زمانی‌که اضطراب و استرس بر بدن تحمیل می‌شود، نیاز مغز حدود ۳۴ درصد افزایش می‌یابد و جهت تامین انرژی مضاعف جواز دسترسی به شیرینی‌جات صادر می‌شود! کربوهیدرات‌ها اصلی‌ترین منبع انرژی با سرعت جذب بالا هستند. در اکثر تست‌های تحلیلی گروهی که تحت استرس قرار داشتند قبل از صرف غذا عملکردی ضعیف نشان دادند؛ در حالی‌که همین نتایج بعد از خوردن یک وعده‌ی غذایی به حالت معمول بازگشت.

زمانی‌که گرسنه هستیم، کل سیستم شبکه‌ی مغزی فعال می‌شود. در قسمت مرکزی غده‌ی هیپوتالاموس قدامی-میانی (VMH) و هیپوتالاموس جانبی وجود دارد. این دو ناحیه که در بخش فوقانی مغز جای گرفته‌اند، در تنظیم متابولیسم، تغذیه و عملکرد گوارشی نقش دارند. هسته‌ی قوسی محل همگرایی نورورن‌ها در هیپوتالاموس (ARH) که مانند یک دروازه‌بان حافظ دریچه‌ی ورورد اطلاعات مربوط‌به تنظیم غذا از سایر ارگان‌های بدن به هیپوتالاموس است، زمانی‌که مغز را با کمبود گلوکز مواجه ببیند، دروازه‌ی ورورد پیام‌ها را مسدود می‌کند. و به همین دلیل هنگامی‌که مغز نیاز به تامین انرژی دارد، ابتدا به سراغ کربوهیدرات‌ها می‌رویم حتی اگر گرسنه نباشیم!

پژوهشگران برای درک بهتر ارتباط بین عملکرد مغز و نقش کربوهیدرات‌ها، گروهی ۴۰ نفره را در دو موقعیت مختلف تحت آزمایش قرار دادند. در گروه اول از شرکت‌کنندگان خواسته شد تا به مدت ده دقیقه در مقابل جمعیت سخنرانی کنند؛ در حالی‌که در گروه دوم این درخواست مطرح نشد. در پایان زمان تعیین‌شده، میزان هورمون استرس کورتیزول و آدرنالین در هر دو گروه اندازه‌گیری شد.

با تدارک بوفه‌ی غذا، نتایج به این شکل دیده شد که افرادی که سخنرانی را بدون صرف غذا ارائه داده بودند، سطح استرس بالاتری در آزمایش خون‌ آن‌ها به‌چشم می‌خورد و در مقایسه با گروه دیگر حدود ۳۴ درصد مصرف کربوهیدرات بیشتری در زمان صرف غذا داشتند. 

اگر دلیلش را بخواهید؛ اغلب افراد در ساعاتی که مشغول کار هستند به دلایلی مانند استرس نیاز بیشتری به منابع غذایی برای تامین انرژی دارند و اگر شخص چیزی نخورد یا نیاشامد، مغز را وادار به استفاده از منابع گلوکز ارگان‌هایی مانند سلول‌های چربی و عضلانی می‌کند و به این ترتیب سیکل تولید هورمون‌های استرس‌زا مانند کورتیزول افزایش می‌یابد.

این تنها اشکال ماجرا نیست و در طولانی‌مدت می‌تواند منجر به خطر حملات قلبی یا بیماری‌هایی مانند افسردگی شود. مغز انسان می‌تواند برای جلوگیری از این‌گونه عوارض انرژی مورد نیاز را از روش‌های دیگر تامین کند اما این عملکرد نیز منفعتی ندارد و منجر به کاهش توانایی و پویایی قدرت ذهن می‌شود.

به منظور فراهم کردن سوخت مورد نیاز مغز می‌توان از هر ماده غذایی میزان بیشتری مصرف یا اینکه روش راحت‌تر را انتخاب کرد و مستقیم سر مبحث جذاب غذاهای شیرین رفت!

حتی در کودکان نیز تمایل به شیرینی‌جات از همان ابتدای دوران نوزادی وجود دارد؛ چراکه اندازه‌ی مغز نوزاد در مقایسه با حجم بدن به میزان قابل توجهی بزرگ‌تر است و انرژی بیشتری را درخواست می‌کند. منبع اصلی تامین انرژی در نوزادن از طریق شیر مادر است که حاوی مقادیر زیادی قند است. با گذشت زمان و ایام بزرگسالی به مرور نیاز بدن به شیرینی کاهش می‌یابد اما به صفر نمی‌رسد والبته میزان این گرایش از فرد به فردی دیگر متفاوت است.

