مرکز پژوهش‌های مجلس در گزارشی تحت عنوان «استخراج رمزارزها و نقش نظارتی مجلس شورای اسلامی»، موضوع استخراج رمزارزها را با محورهای صرفه اقتصادی، ملاحظات سیاسی استخراج در بخش خصوصی و ملاحظات سیاسی استخراج با استفاده از منابع بخش دولتی مورد بررسی قرار داده است.
در ابتدای این گزارش ذکر شده است که استخراج رمزارزهایی که در حال حاضر در کشور رواج دارد به صورت محسوس بر الگو و حجم مصرف برق در کشور اثرگذارند. از آنجایی که تشخیص دستگاه‌های استخراج رمزارز در مبادی گمرکی به سادگی امکان‌پذیر نیست، با نظارت بر الگوی مصرف برق و الگوی ترافیک اینترنت می‌توان افراد حقیقی یا حقوقی را شناسایی کرد که مبادرت به استخراج این رمزارزها می‌کنند.
بر اساس این گزارش صرفه اقتصادی استخراج رمزارز برای کشور در این است که علاوه بر ایجاد یک منبع درآمدی غیرقابل تحریم، درآمد شبکه برق کشور را نیز افزایش دهد و حتی درآمد مالیاتی برای دولت به همراه داشته باشد. اما نوسانات بالای ارزش رمزارزهای جهان‌شمول، ریسک مشارکت مستقیم و غیرمستقیم دولت، بانک‌ها و مؤسسات مالی و اعتباری را در این حوزه را افزایش می‌دهد.
مرکز پژوهش‌های مجلس برای ساماندهی استخراج رمز مصوبات ارز در بخش خصوصی هم زیرساخت قانونی فعلی تا حد زیادی کفایت می‌کند، معتقد است در شرایط کنونی نیازی به وضع قوانین جدید نباشد و بسترهای نهادی مورد نیاز از طریق دولت قابل تدوین است.
نقش نظارتی مجلس بر حوزه رمزارزها
اما این مرکز برای مجلس چهار نقش نظارتی قائل است، اول، پیگیری وزارت نیرو با همکاری وزارت صمت برای تدوین آیین‌نامه و شیوه‌نامه سرمایه‌گذاری در تولید و مصرف برق مورد نیاز برای استخراج؛ دوم، پیگیری اجرای سازوکار اخذ مالیات از رمزارزها توسط سازمان امور مالیاتی است.
سوم نقش نیز نظارت بر عملکرد گمرک جمهوری اسلامی در مورد استقرار سازوکار نظارت بر واردات تجهیزات با همکاری سازمان امور مالیاتی، وزارت ارتباطات و وزارت نیرو است.
در چهارمین نقش مجلس باید بر عملکرد وزارت نیرو، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، سازمان گمرک، سازمان امور مالیاتی و بانک مرکزی در شناسایی فعالیت‌های اعلام نشده در زمینه استخراج و عدم بازگشت درآمد حاصل از استخراج به کشور نظارت داشته باشد.
آیا استخراج بیت کوین به شبکه برق فشار وارد می کند؟
موضوع برق مصرفی در این حوزه از مباحث پرمناقشه است، استدلال برخی در این خصوص این است که با استخراج بیت کوین به شبکه برق کشور فشار وارد می‌شود.
اما در این گزارش آمده است که مصرف برق در همه رمزارزها قابل توجه نیست و در مورد برخی دیگر از رمزارزها، یک منبع رایانشی بلااستفاده با کمک فناوری رمزارزها قابل استفاده و معامله می‌شود. استخراج رمزارزها در ساعات افت تقاضای مصرف برق می‌تواند ضریب بار برق را تصحیح و سرمایه‌گذاری بخش خصوصی در تولید برق با استفاده از منابع فسیلی ارزان را توجیه‌پذیر کند.
در خصوص مقررات‌گذاری در مورد رمزارزهایی که استخراج آنها بر پهنای باند اینترنت اثرگذار است به وزارت ارتباطات مربوط می‌شود و اگر استخراج رمزارزی بر مصرف انرژی برق کشور اثرگذار باشد، وزارت نیرو باید در زمینه توزیع و حفظ پایداری شبکه برق کشور پاسخگو باشد.
وزرات ارتباطات در این حوزه باید مقررات‌گذاری در مورد رمزارزهایی که استخراج آنها بر پهنای باند اینترنت اثرگذاراست را انجام دهد.
اما اگر استخراج رمزارزی بر مصرف انرژی برق کشور اثرگذار باشد، وزارت نیرو باید در زمینه توزیع و حفظ پایداری شبکه برق کشور پاسخگو باشد.
وزارت نیروز نیز می‌تواند تعرفه برق استخراج رمزارزهای انرژی‌بر و (با تشخیص وزارت صنعت، معدن و تجارت) مکان‌هایی که استخراج رمزارز در آنها مجاز است مانند شهرک‌های اختصاصی را تعیین کند و بدون ایجاد مجوز جدید و فرایندهای اداری مازاد با تکیه بر فرایند خوداظهاری در سامانه گمرک نسبت به ساماندهی این حوزه اقدام کند تا کنتورهای برق خاص این کسب وکارها به آنها اختصاص یابد.
