به گزارش تیتربرتر؛ یک فروند هواپیمای بوئینگ ۷۳۷ متعلق به شرکت هواپیمایی بین‌المللی اوکراین با شماره پرواز ۷۵۲ با ۱۶۷ مسافر و ۹ خدمه پرواز، ساعت ۶ و 18 دقیقه صبح روز چهارشنبه ۱۸ دی‌ماه سال ۹۸ از فرودگاه امام (ره) به مقصد کی‌یف پرواز کرد که ۶ دقیقه بعد در حوالی صباشهر از توابع استان تهران سقوط کرد و منجر به جان باختن همه ۱۷۶ نفر مسافران و خدمه پروازی این هواپیما شد.

البته پس از سه روز با اطلاعیه ستاد کل نیروهای مسلح، مشخص شد که این سقوط ناشی از شلیک اشتباه پدافند هوایی ایران به سمت این هواپیمای بوئینگ مدل ۸۰۰ - ۷۳۷ بوده است و سرنشینان آن جان باختند.

شیوع ویروس کرونا و توقف پروازهای بین المللی باعث وقفه در خوانش جعبه سیاه و اقدامات دیگر شده بود که با برقراری محدود پروازها به زودی اقدامات اجرایی در حل و فصل این موضوع از سر گرفته خواهد شد.

اوایل تیر ماه جاری بود که اعلام شد جعبه سیاه هواپیمای اوکراینی برای خوانش اطلاعات آن به فرانسه ارسال می شود..

جزئیات جدید سانحه هواپیمای اوکراینی

سازمان هواپیمایی کشوری آخرین جزئیات گزارش سانحه سقوط هواپیمای اکراینی در ۱۸ دی ماه ۹۸ و جانباختن ۱۷۶ سرنشین آن را اعلام کرد.

بر اساس این گزارش، یادی از سانحه پرواز ۷۵۲ هواپیمایی اکراین- اینترنشنال بدست آمده که در آن اتفاقات رخ داده در پرواز مذکور توسط یکی از سامانه‌های دفاع هوایی به عنوان یک تهدید شناسایی شد و به آن شلیک شده است.

در این گزارش همچنین هدف از بررسی سانحه را شناختن ریشه‌های این اتفاق و جلوگیری از وقوع مجدد آن اعلام شده و در این بررسی، تحقیقات برای شناسایی مقصر، سرزنش عوامل آن و یا احقاق حقوق از دست رفته انجام نمی‌شود.

در گزارش سازمان هواپیمایی کشوری آمده است که بررسی جزئیات سانحه ممکن است برای بازماندگان دلخراش و ناراحت کننده باشد اما باید توجه داشت که بیان هر نوع سانحه‌ای به معنی طبیعی و ناگزیر جلوه دادن آن نیست و قرار نیست عواطف بازماندگان در این گزارش مورد تحلیل و بررسی قرار گیرد. ما به احساسات بازماندگان این سانحه احترام می‌گذاریم.

گزارش سازمان هواپیمایی درباره حادثه هواپیمای اوکراینی

متن کامل جزئیات سانحه در گزارش سازمان هواپیمایی کشوری به شرح زیر است:

حدود ساعت ۴ بامداد چهارشنبه ۱۸ دی ۹۸ پدافند هوایی نظامی به بخش غیرنظامی مرکز کنترل فضای کشور اطلاع می‌دهد که تنها پروازهایی مجاز به بلندشدن از باند فرودگاه‌ها هستند که از قبل توسط شبکه پدافند شناسایی شده و این نهاد، مجوز پرواز آنها را صادر کرده بود. این تغییر رویکرد مبنی بر اخذ تاییدیه از پدافند نظامی با هدف شناسایی شدن پروازهای غیرنظامی انجام شده بود.

