تیتربرتر؛ خوزستان، سرزمینی با تاریخ و تمدن کهن است که مکان‌های باستانی بسیاری را در دل خود جای داده است که هر کدام از این مکان‌ها روایت‌گر زندگی، فرهنگ و تمدن‌های باستانی مردم خونگرم این خطه است.
اشکفت سلمان به عنوان یکی از نیایشگاه‌های باستانی ایذه و تمدن ایلام شناخته شده است و بخاطر عظمتی که در طبیعت دارد هر بیننده ای را شیفته خود می کند.
دلیل نامگذاری
ایذه، شهرستانی واقع در شرق خوزستان و حاشیه کارون است. این شهر مرکز زندگی ایل بختیاری و یکی از بهترین جاهای دیدنی خوزستان محسوب می‌شود. ایذه در دوران‌های تاریخی کهن، بخشی از تمدن و امپراطوری ایلام بود. امروزه آثاری از آن دوره به صورت سنگ‌نگاره‌های زیبا باقی‌مانده است. به دلیل وجود سنگ‌نگاره‌های متعدد، ایذه را موزه روباز سنگ‌نگاره‌ها نیز می‌نامند.
یکی از این سنگ‌نگاره‌های معروف، در محلی به نام اشکفت سلمان قرار دارد. اشکفت در زبان محلی به معنی شکاف است و چون نمای این سایت باستانی به شکل شکافی در دل کوه نمایان شده، اشکفت نامیده می‌شود. بخشی از این سایت باستانی نیز در دل غار طبیعی کوچکی واقع شده است.
بیشتر بخوانید: جزییاتی از مناطق گردشگری آفرود در ایران
همچنین بر اساس یک باور محلی، اینجا محل عبادت سلمان فارسی (قبل از اسلام آوردن او) بوده است. بنابراین این محل به اشکفت سلمان معروف شده است. البته این روایت تاریخی چندان معتبر نیست.
تاریشا نیز یکی از خدایان و الهه‌های ایلامی بود. بنابراین این سایت باستانی به نیایشگاه تاریشا نیز معروف است.
موقعیت نیایشگاه تاریخی و باستانی
اشکفت سلمان علاوه‌بر اینکه یک نیایشگاه تاریخی و باستانی است، یک پارک و تفرجگاه طبیعی نیز برای مردم محلی و مسافران محسوب می‌شود. از زیر صخره‌های عظیم کوه‌های این محل، چشمه‌ای زلال می‌جوشد و جاری می‌شود.
ریزش قطرات آب از دیواره‌های غار کوچک اشکفت، فضای بسیار مطبوعی را به‌وجود می‌آورد. اگر خوش شانس باشید و در فصل بارندگی به این منطقه سفر کنید، آبشار کوچکی از طاق غار نیز جاری می‌شود که جلوه زیبایی دارد. همچنین از این محوطه می‌توانید نمای زیبایی از شهر ایذه را ببینید. به نوعی اینجا بام ایذه محسوب می‌شود.
مسیر دسترسی به اشکفت سلمان
اشکفت سلمان سه کیلومتری جنوب‌غربی ایذه قرار دارد و جاده فرعی آن از بلوار زاگرس جدا می‌شود. از پارکینگ محوطه تا سنگ‌نگاره‌ها، حدود ۲۰۰ متر را باید در یک شیب ملایم طی کنید.
در ایام خاص مثل عید نوروز، از حدود ۲۰۰ تا ۳۰۰ متر مانده به پارکینگ، در طول مسیر سیاه چادرهایی را می‌بینید که محل ارائه و فروش صنایع‌دستی و غذاهایی مثل آش و چای است. کنار آنها، بازار عکس گرفتن با لباس‌های محلی نیز در این منطقه داغ است.
بیشتر بخوانید: صفر تا صد یک اقامتگاه بوم گردی
شما می‌توانید پس از بازدید و در مسیر بازگشت، در یکی از این سیاه چادرهای عشایری توقف کنید و با سفارش آش و چای ذغالی از گشت و گذار خود لذت ببرید. ورودی محوطه اشکفت نیز سرویس بهداشتی و همچنین فروشگاه‌های کوچکی وجود دارند. ورود به این سایت رایگان و بدون نیاز به تهیه بلیت است.
