مَظهَر خالِقی (نام واقعی باقرخالقی)زاده ۱۳۱۸ سنندج خواننده مشهور کردِ ایران است. مظهر خالقی متفاوت ترین سبک موسیقایی را با بقیه  سرشناسان موسیقی کرد ارائه کرده است.سبکی که از موسیقی فولکلور کردی دور بوده و بیشتر به سبک موسیقی سنتی فارسی شباهت دارد. از نشانه های سبک وی در موسیقی میتوان به نت های کم در ملودی و صدای پایین خواننده اشاره کرد. ترانه ی «نسیم پاییزی» در میان طرفداران او بسیار مورد ستایش قرار گرفته است. خواننده های زیادی در موسیقی کرد اورا الگوی هنری خود میدانند و از اشعار و سبک بخصوص وی الهام گرفته اند.

ملیت :   ایرانی
سبک‌(ها)  :  موسیقی اصیل کردی
سال‌های فعالیت :   دههٔ ۱۳۳۰ تا کنون
تحصیلات  :  دکترای فیزیک
 

 زندگی هنری مظهر خالقی

وی در خانواده‌ای از مشایخ کرد بدنیا آمد. از همان نوجوانی به یادگیری موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی کردی پرداخت. اولین اجرای ضبط شده استاد متعلق به دههٔ سی است که در رادیو سنندج و به زبان فارسی اجرا کرده است. او دانش‌آموختهٔ فیزیک از دانشگاه تهران است و قبل از ورودش به سازمان رادیو و تلویزیون ملی ایران دبیر دبیرستانهای تهران بود.

از او بیش از ۲۵۰ آواز فولکلوریک ضبط و ثبت شده است. مظهر خالقی تا قبل از مهاجرتش به انگلستان و سپس اقامتش در کردستان عراق درسمت مدیر کل تلویزیون سنندج و کرمانشاه فعالیت کرد. وی از ۱۳۵۰ تا ۱۳۵۷ رئیس رادیو و تلویزیون کرمانشاه بود. در این دوران فعالیت‌های موسیقی ارکستر رادیو کرمانشاه رونق گرفته و خوانندگان و نوازندگان مطرح کرد با رادیو کردی کرمانشاه به همکاری پرداختند.

 

وی در کنار سید علی اصغر کردستانی و محمد ماملی و حسن زیرک و ناصر رزازی از خوانندگان برجسته و شناخته‌شدهٔ موسیقی کردی به شمار می‌آید. آهنگ‌های بسیاری از وی با آهنگسازی و تنظیم مرحوم مجتبی میرزاده، ضبط شده‌است. علاوه بر کتابهایی که توسط نویسندگان مختلف در مورد زندگی هنری استاد به بازار کتاب آمده اخیراً کتابی از اشعار آهنگهای مشهور وی نیز چاپ شده است؛ و مجموعه‌ای از آثار و آوازهایش با نظارت کامل خودش در انستیتوی فرهنگ و فولکلور کردستان بصورت صوتی منتشر شده است.

در همان اوائل فعالیت هنری مظهر خالقی ، حنانه ، کسروی و یوسف زمانی ، صدای او را به عنوان صدای ممتازی شتاختند که جنس صدایش شباهت زیادی به غلامحسین بنان ، استاد فقید آواز ، دارد و با وجود اظهار علاقه خالقی به ادامه اجرای آواز فارسی ، حنانه مانع او می شود زیرا اعتقاد داشت در میان فارس ها ، خالقی خواننده ای درجه سه می شود اما نغمه خوش الحان او در میان کردها بر صدر خواهد نشست! و پیش بینی او واقعیت داشت ، زیرا در اواخر دهه چهل ئ آغاز رسمی فعالیت هنری او در رادیو کردی با همکاری ارکستر مشیر همایون شهردار – از پیشکسوت های هوشمند موسیقی ایرانی – آوازهایش با استقبال بی نظیر مردم کرد مواجه شد که در این باره صدیق تعریف مغتقد است ” خالقی در همان آغاز به اوج شهرت رسید و همچنان در آن قله افتخار مانده است “.

از ترانه‌های مشهور وی می‌توان «په پولهٔ ئازاد»، «ئه‌گهڕێمه‌وه»، «ئاسۆی کورد» و «بیرت ده‌که‌م» را نام برد. آوازی به زبان انگلیسی از او با همکاری ارکستر سمفونیک بغداد و  سلیمانیه به یادمان حادثه حلبچه به یادگار مانده است.