پرواز هواپیمای اکراینی ساعت ۵:۵۱:۲۸ ثانیه درخواست روشن کردن موتورها را به مراقبت پرواز ارائه داد. ساعت ۰۵:۵۲:۳۱ ثانیه بامداد مراقبت پرواز با مرکز کنترل فضای کشور تماس گرفته و درخواست صدور پرواز هواپیمای اکراینی را ارائه می‌دهد که این مرکز در ساعت ۰۵:۵۳:۴۸ ثانیه درخواست مذکور را به پدافند نظامی اطلاع رسانی می‌کند.

هواپیمای اکراینی ساعت ۰۶:۱۰:۲۰ ثانیه مجوز پرواز را از برج مراقبت فرودگاه امام خمینی دریافت کرده و در مسیر و ارتفاع پیش بینی شده به سمت کریدور پروازی ادامه حرکت می‌دهد.

در یکی از سامانه‌های دفاع هوایی تهران پس از جابجایی سامانه فرایند تنظیم مجدد این سامانه در اثر خطای انسانی به سمت شمال سیستم فراموش می‌شود. لذا در این سامانه به دلیل عدم تنظیم صحیح مجدد سمت شمال، با خطایی ۱۰۷ درجه مواجه شده و در زمان پرواز هواپیمای اکراینی، این خطا توسط کاربر سامانه دفاع هوایی مشاهده می‌شود.

در ساعت ۰۶:۱۳:۵۶ ثانیه کاربر سامانه دفاع هوایی هدفی را در سمت ۲۵۰ درجه شمالی خود شناسایی می‌کند در حالی که هواپیمای مذکور پس از بلندشدن از باند فرودگاه امام از سمت ۱۴۳ درجه نسبت به این سامانه در حال نزدیک شدن به پدافند بوده است.

کاربر سامانه دفاع هوایی مشخصات هدف شناسایی شده را ساعت ۰۶:۱۴:۲۱ ثانیه به مرکز هماهنگی مربوطه اعلام می‌کند که این هدف، همان هواپیمای اکراینی بوده ولی توسط سامانه دفاعی به عنوان هدفی که از ناحیه جنوب غربی در حال نزدیک شدن به تهران بوده، شناسایی می‌شود.

در این گزارش اعلام شده که اطلاعات ثبت شده نشان می‌دهد پیام سامانه دفاعی با مرکز همانگی مربوطه رد و بدل نشده است. لذا کاربر سامانه پدافندی با تجزیه و تحلیل اطلاعات دریافت شده، هواپیمای اکراینی را یک هدف متخاصم شناسایی می‌کند. اگر در این مرحله کاربر سامانه دفاعی هدف شناسایی شده را یک هواپیمای تجاری تشخیص می‌داد شلیک موشک منتفی می‌شد.

در ساعت ۰۶:۱۴:۴۱ ثانیه کاربر پدافند هوایی که پاسخی از مرکز هماهنگی دریافت نکرده یک فروند موشک به سمت هدف متخاصم شلیک می‌کند. بر اساس دستورالعمل‌های مربوطه در صورتی که سامانه دفاعی موفق به برقراری ارتباط با مرکز هماهنگی و فرمان شلیک دریافت نکرده باشد مجاز به شلیک نیست.

در زمان شلیک موشک اول، هواپیمای اکراینی در ارتفاع و موقعیت عادی قرار داشته است و بر اساس سامانه‌های موجود در این زمان هواپیما مسیر صحیح خود را طی می کرده است.

ساعت ۰۶:۱۴:۵۹ ثانیه فیوز رادیویی موشک شلیک شده توسط سامانه‌های نظارتی وابسته، در همان محل فعال می‌شود.

ساعت ۰۶:۱۴:۵۸ ثانیه آخرین اطلاعات دریافتی از هواپیما شامل ترانس پاندر رادار ثانویه و اطلاعات خودکار موقعیتی ( ABS-B) دریافت می‌شود و پس از آن دریافت اطلاعات به طور کامل قطع می‌شود و هیچ نوع سیگنال رادیویی از هواپیما دریافت نشده است.

