با افزایش قیمت بنزین یکی از مهمترین نگرانی های مردم افزایش قیمت دیگر کالاها و خدمات به وابسته تغییر شرایط سوختگیری است. یکی از خدمات متأثر از نرخ بنزین موضوع حمل و نقل مسافری و باری است.
این روزها مردم بیش از گذشته بجای آژانس ها و تاکسی درون شهری، از تاکسی اینترنتی همچون اسنپ و تپسی و غیره استفاده می کنند چرا که در هر نقطه شهر در دسترس قرار دارند و هزینه حمل و نقل با آنها ارزان تر است به دلیل نرخ کرایه مناسب. بر این اساس یکی از نگرانی های رانندگان تاکسی های اینترنتی عدم تخصیص سهمیه اختصاصی سوخت است و از طرف دیگر نگرانی مردم از افزایش نرخ کرایه آنها هستند.
اختصاص سهمیه بنزین مانع گرانی کرایه تاکسی های اینترنتی
دو شرکت اصلی تاکسی اینترنتی پس از افزایش قیمت بنزین ، اطلاعیههایی خطاب به رانندگان خود صادر کردند.
"اسنپ" ضمن اعلام ثابت ماندن نرخ کرایههای خود اعلام کرد: با توجه به آغاز سهمیه بندی بنزین، بر اساس اطلاعیه شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی و تایید وزارت کشور به رانندگان تاکسیهای اینترنتی سهمیه بنزین تعلق میگیرد و از امروز 24 آبان ماه، هزینه بنزین کاربران راننده فعال در تاکسیهای اینترنتی بر اساس کارکرد ماه، به قیمت دولتی محاسبه و ما به التفاوت آن به کارت بانکی آنها واریز میشود.
"تپسی"، دیگر شرکت تاکسی اینترنتی هم ضمن انتشار اطلاعیه شرکت ملی پخش فرآوردههای نفتی درباره اختصاص سهمیه خاص به رانندگان این شرکت، از ثابت ماندن نرخ کرایههای خود بر اساس اعلام قیمتهای قبلی خبر داد.
کرایه تاکسیهای تهران گران نمیشود
مدیرعامل سازمان تاکسیرانی تهران، اعلامکرده «نرخ تازه تاکسیها را بنابر هزینههای تازه حملونقل اعلام میکنیم اما تا پیشاز آن تاکسیرانان باید نرخهای کنونی سازمان را رعایت کنند.» شهروندان میتوانند تخلفات تاکسیرانان را از طریق شماره ۱۸۸۸ به شهرداری اعلام کنند.
رئیس شورایشهر تهران هم گفته فعلا «نرخ کرایههای تاکسی در پایتخت ثابت خواهد بود ولی بهزودی شورای شهر و شهرداری تهران» برای گرفتن تصمیم تازه در این زمینه نشستی خواهند داشت.
تأمین سهمیه سوخت مورد نیاز مدارس
با توجه به قرار گرفتن بر فصل مدارس، یکی یاز سودجویی ها موضوع سرویس مدارس است که ممکن است رانندگان سرویس مدارس خواستار افزایش نرخ کرایه باشند که خوشبختانه بنا بر اعلام وزیر آموزش و پرورش، با هماهنگی به عمل آمده سهمیه سوخت مورد نیاز سرویس مدارس تامین خواهد شد، این سهمیه پس از ثبت نام کلیه سرویس ها و بررسی میزان مورد نیاز از روز اجرای سهمیه بندی یعنی ۲۴ آبان ماه جاری محاسبه و اعمال خواهد شد.
تاثیر قیمت بنزین بر حمل و نقل
حامد قدوسی- تحلیلگر اقتصادی و استاد دانشگاه اقتصاد مالی نیویورک درباره تأثیر قیمت بنزین روی هزینه حلم و نقل معتقد است: افزایش ناگهانی قیمت بنزین خیلی شهروندان را نگران کرده است که هزینه حمل و نقل مسافر و بار به همان نسبت افزایش قیمت بالا خواهد رفت. دقت کنیم که این رابطه خیلی ضعیفتر از یک-به-یک خواهد بود. تخمین سرانگشتی ما در اینجا و خیلی مطالعات با تفصیل و دقت بیشتر توسط دیگران در جای دیگر، میگوید که دو-سه برابر شدن قیمت بنزین، نهایتا افزایش هزینه بخش حمل و نقل (که بیشترین اثرپذیری از سوخت را دارد) چیزی حدود ۵۰ درصد و یا کمتر خواهد بود (و نه ۲۰۰ درصد) و تاثیر روی تورم کل در حد چند درصد خواهد بود. من محاسباتی که پارسال نوشته بودم را این جا دوباره منتشر میکنم. یک راننده تاکسی/اسنپ/شخصی در تهران را در نظر بگیرید. چنین خودرویی به طور متوسط روزانه ۳۰ لیتر بنزین مصرف میکند. حال ببینیم «هزینههای» ارایه خدمات قبل/بعد آزادسازی چه طور خواهد بود.
