به گزارش تیتربرتر؛ سیاست ایران در روسیه ارتباط زیادی با نتیجه مذاکرات برای احیای برجام در وین دارد به طوری که اگر این مذاکرات به توافق منجر شود، ایران بیش از پیش از روسیه فاصله خواهد گرفت و ممکن است شاهد تنش در روابط دو کشور به خصوص در سوریه باشیم. اما این تنش به برخورد منجر نخواهد شد زیرا به نفع دوطرف نیست.
جنگ روسیه با اوکراین چه بلایی بر سر مذاکرات برجام آورد؟
ناظران معتقدند سرگرم شدن روسیه به جنگ در اوکراین، فرصتی مناسب در اختیار ایران قرار داده است تا نفوذ نظامی و اقتصادی خود را در سوریه گسترش دهد. در این راستا، هدف اصلی دیدارهای متقابل اخیر مقامات سوری و ایرانی را می توان ایجاد فرصت برای تهران به منظور تقویت حضور خود در سوریه تلقی کرد.
به عقیده ناظران، تا پیش از این نقش آفرینی ایران در سوریه در چارچوبی بود که روسیه تعیین می کرد ولی اکنون با آغاز جنگ در اوکراین، توجه روسیه به سوریه به پایین ترین حد خود رسیده و فرصتی مناسب برای ایران فراهم کرده است تا جای خالی روسیه را پر کند.
ضیاء قدور، پژوهشگر متخصص در امور ایران معتقد است ایران تحولات اوکراین را زیر نظر دارد و به دنبال بهره برداری از آن در سطح منطقه ای و بین المللی است. در سطح بین المللی، ایران با توجه به نزدیک شدن به امضای توافق برای احیای برجام در وین، تلاش می کند کمبود نفت و گاز در بازار بین المللی به علت جنگ در اوکراین را با افزایش صادرات نفت و گاز خود جبران کند. در عین حال، افزایش درآمدهای صادراتی ایران، موجب فعال شدن سیاست خارجی ایران خواهد شد که سوریه در صدر آن قرار دارد.
عمار جلو، نویسنده و تحلیلگر امور ایران نیز با اشاره به تجربیات گسترده ایران برای بهره برداری از بحران ها به نفع خود گفت: «اخیرا نشانه های تضاد منافع بین روسیه و ایران در سوریه آشکار شده که نمونه آن سیطره کامل روسیه بر بندر لاذقیه و آسیب دیدن منافع ایران است که به دنبال ایجاد جای پایی در ساحل مدیترانه می گردد.» عمار جلو در عین حال معتقد است روسیه پس از درگیر شدن در جنگ با اوکراین، با ایران بیشتر از قبل مدارا خواهد کرد زیرا دوستان اندکی برایش باقی مانده که ایران یکی از آنهاست. به این ترتیب ایران فرصت می یابد نیروهای نظامی وابسته به خود را در دمشق و جنوب سوریه و دیرالزور تقویت کند و پس از آن درصدد گسترش نفوذ اقتصادی خود در سوریه برآید. از نظر عمار جلو، سیاست ایران در سوریه ارتباط زیادی با نتیجه مذاکرات برای احیای برجام در وین دارد به طوری که اگر این مذاکرات به توافق منجر شود، ایران بیش از پیش از روسیه فاصله خواهد گرفت و ممکن است شاهد تنش در روابط دو کشور به خصوص در سوریه باشیم. اما این تنش به برخورد منجر نخواهد شد زیرا به نفع دوطرف نیست.
