تیتربرتر؛ احتمالاً شما هم در طول زندگی خود با افرادی که نمی توانند کلمه ها، صوتها را به گونه ای موزون ادا کنند و این موارد را با طولانی کردن صوتها و کلمه ها یا تردیدها و مکثهای مکرر در بیان خود ادا می کنند. این مشکل که گفتار را مختل می کند و آهنگ کلام را در هم می ریزد در DSM با عنوان لکنت زبان مشخص می شود.
لکنت زبان چیست؟
لُکنَت به اختلال در روانی گفتار و الگوی زمانی آن که سخن گفتن را دشوار می‌سازد گفته می‌شود. لکنت عمدتاً و به‌طور کلی جز در موارد استثنایی در دوران خردسالی آغاز شده و یک پدیده خاص دوران کودکی است و معمولاً از سنین ۲ تا ۴ سالگی شروع می‌شود. لکنت از مهمترین و متداول‌ترین اختلالات تکلمی است. در سنین ۶ تا ۷ سالگی نیز که مصادف با زمان آغاز مدرسه‌است به لحاظ ویژگی‌های عاطفی و سازگاری اجتماعی خاص این دوره موقعیت مناسبی است برای بروز لکنت در میان کودکانی که بیشتر مستعد چنین اختلالی هستند. گاهی از موارد در دوران بلوغ نیز افرادی که قبلاً به نحوی لکنت داشته‌اند دچار لکنت زبان می‌شوند.
در چه سنی لکنت زبان بیشتر است؟
در واقع سن، شرایط و ویژگی‌های بلوغ نیز احتمالاً در تغییر شکل یا تشدید لکنت مؤثرند. لکنت زبان در میان پسران بیشتر از دختران است و در بررسی‌ها و تحقیقات مختلف نسبتی در حدود ۷۰ درصد برای پسران و ۳۰ درصد برای دختران ذکر گردیده‌است.
کندی زبان در جایی پیش می‌آید که دستگاه‌های تکلم انسان دچار پاره‌ای از تشنج‌ها است؛ از اینرو ادای کلمات ناگهان به مانع برخورد میکند و پیوسته مکثی در میان صحبت روی می‌دهد. به هنگام چنین رویدادی معمولاً انسان حرفی را که روی آن مکث ایجاد شده‌است، چندبار تکرار میکند.
علت لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان
علت لکنت زبان در کودکان معمولا ناشی از شکل نگرفتن مسیرهای عصبی مغز است که با بزرگ شدن کودک به تدریج درمان می‌شود. اما بزرگسالان هم در مواردی به لکنت زبان دچار می‌شوند که لکنت اکتسابی یا دیررس می‌گویند. این نوع لکنت اغلب در اثر سکته‌های مغزی ایجاد می‌شود، حتی عواملی مانند ضربه به سر و مسائل عاطفی منجر به ایجاد لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان می‌شود.
از عوامل مهمی که باعث ایجاد لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان می‌شود می‌توان به فشارهای عصبی، کم بودن میزان اعتماد به‌نفس، خجالتی بودن فرد؛ عدم تمرکز و عدم توانایی برقراری روابط با دوستان را نام برد.
بررسی‌ها نشان می‌دهد که افراد بالغی که عصبی، خجالتی، پرخاشگر، احساساتی و ناپایدار هستند، بیشتر به لکنت دچار می‌شوند. این مورد به همین ترتیب در میزان خود دوستی و اعتماد به نفسشان هم دچار مشکل می‌شوند. بنابرین برای از بین بردن آن باید فرد از نظر ذهنی و درونی خود را به سطح خوبی برساند تا بتواند این موانع را که بر گرفتگی زبان می‌افزایند، از میان بردارد.