عناصر اصلی هزینه تولید خدمات برای یک ماشین متوسط را بشکنیم:
- هزینه فرصت وقت راننده: ۴۰ هزار تومان در روز،
- هزینه سرمایهای و استهلاک و تعمیر خودرو: ۲۰ هزار تومان در روز،
- هزینه بیمه و جریمه احتمالی و پارکینگ و الخ: ۱۰ هزار تومان در روز،
- هزینه سوخت: ۳۰ هزار تومان در روز
با این هزینهها، یک خودرو مسافرکش حدود سه میلیون تومان در ماه هزینه دارد. طبعا تخمین ما متوسط است و برای خودرو/مسیر/افراد مختلف کمی بالا و پایین خواهد بود. حال قیمت سوخت را از ۱۰۰۰ به ۳۰۰۰ برسانیم.
ببینیم کل هزینه ارائه خدمات حمل و نقل (با فرض ثبات بقیه عناصر در دور اول)، چه قدر بیشتر میشود:
- هزینه فرصت وقت راننده: ۴۰ هزار تومان در روز،
- هزینه سرمایهای و استهلاک و تعمیر خودرو: ۲۰ هزار تومان در روز،
- هزینه بیمه و جریمه احتمالی و پارکینگ و الخ: ۱۰ هزار تومان در روز،
- هزینه سوخت: 90 هزار تومان در روز
با این هزینهها، پس از آزادسازی قیمت سوخت، یک خودرو مسافرکش حدود پنج میلیون تومان در ماه هزینه دارد. یعنی پس از آزادسازی، با این که قیمت سوخت «دو برابر» بیشتر شده بود، هزینههای ارائه خدمات حمل و نقل تقریبا «نیم برابر» بیشتر شد. با توجه به سهمیه ۱۵۰۰ تومان برای تاکسیها، این عدد را به عنوان «یک تخمین حد بالا» برای بیشتر اثر (حمل و نقل) در ذهن داشته باشید. دوست دیگری با محاسبات مشابه نشان داد که اثر روی قیمت کرایه بار و وانت از این هم کمتر خواهد بود.
بیشتر بخوانید: عادلانهسازی یارانه بنزین
خب پس در آن بخش اقتصاد که بیشتر تاثیرپذیری را از قیمت سوخت دارد، آزادسازی قیمت سوخت و سه برابر کردن آن، تورم ۵۰ درصدی ایجاد کرد. طبعا این تورم روی قیمت تمام شده بقیه کالاها هم اثر می گذارد چون همه بخشها باید از خدمات حمل و نقل استفاده کنند.
ولی نکته این جا است که «سهم هزینه حمل و نقل» از کل هزینههای بخشهای مختلف اقتصاد عدد خیلی بزرگی نیست و در حد سه تا حداکثر 10 درصد است. یعنی اگر هزینه حمل و نقل دو برابر شود، قیمت مثلا یک یخچال یا یک کیلو هندوانه، چیزی حدود «نیم ضرب در سه صدم تا یک دهم» برابر افزایش پیدا میکند. این افزایش قیمت در دور بعدی باعث تورم قیمت در همه بخشهای اقتصاد میشود و به صورت مارپیچی ادامه پیدا میکند. ولی همان طور که میبینید تاثیر آن روی هزینه بقیه بخشها ناگهان «یک یا دو درجه بزرگی» (یعنی ده تا صد برابر) «کوچکتر» از بخش حمل و نقل شد. وقتی اجازه بدهیم اقتصاد به تعادل جدید برسد، جمع همه این تورمها به همان عدد تورم کل چند درصد میرسد که در ابتدای پست گفتیم و از مدلها بیرون میآید.
ممکن است بگویید خب اینها را میفهمیم ولی ما در عمل دیدهایم که هر سال قیمتها درست به اندازه افزایش کرایه تاکسی زیاد شده است، این را چه طور توجیه میکنید؟
اولا آمار و ارقام دقیق همه این مشاهده حسی ما را تایید نمیکند و سالهایی وجود دارد که این دو عدد با هم بالا نرفتهاند (ولی ذهن ما تمایل دارد آن سالها را کمتر به خاطر بسپارد).
بیشتر بخوانید: کسانی که هنوز کارت سوخت ندارند چه کار کنند؟
ثانیا این مشاهده حتی در سالهایی که تورم و کرایه تاکسی با هم بالا رفتهاند، دچار خطای خلط همزمانی و علیت است. آن تورمی که هر سال مشاهده میشد تورم طبیعی اقتصاد بود که چون پیشاپیش در کرایه تاکسی به صورت رسمی منعکس میشد، جامعه از آن به عنوان شاقولی برای تخمین تورم آن سال استفاده میکرد.
در نتیجه در سالهایی که کرایه تاکسی زیاد نشده است هم تورم داشتیم چون ریشه و علت اصلی تورم کرایه تاکسی نبوده است. «کرایه تاکسی فقط با تورم آن سال همبستگی داشته است و در غیاب گرانی بنزین هم تورم رخ میداد.»