نتایج پژوهش‌ها نشان می‌دهد افرادی که در سنین کودکی تحت استرس‌های مختلف قرار داشتند، در بزرگسالی بیشتر حجم ظرف غذایشان را شیرینی و کربوهیدرات‌ها تشکیل می‌دهد. در برخی موارد، مغز نمی‌تواند انرژی مورد نیاز خود را از ذخایر بدن تامین کند حتی اگر پای منابع غنی چربی در میان باشد و این مسئله با استرس مزمن ارتباط مستقیم دارد. به این افراد پیشنهاد می‌شود جهت اطمینان از این‌که مغزشان به میان کافی انرژی دریافت می‌کند؛ همیشه به میزان کافی غذا بخورند و حتی‌الامکان از محیط‌های پراسترس دوری کنند.

بنابراین با وجود اینکه برخی از افراد در مصرف شیرینی و کربوهیدرات‌ها روش‌های خودکنترلی را در پیش می‌گیرند؛ اما دلایل اصلی اشتیاق به مواد غذایی شیرین تنها به عدم کنترل مربوط نیست و نیازمند نگاه عمیق‌تر به سبک زندگی و موقعیت‌های استرس‌زایی است که در گذشته و آینده همراه‌مان بوده‌اند.

چگونه مصرف قند را کاهش دهیم؟

پاسخ به این سوال خیلی ساده است. در وهله‌ی نخست غذاهایی مصرف کنید که قند کم‌تری دارند. مصرف خوراکی‌هایی مانند شکلات، سیب زمینی سرخ کرده، کیک، بیسکوییت، نوشیدنی‌های شیرین، آبمیوه‌های غیر طبیعی و نوشیدنی‌های ورزشی را کاهش دهید.

دوم این که به دنبال جایگزین باشید. برای مثال به جای مصرف غلات صبحانه، صبحانه‌ای مصرف کنید که قند کم‌تری داشته باشد. آب ساده را جایگزین آب‌های ویتامین‌دار کنید. به جای آبمیوه از میوه‌های طبیعی استفاده کنید تا انواع فیبرها و مواد مغذی را از طریق آن‌ها دریافت کنید.

در هنگام خرید مواد غذایی یا نوشیدنی روی آن را به دقت بخوانید. و محصولاتی را انتخاب کنید که میزان قند آن‌ها بیش از ۱۵ گرم در ۱۰۰ گرم نباشد

مصرف قند تا چه اندازه مناسب است

مصرف بیش از حد انرژی که از طریق چربی و کربوهیدرات‌ها و مواد قندی دریافت می‌شود، می‌تواند باعث بروز اضافه وزن شود. از این رو چنانچه در رژیم تغذیه‌ی خود مصرف مواد قندی را کنترل نکنیم، ریسک بیماری‌هایی چون دیابت، بیماری‌های قلبی و برخی از سرطان‌ها در ما افزایش پیدا خواهد کرد.

سازمان بهداشت جهانی (WHO) در به رسمیت شناختن این نتیجه‌گیری به کودکان و بزرگسالان توصیه می‌کند تا مصرف "قند آزاد" را کاهش دهند به طوری که کم‌تر از ۱۰٪ انرژی دریافتی روزانه‌ی آن‌ها باشد. چنانچه این میزان به کم‌تر از ۵٪ برسد تاثیرات بهتری در سلامتی خواهد داشت.

بیشتر بدانید:فواید پروبیوتیک برای زنان

در اینجا منظور از قند آزاد مونوساکاریدها (مانند گلوکز) و دی‌ساکاریدها (ساکاروز) است که به غذاها و نوشیدنی‌ها افزوده می‌شود. ضمن این که قندهای طبیعی موجود در عسل، آبمیوه و کنسانتره‌های آبمیوه را هم در بر می‌گیرد.

البته قند موجود در میوه‌ها و سبزیجات تازه از نوع قند آزاد محسوب نمی‌شود. و هیچ گونه شواهد علمی ‌مبتنی بر مضر بودن قند موجود در این مواد غذایی گزارش نشده است.

چنانچه به عنوان یک فرد بزرگسال رژیم غذایی سالمی داشته باشید برای حفظ وزن بدن خود تقریبا ۸۷۰۰ کیلوژول در روز انرژی دریافت می‌کنید که ۱۰٪ این مقدار معادل ۵۴ گرم یا ۱۲ قاشق چای‌خوری شکر است.

در حالی که بیش از نیمی از مردم استرالیا ۵۲٪ بیشتر از توصیه‌ی WHO قند مصرف می‌کنند.

بیشتر قند مصرفی ما (حدود ۷۵%) از غذاها و نوشیدنی‌های آماده تامین می‌شود. و باقی آن از شکر موجود در چای، قهوه و دیگر مواد غذایی به دست می‌آید.

نوشیدنی‌های شیرین بزرگ‌ترین منبع قندی استرالیایی‌ها محسوب می‌شود. به طوری که یک بطری ۶۰۰ میلی‌لیتری از یک نوشیدنی غیر الکلی ۴۰ تا ۷۰ گرم قند دارد که خود به تنهایی از مقدار مجاز WHO تجاوز می‌کند. هر یک قاشق چای‌خوری شکر سفید ۴.۵ وزن دارد از این رو این نوشیدنی‌ها معادل ۸.۵ تا ۱۵.۵ قاشق چای‌خوری شکر دارند.