پیش‌بینی اینکه آیا لکنت زبان در کودک برای مدت طولانی ادامه دارد، خیلی حیاتی و ضروری است. این کار را به صورت دقیق با استفاده از آزمایش، مشاهده و مصاحبه انجام می‌دهند. اما پیش‌بینی احتمال اینکه لکنت زبان در یک کودک بزرگ‌تر یا بزرگسال برای طولانی‌مدت به صورت مداوم ادامه دارد، آنچنان اهمیتی ندارد چون به احتمال زیاد مشکل به اندازه‌ای طولانی بوده است که دیگر نیازی به پیش‌بینی نیست و فرد باید در اولین فرصت به درمان اقدام کند.
درمان لکنت زبان ناگهانی در بزرگسالان
در درمان لکنت زبان از روش‌های مختلفی استفاده می‌شود که برخی از این روش‌ها مبتنی بر کنترل و نظارت بر سرعت گفتار بوده و برخی دیگر مبتنی بر اصلاح گرفتگی زبان است.
در روش کنترل سرعت گفتار از جملات کوتاه استفاده می‌شود و فرد سعی میکند با سرعت پایین جملات را بیان کند. هر چه قدر سرعت بیان پایین باشد، فرد راحت‌تر میتواند کلمات را ادا کند. همچنین در این روش حروف صدادار کشیده بیان می‌شود تا فرد بدون وقفه حرف بزند. در روش فوق تنفس فرد نیز کنترل می‌شود و با تنظیم تنفس شرایط گفتار فرد بهبود می‌یابد.
در روش اصلاح گرفتگی زبان، سعی می‌شود گفتار و بیان فرد اصلاح شود و با کاهش اضطراب و ترس فرد درمان را در چهار مرحله (کشف و شناسایی – از بین بردن حساسیت – اصلاح و تثبت ) به سرانجام می‌رسانند.
مراحل درمان کامل لکنت زبان بزرگسالان در مراکز درمانی
۱-بررسی لکنت زبان، شخصیت و رفتار فرد
۲- واکاوی شکل مواجهه فرد با لکنت زبان خود، محیط اطراف، اعضای خانوادگی و اعضایی که به دنبال درمان هستند.
۳- واکاوی امکانات رفت‌وآمدی، مجموعه علایق و اهداف، شیوه و منش زندگی و نیز میزان جدیت و پیگیری فرد و اعضا اصلی وابسته به او.
مراحل فوق به دنبال کشف دو عنصر است :
تجربه و ارتباط فرد با اعضای هم‌تیمی خود برای درمان
تصمیم‌گیری گروهی و تخصصی نسبت به صلاحیت فرد برای درمان
نحوه برخورد با فردی که لکنت زبان دارد
از سرزنش پرهیز کنید و با لحن عیب جویانه در مورد لکنتش صحبت نکنید " برای مثال چرا اینطوری حرف می‌زنی".
در زمان عصبانیت، لکنت کودک بیشتر می‌شود پس سعی کنید در زمان عصبانیت آرامش خود را حفظ کنید و سعی کنید با توهین و تهدید خشم او را بیشتر نکنید.
مراقب باشید اطرافیان کودک هرگز به خاطر حرف زدنش او را مسخره نکنند. این کار اعتماد به نفس او را به شدت کاهش داده و مشکل لکنت او را بیشتر میکند.
استرس‌های کودک میتواند بروز لکنت زبان را بیشتر کند؛ بنابراین سعی کنید تا حد ممکن محیط کودک محیط آرام و به دور از تنش و استرس باشد.
کلام این کودکان ممکن است با دشواری و طولانی‌تر انجام شود. هرگز بین صحبت‌های کودک را قطع نکنید و سعی کنید وسط حرفش نپرید.
سعی کنید به صحبت‌های کودک توجه کامل داشته باشید؛ و به دلیل لکنت داشتن حرف هایش را نادیده نگیرید.
میتوانید وقتی کودک در حرف زدنش دچار مشکل می‌شود، ابتدا با آرامش به حرف هایش گوش دهید. سپس در پاسخ یا تایید او آرام و شمرده حرف زدن کلام خود را الگو قرار دهید. از ترساندن، تهدید و تنبیه بدنی کودک به شدت پرهیز شود. این شیوه‌های تربیتی مشکل او را چند برابر میکند.