مرکز پژوهش های «جسور» نیز با اشاره به آغاز مجموعه ای از تلاش های سیاسی و نظامی و اقتصادی و امنیتی ایران با هماهنگی نظام سوریه، این تلاش ها را نشانه بازآرایی ایران در سوریه دانست که با درگیر شدن روسیه در اوکراین و پیشرفت در مذاکرات وین همزمان شده است. در این چارچوب ایران اقدام به انتقال سلاح و سامانه های اطلاعاتی و پدافند هوایی و پهپاد از عراق به سوریه و لبنان کرده است. در گزارش این مرکز پژوهشی تاکید شده است، ادامه جنگ در اوکراین موجب کاهش توجه روسیه به مسئله سوریه خواهد شد و ایران چنین فرصتی را برای تقویت و گسترش نفوذ خود در بخش های مختلف سوریه با توجه به نیاز نظام حاکم بر دمشق، از دست نخواهد داد به ویژه اگر توافق هسته ای در وین احیا شود.
چرا اقدام روسیه بر مذاکرات تاثیر گذاشت؟
ایجاد وقفه اخیر در مذاکرات وین ، مولد تحلیلها و گمانه زنی هایی در خصوص سرنوشت این آوردگاه دیپلماتیک بوده است.گویا وضع نزدیک به ۳ هزار تحریم جدید ضد روسی طی دو هفته اخیر( از آغاز جنگ اوکراین تا کنون )، کاخ کرملین را به این نتیجه رسانده است که از هرگونه آوردگاه سیاسی جهت خنثی سازی این تحریمها و تحدید آثار حقوقی و اقتصادی آن استفاده کنند. در این مجال،سرگئی لاوروف، وزیر امور خارجه روسیه تمرکز ویژه ای بر مذاکرات وین نموده و در گلوگاه حساس و سرنوشت ساز کنونی ، مطالبات صریحی را در خصوص عدم تاثیرگذاری بحران اوکراین بر پروسه همکاری‌های تجاری مسکو-تهران مطرح کرده است.بدیهی است که در اینجا، مقامات روسی قصد دارند از ظرفیت « مذاکرات وین» به مثابه یک « اهرم تنظیم کننده» در منازعه با ناتو بر سر اوکراین استفاده کنند.
کشورمان همواره تاکید داشته است برجام به لحاظ حقوقی و راهبردی، حکم یک « متغیر مستقل» و نه یک «متغیر وابسته» را دارد.این خود یکی از خطوط قرمز جمهوری اسلامی ایران در مذاکرات وین محسوب می شود. دستگاه دیپلماسی و سیاست خارجی کشورمان همان گونه که در برابر خواسته غرب مبنی بر گنجاندن خواسته های موشکی و منطقه ای آن در ذیل سند برجام یا حتی مذاکره بر سر این موارد به بهانه احیای برجام را نپذیرفته است، قطعا پذیرای گره زدن سرنوشت توافق هسته ای به بحران اوکراین نیز نخواهد بود. در اینجا، صرفا خطوط قرمز راهبردی و منطقه ای کشورمان موضوعیت دارد و منافع ما به عنوان کشوری که خواستار رفع تحریم های ظالمانه بر اساس اصل عزت و اقتدار خود می باشد، بر منافع هر بازیگر دیگری در مذاکرات ارجحیت دارد. اما آنچه در این برهه نمی توان از کنار آن گذشت، مربوط به رویکرد سیاستمداران آمریکایی-اروپایی و شبکه ظاهرا کارشناسی،تبلیغاتی و رسانه ای وابسته به آنهاست. در این میان دو نکته اساسی وجود دارد که نمی توان به سادگی از کنار آن گذشت: نخست اینکه رویکرد اخیر روسها در مذاکرات وین – به هر شیوه ای که تفسیر شود-، قطعا مترادف با «تبرئه غرب» در این آوردگاه سیاسی نیست.
بدون شک اگر آمریکا و تروئیکای اروپایی به جای زیاده خواهی و طمعکاری بر سر رفع تحریم های ضد ایرانی ، تلاش برای تحدید حداکثری فعالیت های صلح آمیز هسته ای ایران، زد و بند پنهان و آشکار با آژانس و شورای حکام در خصوص مانور غیر حقوقی بر مطالعات ادعایی علیه کشورمان، تضمین گریزی آشکار در قبال آینده برجام و تلاش برای فرار از راستی آزمایی در پروسه احیای توافق هسته ای و دهها خبط و خطای دیگر، نسبت به مطالبات حقوقی و منطقی کشورمان در پروسه رفع تحریم های ضد ایرانی تمکین می کردند شاهد پیچیده تر شدن ماجرا در وین نبودیم.در این صورت، مذاکرات ماهها قبل به نتیجه می رسید.
