکنان آن میتواند نوسازی شود نباید در اولویت قرار گیرد. نمونه آن محله دارآباد تهران است. بعضاً شاهد بودیم که در اجرای همین طرحها پیشنهاد داده شد تا از صندوق توسعه ملی بهره گرفت.
اطهاری تاکید میکند که بازآفرینی درواقع شعار توخالی در حوزه مسکن است چراکه ظرفیت مسکن در بافتهای فرسوده و سکونتگاههای غیر رسمی وجود ندارد و تقریباً رو به صفر است؛ از طرفی کمبود خدمات در این محلهها بسیار مشهود است. علاوه بر این، «نهادسازی» مهمترین نکتهای است که در بازافرینی شهری مغفول مانده است..
اطهاری همچنین مفهوم بازآفرینی شهری را با هدف توسعه اقتصاد دانشبنیان مورد توجه قرار میدهد. هدفی که در حال حاضر با طرح زیست بوم نوآوری شهری، از سوی شورای شهر پیگیری میشود. او در همین زمینه خاطرنشان میکند: برای تحقق اقتصاد دانش بنیان، باید کل فضای شهری از نو بازآفریده شود و جریان دانش در شهر صورت گیرد تا بتوانیم وارد دوران نوین شویم.
اطهاری با بیان اینکه مسکن در حال حاضر دچار پدیده «قفل شدگی» شده است، راه حل اساسی خروج از این قفل شدگی را تحقق مفهوم بازآفرینی شهری که اشتغال در این حوزه را به همراه دارد، دانست و به انتقاد از طرحهایی پرداخت که با هدف روق بازار مسکن به اجرا درمیاید، اما در عمل منجر به تشدید قفل شدگی میشود. او در همین زمینه به طرح ملی مسکن اشاره و از این طرح به عنوان «طرح بنایی» یاد کرد.
به باور این پژوهشگر توسعه اقتصادی، وقتی از زیرساختهای اقتصاد دانشبنیان صحبت میشود منظور «شهرک صنعتی» نیست. زیرساخت تشکیل این اقتصاد دانشبنیان، شکلگیری محیط نوآوری در کلانشهرهاست. تازمان یکه این زیرساخت فراهم نشود نمیتوان امیدی به حل مشکلات از اساس داشت.
بازآفرینی شهری چیست؟
بازآفرینی شهری نگرش و اقداماتی جامع و یکپارچه برای حل مشکلات شهری منطقهی هدف عملیات است که در نهایت به یک پیشرفت پایداری اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و محیطی خواهد انجامید.
در ادبیات اخیر دنیا واژه "بازآفرینی شهری" به عنوان یک واژه عام که مفاهیم دیگری نظیر بهسازی، نوسازی، بازسازی، توانمندسازی و روان بخشی را در برمی گیرد، به کار می رود. بازآفرینی شهری فرآیندی است که به خلق فضای شهری جدید با حفظ ویژگی های اصلی فضایی (کالبدی و فعالیتی) منجر می گردد. در این اقدام، فضای شهری جدیدی حادث می شود که ضمن شباهت های اساسی با فضای شهری قدیم، تفاوت های ماهوی و معنایی را با فضای قدیم به نمایش می گذارند.
به عبارت دیگر بازآفرینی شهری نگرش و اقداماتی جامع و یکپارچه برای حل مشکلات شهری منطقه هدف عملیات است که در نهایت به یک پیشرفت پایداری اقتصادی، کالبدی، اجتماعی و محیطی خواهد انجامید.
هدف از اجرای سیاست های بازآفرینی شهری و برنامه های تجدید حیات شهری، ارتقا شرایط کیفی زندگی در سکونت گاه ها از طریق ایمن سازی و مقاوم سازی ساختمان ها، توسعه و بهبود زیرساخت های شهری، تأمین خدمات شهری موردنیاز، آموزش ساکنان، ایجاد فرصت های شغلی، تقویت نهادهای مدیریت محلی و دفاتر خدمات محله ای مردم نهاد، الگوسازی و ترویج قواعد و دستورالعمل های کیفی ساخت و ساز است.