چه زمانی به متخصص مراجعه کنیم؟
در صورت بهبود نیافتن یا شدت گرفتن مشکل تا سن ۵ سالگی بهتر است کودک را نزد روانشناس یا گفتاردرمانگر ببرید. گاهی مشکل در اثر اضطراب و ترس عمیق در کودک ایجاد می‌شود که در این صورت حل ریشه‌ای مشکل با کمک مشاوره کودک ممکن است ضرورت داشته باشد.
یک گفتار درمان درباره لکنت زبان و چگونگی درمان آن می‌گوید: در درمان لکنت زبان باید موضوعات روانشناختی را مدنظر قرار داد. نکته دیگر اینکه لکنت در هر سنی که اتفاق بیفتد فرد باید برای درمان به گفتاردرمان مراجعه کرده تا در اسرع وقت آن را درمان کند.
لکنت زبان اگر به موقع درمان نشود، ممکن است باعث به‌وجود‌آمدن اختلال تیک و حرکات صورت شود. گاهی نیز مشکلات درون یک خانواده به قدری است که والدین ابتدا باید به مشاور و زوج درمان مراجعه کنند.
وظایف گفتاردرمانگر
- ملاقات با مراجعان و گرفتن تست‌های مختلف برای تشخیص مشکلات خاص آن‌ها
- برنامه ریزی جلسات درمانی مراجعان
- انتخاب مناسب‌ترین روش‌های درمانی با توجه به شرایط هر فرد مراجعه کننده و اجرای آن‌ها
- حمایت و پشتیبانی از مراجعان در مواقع لزوم
- همکاری نزدیک با سایر متخصصان (مانند پزشک، شنوایی سنج، معلم و ...) برای رسیدن به نتایج درمانی بهتر
- راهنمایی والدین یا اطرافیان در خصوص روش‌های حمایتی آن‌ها نسبت به فرد
- کمک در جهت استفاده بهتر از گفتار و پیش گیری از بروز هر نوع اختلال به افرادی که از گفتار خود به صورت حرفه‌ای استفاده می‌کنند مانند خواننده ها، گوینده‌ها و ...
- آموزش روش‌ها و توصیه‌های پیشگیرانه به کودکان، مادران، معلمان و ...
- نگهداری پرونده‌های مراجعان
- مهارت و دانش مورد نیاز گفتار درمانگر
- توانایی ایجاد ارتباط مناسب و نزدیک با مراجعان در هر سنی
- داشتن صبر و حوصله زیاد (که البته یکی از مهمترین ویژگی‌های یک گفتار درمان خوب همین است)
- خلاقیت در انتخاب روش‌های درمانی متناسب با وضعیت مراجعان
- توانایی حل مساله
- توانایی ایجاد انگیزه در مراجعان برای انجام تمرینات و ادامه دادن جلسات درمان
- توانایی آموزش به والدین و اطرافیان فرد برای تمرین کردن با او
- توانایی کار فردی و تیمی
- توان استفاده از کامپیوتر و اینترنت
- آشنایی با زبان انگلیسی (به دلیل محدود بودن منابع فارسی)
- آشنایی با زبان‌های محلی (برای مراجعان خاص)
روش‌های گفتاردرمانی در منزل
- فلش کارت‌ها
چند فلش کارت در مقابل کودک خود قرار داده و از او بخواهید که آنچه را که میبیند، سریعا بخواند و بگوید، با چند کارت شروع کنید و تعداد تصاویر را به سرعت افزایش دهید. اگر فرزند شما با کلمات خاصی مبارزه کند، شما درک می‌کنید که در آن شما باید زمان بیشتری را سرمایه گذاری کنید. کارت‌های مخصوص کودکان سوالات ساده‌ای را برای کودک شما به همراه دارد، یک کارت را انتخاب کنید و به آرامی یک مکالمه در مورد آن آغاز کنید. این استراتژی ممکن است به ایجاد یک مکالمه‌ی خوب با فرزند شما بیانجامد.