داستان سنگ‌نگاره های تاریخی ایذه
در اشکفت سلمان چهار سنگ‌نگاره تاریخی از دوره ایلام میانه حجاری شده است. این سنگ‌نگاره‌ها حدود ۲۸۰۰ سال قدمت دارند. دو سنگ‌نگاره بیرون غار و دو تای دیگر داخل غار قرار گرفته است. موضوع اصلی هر چهار سنگ‌نگاره، نیایش است.
سنگ‌نگاره اول
مراسم نیایش هانی (هن‌نی) پادشاه محلی آیاپیر (نام قدیم ایذه و در واقع یک دولت محلی از امپراطوری ایلام) را نشان می‌دهد. شاه جلو ایستاده و دست‌هایش به علامت نیایش رو به جلو است. پشت سر او شورترورو، وزیرش قرار دارد.
فرزند کوچک پادشاه نفر سوم و انتها نیز هوهین، همسر پادشاه ایستاده است. همگی لباس‌هایی آستین کوتاه بر تن دارند و پاهایشان نیز برهنه است. مقابل آنها آتشدانی قرار دارد. همه افراد از سمت چپ به راست ایستاده و نگاه‌شان به سمت غار کوچکی است که درون اشکفت قرار دارد.
سنگ‌نگاره دوم
مراسم نیایش خانوادگی هانی را به نمایش گذاشته است. حالت دست‌های پادشاه نسبت به نگاره قبلی متفاوت و باز هم نوعی از احترام و نیایش است. فرزند و همسر او پشت سرش ایستاده‌اند. اهمیت این سنگ‌نگاره در نشان دادن جایگاه والای زن در تمدن ایلام است.
به گفته باستان شناسان این سنگ‌نگاره، قدیمی‌ترین سند مکتوب از جایگاه و مقام زن در ایران باستان است که دوشادوش یک مرد ایستاده است.
سنگ‌نگاره سوم
این نگاره داخل غار اشکفت سلمان قرار دارد و در ارتفاع سه متری از سطح زمین حجاری شده است. هانی به تنهایی در حال انجام مراسم نیایش است و پشت سر او در ۲۶ سطر، کتیبه‌ای به خط میخی ایلامی وجود دارد. در این کتیبه هانی درباره خود و اقداماتش در سرزمین آیاپیر توضیح می‌دهد.
متاسفانه این کتیبه باارزش که بزرگترین کتیبه میخی باقی‌مانده از دوره ایلام میانه نیز محسوب می‌شود، از تخریب در امان نبوده و روی آن یادگاری نویسی و رنگ‌پاشی شده بود. اخیرا با کمک تیم‌های تخصصی ایرانی و خارجی و با صرف هزینه‌های بسیار، پاک‌سازی شده است.
نکته عجیب اینکه انگار هانی ۲۸۰۰ سال پیش چنین چیزی را پیش‌بینی کرده است. به‌طوری که چند سطر انتهایی کتیبه، در مذمت و نفرین این افراد است: «هر کس نقش مرا خراب کند یا اسم مرا پاک کند و اسم خود را به‌جای آن بنویسد، به بنایی که من در اینجا ساخته‌ام وارد شود و پیشکش‌های وزیر من را برای خود بردارد، این هدایای مقدس را بدزدد، او را از نفرین خدای هومبان الهه کری‌ریشا که آب و زمین را آفریده است تا ابد برخوردار کن. نشانه مردی او را در زیر آفتاب و ماه ببر تا هیچ نسلی از او به‌وجود نیاید».
سنگ‌نگاره چهارم
این سنگ‌نگاره داخل غار قرار دارد و اگرچه تصویر آن تا حد زیادی محو شده است، اما یک شخصیت مهم ایلامی را در حال انجام نیایش نشان می‌دهد. کتیبه آن نیز هنوز ترجمه نشده است.
کنار این نیایشگاه، آثاری از یک بنای تاریخی دیده می‌شود. این آثار مربوط به دوره فرمانروایی اتابکان لُر در این منطقه بود. اما کاربری آن مشخص نیست.
بهترین فصل بازدید
فصل بهار و تعطیلات نوروزی بهترین زمان بازید از اشکفت سلمان و البته دیگر سایت‌های باستانی ایذه است. در این زمان هوا مطبوع و این سرزمین، سرسبز است. همچنین پاییز نیز فصل مناسبی برای دیدار از ایذه است.
کنار گشت و گذارهای تاریخی، می‌توانید از دشت سوسن، آبشار شیوند و دریاچه سد کارون نیز بازدید کنید.