علاوه بر این، بازآفرینی شهری بر این مطلب تأکید دارد که طرح و اجرای هرگونه روش برای مقابله با مشکلات شهرهای بزرگ و کوچک، باید دارای اهداف بلندمرتبه و راهبردی باشد.
ویژگی های مناطق نیازمند بازآفرینی شهری
مناطق نیازمند احیا، بهسازی و نوسازی اغلب محدوده هایی هستند که در آن ها:
- درآمد سرانة ساکنان کمتر از میانگین شهر و نرخ بیکاری بالاتر از آن است.
- واحدهای مسکونی کمدوام و تراکم نفر در واحد مسکونی بالاتر از میانگین شهری است و دچار مشکلات محیط زیستی بسیار می باشند.
- میزان برخورداری و دسترسی ساکنان به خدمات شهری و وضعیت زیرساختهای شهری نامناسب است.
- بالا بودن ناهنجاریهای اجتماعی و زمینة بروز آن نسبت به میانگین شهری مشهود است.
- هویت تاریخی و فرهنگی مورد بیتوجهی قرار گرفته شأن و منزلت اجتماعی در این نواحی کاهش یافته و این مسئله منجر به جایگزینی سایر اقشار گردیده است.
بازآفرینی بافت های فرسوده در ایران
ارزیابی و تحلیل بیش از دو دهه اقدام برای بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری بیانگر اینست که بدون حضور و مشارکت گسترده ساکنان، مالکان و سایر دست اندرکاران امر بهسازی و نوسازی شهری، امکان موفقیت و تحقق اهداف این برنامه ها غیرممکن است.
از ابتدای شروع برنامه بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده در کشور در سال 1372 تا قبل از برنامه چهارم توسعه اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی کشور، دولت جمعا 3200 میلیارد ریال در قالب طرح تملک دارایی های سرمایه ای (عمرانی) و تضمین تسهیلات بانکی در این بخش سرمایه گذاری کرده است.
در دوران برنامه چهارم توسعه (1384-1388) این سرمایه گذاری با افزایش بیش از 200 درصد به 9900 میلیارد ریال رسیده است. با این وجود تاکنون بخش بسیار ناچیزی از مجموع 67 هزار هکتار بافت فرسوده و 32 هزار هکتار سکونتگاه های غیررسمی شناسایی شده، بهسازی و نوسازی شده است.
براین اساس شرکت مادر تخصصی عمران و بهسازی شهری ایران به عنوان نهاد تخصصی دولت در سیاست گذاری، برنامه ریزی و مدیریت فرآیند بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده شهری، با اتخاذ رویکرد بسترسازی، مجموعه فعالیت های خود را در دو دسته نرم افزاری (غیرکالبدی) و اقدامات سخت افزاری (کالبدی) تقسیم کرده است.
اقدامات نرم افزاری یا غیرکالبدی به مجموع برنامه ها و فعالیت هایی در جهت فرهنگ سازی، ظرفیت سازی، نهادسازی و ابزارسازی اطلاق می گردد که از طریق آموزش، اطلاع رسانی، مستندسازی، ترویج، برنامه ریزی و تهیه طرح، بستر لازم برای تحقق برنامه های بهسازی و نوسازی شهری با حضور حداکثری مردم را فراهم می سازد.
اقدامات سخت افزاری نیز مجموعه اقدامات کالبدی را در بر می گیرد که با هدف ایجاد تحریک توسعه زمینه های لازم برای حضور ساکنان و مالکان، انبوه سازان و سرمایه گذاران و سایرین را در فرآیند بهسازی و نوسازی بافت های فرسوده و ناکارآمد فراهم می نمایند.
الگوسازی، ارتقا و توسعه زیرساخت ها، شبکه معابر و تجهیز و گسترش فضاهای عمومی، توسعه و تامین خدمات شهری-محله ای از جمله زمین بازی، پارک محله ای، کتابخانه، نسجد و خانه محله، طرح های ویژه نوسازی و عمران شهری، مرمت و باززندهسازی ابنیه ارزشمند و بهسازی و نوسازی بلوک های شهری از طریق شیوه های اجرایی همچون سهام دار پروژه، تنظیم مجدد زمین، مشارکت واحدی و محله ای از مجموع اقدامات در این گروه به شمار می روند.
گردآورنده: الهام خلیلی خو