پس از فعال شدن فیوز رادیویی موشک اول، قفل راداری سامانه پدافندی، همچنان بر روی هدف باقی مانده و سامانه مذکور هدف خود را همچنان شناسایی و مسیر حرکت آن را ردیابی می‌کند. لذا موشک دوم در ساعت ۰۶:۱۵:۱۱ ثانیه از سامانه دفاعی به سمت هواپیمای اکراینی شلیک می‌شود. ساعت ۰۶:۱۵:۲۴ ثانیه آخرین ارتباط موشک با سامانه پدافندی در مکانی نزدیک مسیر حرکت هواپیما ثبت می‌شود و پس از آن پیام موفقیت آمیز نبودن عملکرد موشک در سامانه پدافندی نمایش داده می‌شود و هواپیمای پس از مدتی از قفل راداری این سامانه خارج می‌شود.

هواپیما در این لحظه شروع به گردش به راست می‌کند و به دلیل قطع ارتباطات رادیویی، اطلاعات ارتفاع هواپیما در این مرحله در دسترس نیست. شواهد نشان می‌دهد ساعت ۰۶:۱۶:۱۱ ثانیه آتشی در هواپیما ایجاد شده و حجم آن افزایش می‌یابد.

ساعت ۰۶:۱۸:۲۳ هواپیما در منطقه خلج آباد شاهدشهر در یک زمین بازی به زمین برخورد می‌کند. همزمان با برخورد هواپیما با زمین، انفجاری رخ می‌دهد و هواپیما در مسیری که به سمت فرودگاه قرار داشته در چند مرحله دیگر به زمین برخورد می‌کند. لذا قطعات هواپیما، اموال و اشیا جانباختگان و بقایای پیکر مسافران در ناحیه گسترده ای در یک منطقه مسکونی، پارک تفریحی و باغات و اراضی کشاورزی اطراف آن منتشر می‌شود.

در گزارش سازمان هواپیمایی کشوری آمده آثار مواد منفجره موجود بر روی بدنه هواپیما با آثار مورد انتظار از انفجار سر جنگی موشک سامانه دفاعی عمل کننده، مشابهت‌هایی دارد که بررسی‌های تکمیلی آن همچنان در دست اقدام است.

هواپیمای اکراینی ۱۷۶ سرنشین داشته که ۹ نفر از آنها گروه پروازی و مابقی مسافران پرواز بوده اند که تمامی سرنشینان این هواپیما جان باختند. یکی از مسافران باردار بوده و سن جنین فوت شده در این سانحه ۷ ماه بوده است که مطابق قوانین حاکم در ایران، جنین فوت شده نیز یک انسان کامل محسوب می‌شود و در رسیدگی‌های قضائی تعداد متوفیان تعداد ۱۷۷ نفر در نظرگرفته شده است.

سازمان هواپیمایی کشوری تابعیت سرنشینان این هواپیما را به شرح زیر اعلام می‌کند:

• ۱۱ سرنشین اکراینی
• ۳ سرنشین انگلیسی
• ۳ سرنشین آلمانی
• ۱۰ سرنشین سوئدی
• ۴ سرنشین افغانستانی
• ۶۳ سرنشین کانادایی
• ۸۲ سرنشین ایرانی

گزارش مذکور نقش پررنگ خطای انسانی را از عوامل این سانحه اعلام کرده و اگر هر یک از حلقه‌های این زنجیره خطای انسانی حذف می‌شد شلیک به سمت هواپیما رخ نمی‌داد.

دلیل انفجار هواپیمای اوکراینی از زبان دادستان نظامی تهران

غلامعباس ترکی دادستان نظامی استان تهران در دیدار با جمعی از خانواده‌های شهدای سانحه هواپیمای اوکراینی و تعدادی از وکلای آنان که در سازمان قضایی نیرو‌های مسلح (9 تیر 99) برگزار شد، گفت: در ۲۱ دی که ستاد کل نیرو‌های مسلح بعد از بررسی‌های اولیه، علت سانحه را شلیک سامانه پدافندی بر اثر خطای انسانی اعلام کرد، به دستور رئیس قوه قضائیه، پرونده به سازمان قضایی نیرو‌های مسلح ارسال و هیئت قضایی دادسرای نظامی در همان روز تشکیل شد.