مهم تر آنکه بر خلاف دروغ پردازی مقامات غربی و مهره های رسانه ای آنها، اختلافات باقیمانده در وین حل و فصل نشده است. به عبارت بهتر، حتی در صورت عدم طرح مواضع اخیر از سوی مقامات روسی، قطعا به دلیل عدم حل و فصل نهایی موضوعاتی مانند ارائه تضمین های اعتباری در خصوص آینده برجام و رفع تحریم هایی که دولت سابق آمریکا پس از خروج از برجام علیه کشورمان وضع کرده است،هنوز شاهد رسیدن به توافق نهایی نبودیم.
مطالب مرتبط:
سرنوشت مذاکرات وین چه می شود؟
در چنین شرایطی تلاش غرب و شبکه خارجی و داخلی حامی آن با هدف ترویج هدفمند «روس هراسی مطلق”»در حوزه سیاست خارجی و در مقابل، پاک کردن دامان آلوده آمریکا و اروپائیان از ننگ « بدعهدی مطلق در قبال توافق هسته ای » جای بسی تامل دارد.قطعا فارغ از ایستادگی بر سر خطوط قرمز راهبردی تعیین شده در مذاکرات وین، باید کاملا مراقب این عملیات روانی و تصویرسازی هدفمند غربی ها بود.
میخاییل اولیانوف نماینده روسیه در مذاکرات در اظهاراتی در این رابطه اعلام کرد، کشورش اخیرا رسما درخواست کرده است که همکاری‌های هسته‌ای و همینطور روابط تجاری و اقتصادی این کشور با ایران از تحریم‌های وضع‌شده در موضوع اوکراین معاف شوند.
روسیه معتقد است، عادی سازی روابط اقتصادی با ایران یکی از اهداف برجام بوده است و روسیه به عنوان یکی از شرکای تجاری ایران باید بتواند با ایران روابط عادی تجاری داشته باشد.
اما این موضع روسیه از سوی طرف‌های غربی موضوعی "بی‌ارتباط با برجام" توصیف شد.
مقامات ایران در رابطه با مواضع اخیر روسیه تأکید کردند، چیزی نباید مانع از اجرای مفاد توافق احتمالی در وین باشد و در این زمینه مفاد توافق احتمالی، برجام و قطعنامه 2231 باید مبنا قرار گیرد. ایران معتقد است منافع ملی و حقوق ملت ایران تنها عامل تعیین‌کننده موضع ایران در مذاکرات بوده و خواهد بود.
در عین حال طرف های مختلف به ویژه ایران و نماینده اتحادیه اروپا در مواضع خود بر این مساله تاکید داشتند که اجازه نخواهند داد تا عوامل بیرونی یا درخواست های خارج از چارچوب برجام بر روند مذاکرات و توافق احتمالی تاثیر بگذارد.
تاثیر تحولات جنگ روسیه و اوکراین و بالا گرفتن تنش میان روسیه و آمریکا بر مذاکرات هسته ای در حالی این گفتگوها را با وقفه ای کوتاه مواجه کرده است که هنوز برخی مسایل میان ایران و آمریکا لاینحل مانده بود و تصور می شد تمرکز تیم های مذاکراتی پس از بازگشت علی باقری در روز سه شنبه به وین بر روی این مسایل باشد. مذاکرات هنوز به نقطه توافق نرسیده است؛ این جمله ای است که بارها مقامات ایرانی و آمریکایی و دیگر دیپلمات ها با وجود اعلام کفایت مذاکرات بر روی آن تاکید داشتند. در روزهای گذشته در مورد چند موضوع مهم باقیمانده، ایران و آمریکا نظرات خود را به طور مکتوب مبادله کردند. هرچند پیشرفت‌هایی در ارتباط با این موضوعات به دست‌آمده، اما هنوز فرمول مشترکی که مورد پذیرش هر دو طرف باشد به دست نیامده است، از این رو رایزنی‌ها و تبادل دیدگاه در مورد این چند موضوع همچنان ادامه داشته و دارد.