سؤالاتی مانند:"الان دوست داری چه هدیه‌ای بگیری؟ "،
"اگر می‌توانستی یک چیز را در مورد مدرسه تغییر دهی، این چه چیزی است؟ "
- تمرین با آینه
آیینه، میتواند یه انعکاس عملی از صحبت کردن برای کودک باشد، اغلب کودکان طرز صحیح استفاده از دهان برای ادای صحیح کلمات را نمیدانند، صحبت کردن در مقابل یک آینه، کمک میکند تا یک کودک ببیند چگونه دهان خود را در هنگام ساخت این صدای خاص، حرکت دهد. در مقابل آینه ایستاده و هر صدا را برای کودک خود تولید کنید؛ سپس، به آن‌ها کمک کنید تفاوت‌ها را از طریق آینه تشخیص دهند.
- لی لی بازی کنید
این بازی، باعث می‌شود کودک شما ۹ بار کلمه تکرار کند با کلماتی که می‌خواهید فرزندتان را تمرین دهید، شروع کنید. یک زمین لی لی با ۹ شماره ترسیم کنید و هربارکه کودک میخواهد بازی کند، یک کلمه را به او بگویید تا با هر بار پریدن آن را تکرار کرده و بازی کند. دور جدید را با کلمه‌ی جدید آغاز کنید. شما میتوانید با کلمات کمتری شروع کنید و آن‌ها را به تدریج افزایش دهید هنگامی که آن‌ها با گفتن کلمات به درستی بازی را کامل می‌کنند، آن‌ها را با هدیه‌ای خوشحال کنید این کار اعتماد به نفس کودک را افزایش می‌دهد.
- توپ بازی کنید (استپ هوایی)
توپ را برای کودک خود پرتاپ کرده و هربار یک کلمه را بگویید که کودک شما نیز آن را تکرار کند.
- پیاده روی
اگر در جایی با بچه خود راه می‌روید، برای هر تکرار درست کلمه، یک قدم به جلو بردارید. میتوانید این کار را در پارک یا مسیرهای مختلف دیگر انجام دهید علاوه بر بازی کردن با فرزندتان، فرزندان شما نیاز دارند که ماهیچه‌های دهان خود را نیز ورزش دهند.
- حباب بسازید
از کودک خود بخواهید بادکنک باد کند، این کار علاوه بر کنترل تنفس به تقویت عضلات صورت و لب‌ها نیز کمک میکند.
- ساز دهنی بزنید
نواختن ساز دهنی، به کنترل تنفس و فشار لب‌ها کمک میکند، اگر کنترل تنفس کودک شما ضعیف است، از او بخواهید صدای قویتری با ساز دهنی ایجاد کند، واگر لب‌های او ضعیف است، بر نواختن نت‌ها در زمان‌های مختلف تمرکز کنید.
روش‌های اصلاح و درمان لکنت زبان
امروزه از روش‌های مختلفی برای اصلاح، درمان و بازپروری اختلالات گویایی و لکنت زبان استفاده می‌نمایند. از جمله این روش‌ها می‌توان به موارد زیر اشاره کرد.
- روش شبیه‌سازی ذهن
در این روش با متدهای روانشناختی با تمرین و تکنیک‌های ویژه اقدام به درمان لکنت زبان ذهنی با افزایش اعتماد به نفس، استرس و… می‌کنند. این روش مورد تأیید هیچ انجمن یا مرجع علمی نمی‌باشد و هیچ مقاله و سندی برای مؤثر بودن آن موجود نیست.