وی در مورد تاخیر سه روزه در اعلام وقوع حادثه و شلیک سامانه پدافندی گفت: از جمله دلایلی که مسئولان مربوط در این زمینه اعلام کرده‌اند، ضرورت تحقیق و بررسی حداقلی برای روشن شدن چگونگی شلیک و وقوع سانحه، از جمله تحقیق از افراد مرتبط، پیاده شدن نوار مکالمات و فیلم‌های ضبط شده، تطبیق گراف‌های راداری و بررسی احتمالات و فرضیه‌های مطرح است که موضوع در دست بررسی است.

این مقام قضایی با اشاره به آغاز تحقیق از متهمان به محض ارسال پرونده به دادسرای نظامی گفت: در همان شب ۲۱ دی تعدادی از افرادی که در سامانه شلیک کننده و بخش‌های بالادستی آن حضور داشتند به عنوان متهم احضار شدند و تحقیقات مبسوطی در همان شب انجام و یکی از متهمان بازداشت شد.

وی افزود: در فرآیند تحقیقات، ۵ نفر دیگر به عنوان متهم تحت تعقیب قرار گرفتند که با قرار قانونی بازداشت شدند و در ادامه ۳ نفر از متهمان پس از انجام تحقیقات مقتضی با تودیع وثیقه آزاد شدند در حال حاضر ۳ نفر در بازداشت به سر می‌برند.

ترکی با بیان اینکه تا این لحظه دلیلی بر هک سایبری و الکترونیکی، اختلال بیرونی در سامانه‌های پدافندی و موشکی و نفوذ در سامانه‌ها یا شبکه‌ها بدست نیامده، افزود: به هیچ شواهد و قرائنی برای احتمال خرابکاری و جاسوسی در هواپیما نرسیدیم و آثاری از قطعات موشک شلیک شده بر روی بدنه هواپیما مشهود است و هواپیما بر اثر برخورد با زمین منفجر شده و قطعات آن تا شعاع وسیعی از محل اصابت پراکنده شده که به لحاظ مسکونی بودن محل با مشکلاتی از نظر جمع‌آوری قطعات هواپیما و حفظ صحنه مواجه شدیم.

ترکی در ادامه، به تشریح علل وقوع سانحه دلخراش پرداخت و با اشاره به بررسی رویه‌های موجود هواپیمایی کشوری در فرودگاه همچنین رویه‌های شبکه پدافندی گفت: در بامداد روز سانحه، با توجه به احتمال حمله هوایی آمریکا به ایران، بخش نظامی برای تأمین امنیت پرواز‌ها به بخش غیرنظامی کنترل فضای کشور اطلاع می‌دهد که تنها پرواز‌هایی مجاز به برخاستن از باند فرودگاه‌ها هستند که از قبل توسط شبکه پدافند شناسایی شده و مجوز پرواز آن‌ها توسط این شبکه صادر شده باشد.

وی افزود: بر این اساس، در زمینه رویه برخاستن هواپیما‌های خروجی در فرودگاه‌های تهران تغییری ایجاد می‌شود و کلیه پرواز‌ها باید با اجازه و پس از شناسایی توسط شبکه پدافندی از باند فرودگاه پرواز می‌کردند و در همه پرواز‌هایی که تا زمان وقوع سانحه و بعد از انجام شده این رویه برقرار بوده است.

دادستان نظامی استان تهران در پاسخ به ابهامات مطرح شده در خصوص علت عدم توقف پرواز‌ها در شب و روز حادثه گفت: مطابق دستورالعمل‌های موجود اگر حمله هوایی دشمن خارجی به کشور قطعی باشد باید فرمان توقف پرواز‌ها صادر شود که برابر شواهد و قرائن و تشخیص سلسله مراتب، احتمال حمله و تهدید فقط وجود داشته است.

وی افزود: لذا مراجع مسئول مطابق مقررات به اتخاذ تدابیر کنترلی اکتفا نموده و آسمان بر روی پرواز‌ها به طور کامل بسته نشده است.

گردآورنده: الهام خلیلی خو