مقامات کشورمان تاکید دارند که برای دستیابی به توافق این آمریکاست که باید تصمیمات لازم را در مورد این چند موضوع باقیمانده اتخاذ کند.
هم چنین بر اساس آنچه در هفته گذشته در مذاکرات رد و بدل شده است باید گفت که تغییر چشمگیری نسبت به قبل حاصل نشده و هنوز هم مهم‌ترین مانع برای رسیدن به توافق پافشاری آمریکا بر مواضعش در چند موضوع پایانی است.
با وجود درخواست تازه روسیه و موضوعاتی که هنوز از سوی ایران و آمریکا تصمیم گیری نشده‌اند و تصمیم هیات های ایران و 1+4 برای بازگشت به پایتخت ها در روز جمعه، اما همه طرف ها با امید به اینکه مسایل پیش آمده حل و فصل خواهد شد، وین را ترک کردند.
انریکه مورا نماینده اتحادیه اروپا روز جمعه با توجه به موضوعات جدیدی که در روند مذاکرات از سوی روس ها مطرح شده و طرف ها نتوانستند بر سر آن به راه حل یا توافقی دست یابند، گفت، برای حفظ فضا و روح مثبت و سازنده مذاکرات، خوب است که وقفه ای داشته باشیم در عین حال در این مدت با همه هیات ها کار خواهیم کرد تا بر شرایط پیش آمده فائق آییم.
نماینده چین در مذاکرات نیز گفت: متن نهایی توافق هسته ای نیاز به بررسی نهایی دارد و کار برای تکمیل آن ادامه خواهد داشت.
اولیانوف نماینده روسیه نیز تاکید کرد که رفت و آمدها در هفته های گذشته در جریان بوده است اما ما در ارتباط با هم خواهیم بود.
وی اما گفت، آنچه باید بگویم این است که جمع بندی توافق فقط به روسیه بستگی ندارد. بازیگران دیگری هم هستند که نیاز به زمان و دعدغه های بیشتری دارند.
استفانی القاق مذاکره کننده ارشد انگلیس در مذاکرات در توییتی با ابراز تاسف عمیق از توقف در مذاکرات نوشت: توافق جامع و منصفانه روی میز و آماده نتیجه گیری است. ایران و امریکا برای حل و فصل مشکلات نهایی سخت تلاش کرده اند.
وی گفته است که عوامل خارجی موثر بر مذاکرات طی روزهای آتی باید رفع شوند وگرنه ممکن است این مساله توافق را از هم بپاشد.
به نظر می آید باید در روزهای آتی بیش از آنکه منتظر تحولات در روند مذاکرات هسته ای باشیم، منتظر تحولات در روند جنگ روسیه و اوکراین و تنش ها میان مسکو ـ واشتنگتن از یک سو و مسکو ـ اروپا از سوی دیگر باشیم. از آنجایی که در روند مذاکرات هر یک از کشورها منافع ملی خودشان را دنبال می کنند، طبیعی است که امروز روسیه با درگیری ایجاد شده، در روند مذاکرات نفع خود را دنبال کند اما باید دید روسیه همچون آمریکای زمان ترامپ، صرفا نفع خود را دنبال می کند یا به نفع، منفعت جمعی و منطقه ای و تلاش دیپلماتیک جمعی انجام شده در یک سال گذشته از موضع اخیر خود کوتاه می آید.
آنچه دیگران می خوانند:
گزارش از علی اکبر رضایی