نقش بانک مرکزی برای اجرای رمزارزها چیست؟
نقش بانک مرکزی در زمینه فعالیت رمزارزها این است که باید تکالیف شورای عالی اقتصاد در زمینه بازگشت ارز حاصل از صادرات با استفاده از سامانه‌های سنا و نیما را در استخراج رمزارزها اجرایی کند یا به مراکز مبادله رمزارز مجوز و اطلاعات لازم را در اختیار سازمان امور مالیاتی قرار دهد و مانع از خرید و فروش ارز حاصل از استخراج برای مقاصد سوداگرانه شود.رمزارزها باید مالیات بدهند
شرح وظیفه سازمان امور مالیاتی در این خصوص این گونه است که باید با استفاده از اختیارات خود درخصوص اخذ مالیات با استفاده از اطالعات سامانه خوداظهاری و اطلاعات سامانه‌های سنا و نیما و اطلاعات عام رمزارزها مانند سختی استخراج، مالیات بر استخراج رمزارزها را به صورت خودکار و علی‌الراس دریافت کرده و با دریافت مدارک هزینه از استخراج‌کنندگان و استعلام آنی از شرکت برق و گمرک، مالیات اضافی را به آنها عودت دهد.
از نظر مرکز پژوهش‌های مجلس استخراج رمزارزها نباید از پرداخت مالیات معاف باشند.
درآمد مالیاتی دولت از استخراج رمزارزها
در این گزارش، کشور روسیه به عنوان نمونه موفق استخراج رمزارز معرفی شده است که یکی از کشورهای مشابه ایران ازنظر غنای منابع انرژی کشور محسوب می‌شود. اخذ مالیات از استخراج رمزارز در کشور روسیه می‌تواند درآمد مالیاتی نزدیک به ۸۸۶ میلیون یورویی را برای این کشور به همراه بیاورد.
همچنین ذکر شده که حجم معاملات روزانه رمزارز در ۲۴ ساعت گذشته (۱۶ مرداد ماه سال جاری) در سطح جهان نزدیک به ۵۶ میلیارد یورو بوده است. یک منبع درآند استخراج رمزارز از اخذ کامزد از این فعالیت‌ها است، زیرا گر چه کارمزد تراکنش‌های رمزارزها نسبت به بانک‌ها پایین است اما صفر نیست.
این گزارش در ادامه این گونه استدلال می‌کند: از آنجا که گاز به صورت رایگان به نیروگاه‌ها عرضه می‌شود بازگشت سرمایه از طریق درآمد مالیاتی به همه بخش‌های کشور تسهیل می‌شود. به این ترتیب بررسی میزان و شیوه اخذ مالیات از استخراج رمزارزها در ایران اهمیت بیشتری از تعرفه برق آنها دارد. مضاف بر اینکه ایجاد موانع غیرضروری ازجمله تعرفه عادلانه برق ممکن است کشور را از درآمدهای مالیاتی محروم کند.
مرکز پژوهش‌های مجلس همچنین پیشنهاد کرده که اگرچه ماده ۱۴۱ قانون مالیات‌های مستقیم مصوب ۱۳۹۴ و ماده ۱۳ قانون مالیات بر ارزش افزوده اخذ مالیات از درآمد صادراتی غیرنفتی از مبادی رسمی را صفر منظور کرده است؛ اما از آنجا که وضع نرخ ثابت برای تعرفه برق استخراج منطقی نیست بنابراین نباید استخراج رمزارزها از مالیات بردرآمد معاف نباشند.
نیاز به همکاری ایران و چین
مرکز پژوهش‌های مجلس این موضوع را مطرح کرده است که با توجه به اینکه در زمستان تعرفه برق در ایران قابل کاهش یافتن است و دولت چین نیز قصد مدیریت بیشتر بر حوزه استخراج رمزارز را دارد، باید سیاست‌گذاران کشور زمینه لازم برای همکاری میان بخش‌های خصوصی دو کشور را فراهم کنند.
راهکار این گزارش برای شناسایی دقیق استخراج‌کنندگان از طریق بررسی الگوی مصرف برق و تحلیل ترافیک اینترنتی آنها در کنار ساماندهی با ایجاد سازوکار خوداظهاری استخراج‌کنندگان در کنار اعمال جرائم بازدارنده برای کسانی که خوداظهاری نکنند و اعلام مناطق جغرافیایی که استخراج رمزارزهای انرژی‌بر در آنها مجاز یا ممنوع است، باید با همکاری مشترک وزارت نیرو، وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات، وزارت صنعت و معدن و بانک مرکزی انجام شود.
نحوه محاسبه سود حاصل از استخراج رمزارز
در گزارش مرکز پژوهش‌های مجلس سود حاصل از استخراج رمزارز را این گونه محاسبه کرده است که اگر ۱۰۰ دستگاه استخراج یک روز کار کنند درآمد ناخالص آن ۵۰۹ یورو خواهد بود، اگر تعرفه برق آن ۰٫۰۶ یورو باشد، هزینه برق آن ۱۹۴ یورو می‌شود و سود خالص آن ۳۱۵ یورو خواهد بود که مالیات ۲۵ درصدی درآمد خالص ۷۸ یورو نصیب کشور می‌کند.
اگر تعرفه برق ۰٫۰۳ یووو باشد هزینه برق به ۹۷ یورو کاهش پیدا می‌کند اما سود خالص به ۴۱۰ یورو می‌رسد که درآمد مالیاتی ۱۰۲٫۵ یورو نصیب خزانه دولت می‌شود.
