فیلم خانه پدری به خاطر وجود صحنه هایی از خشونت قتل در فیلم در دهه هشتاد موفق به اخذ مجوز برای اکران نشد، برای اولین بار در سال 93 اکران شد و تنها یک روز بر روی پرده های سینماها رفت و مجددا توقیف شد. اما با گذشت تقریبا 10 سال از زمان تولید فیلم و اصرار و پافشاری کیانوش عیاری به عدم سانسور و حذف صحنه‌های مورد انتقاد وزارت ارشاد که انصافا نیز اصرار و پافشاری درستی بوده، حالا بار دیگر از ابتدای آبان سال 98 بر پرده سینماهای کشور نمایان شده است. هر چند که این بار نیز از گزند بدخواهان در امان نمانده و پس از یک هفته اکران مجددا توقیف شد و دوباره به تازگی مجوز اکران گرفت.
عوامل فیلم
تهیه کننده، نویسنده و کارگردان: کیانوش عیاری
بازیگران: مهدی هاشمی – شهاب حسینی – ناصر هاشمی – مهران رجبی – نازنین فراهانی – مینا ساداتی –معصومه بافنده و...
مدیر فیلمبرداری: داریوش عیاری
صدابردار: سعید صالحی
چهره پرداز : حسین صالحیان و اعظم رحمانی
موسیقی : بهزاد عبدی
خلاصه فیلم
سرگذشت خانواده ای در 5 دهه را روایت می کند. زندگی محتشم از 15 تا 80 سالگی که در مرگ خواهرش خود را مقصر می داند و...
نقد فیلم
کیانوش عیاری را فقط نمی توان نام کارگردان روی آن گذاشت و می توان او را جامعه شناس و تاریخ شناس بسیار حرفه ای نیز صدا کرد چرا که در تمام فیلمهایش و همچنین در سریال تاریخی دکتر قریب این نکته را به خوبی نشان داده است که درد جامعه خود را خوب شناخته و آن را در سیرتکاملی تاریخی کشور جراحی و بازگو می کند.
در فیلم خانه پدری کیانوش عیاری به سراغ موضوع ظلم و ستم جامعه ایرانی مردسالار به زنان ایران زمین رفته است و شاید برای اولین بار در تاریخ سینمای ایران است که یک کارگردان مرد این موضوع را کنکاش کرده و در 5 برهه تاریخی به زیبایی هر چه تمامتر به تصویر می کشد. شاید از لحاظ تکنیک تصویر، نور پردازی، موسیقی، بازی و... شاهد یک اثر منحصر به فرد نباشیم اما عیاری توانسته است با یک فیلمنامه منسجم و قوی همراه با کارگردانی بی نقص چنان اثری ایجاد نماید که در عین سادگی و قصه گویی فیلم، تا مدتها به نتیجه ای که فیلم بر ذهن شما گذشته فکر کنید و پیام آن را بارها و بارها مرور کنید.
بیشتر بخوانید: نقدی بر فیلم سینمایی مطرب
استفاده از نمادها و صحنه های تکراری در طول فیلم و وابستگی زنجیروار شخصیتها و دوره های تاریخی به یکدیگر چنان دقیق و پازل مانند در کنار هم قرار گرفته اند که شما را بدون این که خود متوجه آن بشوید همراه خود کرده و در نهایت آشوب بزرگی را در ذهن شما ایجاد می نماید.
از اینجا ممکن است داستان فیلم لو برود....
فیلم با یک ضرباهنگ بسیار سریع و سرتاسر استرس و اضطراب آغاز می شود، جایی که دختر خانواده ای سنتی به نام ملوک در سال 1308 به دلیل رفتاری که گویا ناموسی است و باعث از بین رفتن آبروی خانواده شده است، محکوم به قتل توسط پدر و برادر خود است. بعد از قتل ملوک این موضوع می بایست از بقیه پنهان بماند لیکن در هر برهه تاریخی از 4 اپیزود دیگر یعنی در سالهای 1325،.، 1342، 1360 و 1375 یکی از زنان مربوط به این خانواده به نوعی درگیر با این قتل شده و پی به ماجرا میبرد. هر چقدر مردان این خانه پدری سعی در پنهان کردن این قتل و این بی آبرویی خانوادگی دارند، اما گویی مرگ ناعادلانه ملوک اجازه پنهان ماندن و ظلمی که به او شده است را به مردان این خانه نداده و از آنها تنها بازیچه هایی در طول دهه های زندگی ساخته است که می بایست به زنان و دختران خود جواب دهند در حالی که هنوز نیز به گناه خود اعتراف نکرده و در پی پنهان کردن آن هستند.