- روش‌های زبانی یا تلفظی
برای انجام این عمل بهترین هماهنگی‌ها بین حنجره، گونه‌ها، زبان و لب‌ها لازم است؛ اما همین که در این هماهنگی خللی ایجاد شود، زبان به لکنت می‌افتد. پیش از سن ۴ یا ۵ سالگی به‌ندرت معلوم می‌شود که کودک لکنت زبان دارد. کندی زبان بر اثر اختلال‌های بدنی یا برآشفتگی‌های عاطفی، در انسان رشد می‌یابد. گویا بتوان در پاره‌ای موارد، کند زبانی را از راه آموزش برطرف کرد؛ یعنی به شخص مبتلا آموخت که چگونه آهسته آهسته چیزی را بخواند؛ آهسته آهسته و با توجه خاص به حرف زدن خود، سخن بگوید و هر هجایی را با کمال دقت ادا کند.
همچنین به وی می‌آموزند چگونه به هنگام بند آمدن زبانش، تنفس خود را تنظیم کند. بر اثر مطالعه دربارهٔ صوتها یا ترکیب صوتهایی که چنین مشکلی را فراهم می‌آورند، به پاره‌ای از تمرین‌های مرحله به مرحله‌ای، برای خواندن دست یافته‌ایم که با انجام آن می‌توان تا حدود زیادی بر مشکل «کند زبانی» چیره شد. به هر حال، درمان لکنت زبان باید به‌وسیله متخصص گفتار درمانی انجام گیرد. این نکته نیز بسیار قابل توجه‌است که نباید مبنای عاطفی را در کند زبانی نادیده گرفت.
- روش دو جانبه یا مکمل
در این روش به بازپروری و پرورش جنبه‌های دوگانه فکری و زبانی اهمیت فراوان داده می‌شود. این روش بیشتر در مورد کودکان ۳ تا ۷ ساله استفاده می‌شود و معمولاً نتایج ثمر بخشی دارد. هدف این روش در واقع پرورش دوگانه‌ای از قدرت و صحت تفکر، قدرت و صحت بیان است. به عنوان مثال برای نیل به این منظور به کودک می‌آموزند که افکار خود را اصلاح و روشن دریابد، فقط افکار واضح و روشن خود را به زبان جاری نماید و کلمات و جملات را دقیق و رسا بازگو نماید.
- روش‌های روان درمانی
این روش‌ها به ویژه در مورد افرادی که دچار کشمکش‌های عاطفی و اختلالات روانی عصبی هستند بکار می‌رود. روش روان درمانی برای کودکان سنین پایین ثمر بخش نیست.
- روش دارو درمانی
برخی اعتقاد دارند که یکی از عوامل لکنت تنش‌ها و اضطراب و هیجانات عاطفی است؛ لذا داروهای آرام بخش می‌توانند تا حدودی کودک را از اضطراب و هیجانات عاطفی به دور داشته و در نتیجه لکنت زبان او را تقلیل دهند.
- رفتار درمانی
یکی دیگر از روش‌های متداول و نسبتاً جدید در اصلاح و بازپروری لکنت زبان روش تغییرات و اصلاحات رفتاری است. نظریه مدافعان این روش در این است که یکی از علل لکنت زبان کودک رفتارهای سازش نایافته یا ناهنجار اوست؛ لذا در این روش سعی بر اصلاح رفتارها و بالطبع تقلیل لکنت زبان کودک است.
- روش خود درمان گری
این روش که در واقع میتواند نوعی روش رفتار درمانی نیز تلقی شود، بر این اساس استوار است که فرد لکنتی با انگیزه قوی و ایجاد تغییرات لازم در زمینه بازخوردها و نگرشهایش نسبت به لکنت خود به برنامه‌ای منظم، مشخص و به‌طور جدی و مصمم تلاش کند که اختلال گویایی خود را اصلاح کند.
در پایان می توان گفت لکنت زبان زمانی پدید می‌آید که در جریان طبیعی گفتار وقفه‌ای ناگهانی و غیر طبیعی ایجاد شود و در صورتی که کودک لکنت زبان خود را به عنوان یک اختلال بپذیرد، فرآیند درمان سریع تر صورت می‌گیرد.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآورنده: مریم بالوی فیلی
دستون درد نکنه استفاده کردم مقاله های پزشکتون خیلی خوبن
