پیشینه حذف تدریجی پول نقد از جیب مردم تقریبا به سال 89 همزمان با اجرای طرح هدفمندی یارانه‌ها و واریز نقدی باز می گردد. از زمانی که دولت وقت اعلام کرد که هر سرپرست خانوار متقاضی دریافت یارانه نقدی باید یک شماره کارت بانکی را واریز اعلام کند.

این فراخوان عمومی باعث هر فردی که تاکنون کارت بانکی نداشت برای دریافت یارانه نقدی در حساب بانکی ترتیب دهد. به طوری که در روستاها شعب پست بانک برای ارائه خدمات بانکی گسترش یافت همین اقدامات سبب رشد پرداخت های بانکی و دولت الکترونیک شد.

رشد خدمات غیرحضوری بانکی

یارانه نقدی محرکی توسعه شبکه بانکی بود و از آن به بعد با رشد کارت‌خوان‌ها در فروشگاه ها و مغازه‌های عرضه کننده کالا بودیم و بعد از آن نصب عابر بانک های متحرک در کوچه و خیابان ها جای از شعب بانک‌ها بودیم که به صورت قارچ گونه در سطح شهر پرداخت شده اند به طوری که در یک خیابان اصلی بیش از 10 شعبه از انواع بانک‌ها متمرکز شدند که البته وجود این بانک‌ها و تعدد شعب به معضلی برای کشور تبدیل شده است چرا که با کاهش خدمات بانکی حضوری توجیه اقتصادی این شعب مشخص نیست و تنها ارزش ملک ملاک است که در این مطلب جای پرداختن ندارد.

با این حال در دسترس بودن کارت‌خوان‌ها در تمام مراکز و امکان خرید باعث شد که مردم کمتر پول نقد در جیب خود بگذارند و تنها به وجود همان کارت بانکی خرید خود را انجام می دهد به طوری که بسیاری از کودکان دهه 90 چندان مراوده‌ای با پول نقد ندارند و حتی ارزش اسکناس‌ها از نظر رقم ریالی را نمی‌شناسند و تنها یک عابر بانک با رمز را ملاکی برای خرید می دانند.

چالش‌های دستگاه‌های پوز

حال اگر روزی اختلالی در شبکه برق منطقه‌ای رخ دهد و یا اینکه شبکه بانکی دچار اختلال شود با رو شدن چالش و ایرادات دستگاه‌های پوز آن وقت است که مردم دست در جیب های خالی می‌کنند تا شاید اسکناسی پیدا کنند.

نمونه این اتفاق در حادثه سیل اوایل سال جاری رخ داد و بسیاری مردم سیل زده به دلیل اختلال شبکه بانکی و قطع اینترنت و شبکه برق دسترسی به پول نقد نداشتند که حتی برای یافتن سرپناهی و زندگی موقت نزد اقوام خود در دیگر شهرها بروند.

رتبه دوم جهانی ایران در کارتخوان

آمار و ارقام نشان می‌دهد ۷.۳‌ میلیون کارتخوان فعال در کشور وجود دارد که از این لحاظ، ایران پس از چین رتبه دوم جهانی را به خود اختصاص داده است.

براساس آمار بانک مرکزی در ایران تقریبا به ازای هر 1000 نفر، 90 دستگاه پوز وجود دارد؛ این درحالی است که سایر کشورهای جهان به صورت میانگین دارای کمتر از ۵۰ دستگاه به ازای هر ۱۰۰۰نفر هستند و به این ترتیب تعداد دستگاه‌های پوز در ایران به‌طور میانگین حدود دوبرابر جهان است.

بهاءالدین ‌هاشمی، کارشناس بانکی با اشاره به وفور دستگاه‌های پوز در ایران می‌گوید: مشاغلی که تراکنش مالی دارند، همه می‌توانند از دستگاه‌های پوز استفاده کنند اما استفاده از دستگاه‌های پوز متعدد در دست اصناف و مشاغل معضل است و اگر تنها سوپرمارکتی‌ها را درنظر بگیریم، از هر 3 مغازه 2 تای آن از دستگاه پوز استفاده می‌کنند و بعضی ها هم بیشتر. به همین جهت نباید این تعداد بالای دستگاه فعال کارتخوان دور از ذهن باشد.»

بیشتر بخوانید: درآمد پزشکان زیر ذره‌بین امور مالیاتی

جالب است بدانید تعداد زیادی از این دستگاه‌های پوز هم تراکنش مالی قابل توجهی ندارند و به نوعی مازاد به حساب می‌آیند. بر اساس گزارش شاپرک در‌ سال 97 سهم کارتخوان‌های کم‌تراکنش و فاقد تراکنش مالی به‌طور متوسط 26.2‌درصد از کل کارتخوان‌های فروشگاهی فعال سیستمی شبکه شاپرک بوده است.

 مدیرکل بازرسی، مبارزه با پولشویی و فرار مالیاتی سازمان امور مالیاتی گفته است که بیشتر از 500‌ میلیون حساب بانکی داریم و 7‌میلیون دستگاه پوز بدون هویت در ایران وجود دارد که برای سازمان امور مالیاتی نقطه کور است و باید رصد و شناسایی شوند.