اما همه این داستانها در ظاهر فیلم نمایان می شود و فیلم خانه پدری را می توان نمونه کوچک شده ایران زمین را در طول تاریخ دانست. کشوری که سرتاسر آن عاری از هر گونه تاثیر شرق یا غرب و هر گونه نیروهای مهاجم، دارای فرهنگی سنتی مردسالارانه همراه با عصبیتهای قومی است که زنان کوچکترین سهمی در زندگی اجتماعی خود نداشته و سرنوشت آنها به دست مردان آنها تعیین می گردد. حتی اطرافیان و فامیل هم در زندگی یکدیگر دخالت دارند به طوری که عموی خانواده اصرار تمام در قتل ملوک دارد و حتی به گفته برادر خود نیز راضی نشده و با فرو کردن دشنه در درزهای سیمان گرفته شده محل دفن جسد سعی در اطمینان انجام شدن این کار توسط برادر خود دارد.
اما عیاری چند تصویر و دیالوگ را پایه و اساس فیلم قرار داده است که در تمامی 5 اپیزود بر آنها تاکید شده و به خوبی شخصیتهای این 5 دهه زندگی را به هم وصل می کند. نمادهایی مانند: تاب، فرش، درب خانه، ستونهای سنگی زیر زمین و این جمله بین پدر محتشم، محتشم، عمو و پسر عمو که «هیچ کس نباید از این قتل باخبر بشه و همینجا باید خاک بشه».
فیلم از طریق درب خانه هر بار وارد زندگی این خانواده در یک دهه زمانی شده و از طریق نگاه کردن یکی از مردان خانواده از طریق ستونهای سنگی زیرزمین به تاب و دختری که روی تاب در حال بازی کردن است وارد زندگی آن دختر در دهه دیگر زندگی و ظلمی که به آن می شود می شویم. فرش و رفو کردن آن به همراه دیالوگی که گفته شد نمادی از سرپوش گذاشتن و پنهان کاری مردان بر روی زنان خانواده است که در دو اپیزود اول حتی خود زنان نیز با آنها همکاری کرده و به رفوی فرش کمک می کنند. اما از اپیزودهای بعدی می بینیم که فرش دیگر رفو نشده و زمانی که دختر خانواده متوجه اتفاق قتل در زیرزمین خانه می شود، دار قالی و کلاس فرش خود را هم از زیر زمین بیرون می آورد. در واقع به سادگی تکامل زنان را در طول فیلم مشاهده کرده و در مقابل مردانی که تنها در جستجوی پنهان کاری گناه خویش و حفظ قدرت خود می باشند به طوری که حتی پسر خانواده در اپیزود آخر نیز از این موضوع جدا نشده و با این که هیچ نقشی در اتفاق قتل نداشته است، سعی در حمایت از پدر خود یعنی محتشم و دفاع از آبروی خانوادگی دارد.
فیلم پایان خوبی را هم تجربه می کند جایی که خانه پدری که محل تمام اتفاقات تلخ و شوم بوده است و ریشه آن جهالت و تعصب بیش از حد می باشد در حال تخریب بوده و قرار است خانه و برج جدید بر روی آن احداث گردد. در واقع سنت می خواهد جای خود را به مدرنیته بدهد اما باز هم انسانهای این خانه تغییر نکرده و سعی در انتقال استخوانهای جسد مدفون شده از این خانه را دارند و همچنان سعی در حفظ سنت و پنهان کاری خانوادگی خود را دارند که با سکته مغزی محتشم همراه شده و او تحمل رو به رو شدن با حقیقت و گناه خود را ندارد.
در پایان نیز تاب ویران شده را که نمادی از دختران این خانه است به صورت ویران شده می بینیم و در واقع در انتهای فیلم هیچ چیز نیست، نه مردان خانواده، نه زنان و نه خانه پدری.
به طور کلی خانه پدری فارغ از مسائل سینمایی اثری قابل توجه بوده که می بایست بارها دیده شود و هر بار پرده ای از ناگفته های فیلم از جلوی چشمان مخاطب کنار زده شود.
نویسنده: علیرضا فراهانی- خبرنگار حوزه فرهنگ و هنر تیتر برتر