از سال ۱۳۹۰ از صدا و سیمای مرکز سنندج صدای ایشان گاهگاهی پخش می‌شود. او هم اکنون مدیر (ئینستوتی که له پوری کورد) در سلیمانیه کردستان عراق است. این مرکز در زمینهٔ هنر، ادبیات و فلکلور کرد فعالیت می‌کند.

بازگشت خالقی به ایران

مظهر خالقی خواننده پرآوازه سنندجی پس از ۳۸ سال برای حضور در کنگره بین المللی مشاهیر کُرد عصر امروز دوشنبه از مرز باشماق مریوان وارد ایران شد و مورد استقبال بهمن مرادنیا استاندار کردستان قرار گرفت.

«هه وال ابوبکر» استاندار سلیمانیه نیز به همراه خالقی وارد کردستان شد و استاندار کردستان در این سفر از وی استقبال کرد.شماری از هنرمندان و استادان شاخص کُرد در حوزه‌های مختلف که در جای جای دنیا سکونت دارند و در زمینه فعالیتشان درخشیدند به این کنگره دعوت شدند تا علاوه بر اینکه به بیشتر مردم شناسانده شوند از آنان هم تجلیل به عمل آید.

 

مظهر خالقی، باجناق مرحوم جلال طالبانی رئیس جمهور پیشین عراق است و پس از ۳۸ سال به زادگاهش سنندج باز می‌گردد. خالقی از همان نوجوانی به یادگیری موسیقی سنتی ایرانی و موسیقی کردی پرداخت. نخستین اجرای ضبط شده استاد خالقی متعلق به دهه ۳۰ است که در رادیو سنندج و به زبان فارسی اجرا شد.خالقی هفت سال در دهه ۵۰ خورشیدی رئیس رادیو و تلویزیون کرمانشاه بود.کنگره بین المللی مشاهیر کُرد، روزهای ۱۱ و ۱۲ تیرماه امسال در دانشگاه کردستان برگزار می‌شود.

مقاله مرتبط:مسعود ده نمکی از کودکی تا امروز

در این رویداد بزرگ فرهنگی ۳۰ مشاهیر کُرد و کُردشناسان بین المللی مورد تجلیل قرار می‌گیرند.اعضای شاخص خانواده کامکارها از دیگر مهمانان ویژه کنگره مشاهیر کُرد هستند.

صحبت های خواننده کٌرد

این هنرمند کرد که پس پیروزی انقلاب اسلامی در هیچ یک از رسانه های ایران حاضر نشده بود پس از 35سال سکوت خود را شکست. 

او در این گفت و گو از علاقه اش به سرزمین مادری می گوید و امیدوار است که موسیقی کردی در ایران بیش از پیش پیشرفت کند. خالقی معتقد که موسیقی کردی ایران متحول شده است و از پررنگ تر شدن حضور مولوی های کردی در دیگر سروده ها ابراز خرسندی می کند.متن گفت وگو به این شرح است. 

 استاد می خواهیم نظر شما را در رابطه با موسیقی مناطق کردنشین ایران بدانیم. 

- مناطق کردنشین از لحاظ موزیک، ملودی و فلکلور جایگاه مهمی در موسیقی دارند؛ وجود نوازنده ها و تعدد خوانندگان از دلایل اصلی پیشرفت موسیقی در مناطق کردنشین به ویژه کرمانشاه است، همان طور که یاد دارم بهترین ارکستر آن روزهای ایران در کرمانشاه بود. 

در همان دورانی که نام می برید شما رییس رادیو و تلویزیون ملی در کرمانشاه بودید؛ در آن زمان چه اقدامی برای ترویج موسیقی و فرهنگی کردی انجام دادید؟ 

بنده از سال 1352 تا 1357 در رادیو کرمانشاه خدمت کردم. آن زمان یکی از مراکز مهم رادیو و تلویزیون در ایران بود و بعد از مرکز شیراز رتبه دوم را داشت. پخش رادیو برون مرزی قصر شیرین را داشتیم که ساکنین عراق هم از آن بهره می بردند. من در آن زمان بیشتر به به دنبال توجه خاص به گویش کلهری بودم که کمتر مورد اقبال قرار گرفته بود. 

 

 تعریف شما از موسیقی کردی چیست؟ 

- این که هر انسانی به وطن و نژاد خود می بالد شکی در آن نیست. من هم مانند کسی که از سن دوازده سالگی در کنار دیگر فعالیت هایم در خدمت فرهنگ و هنر کردستان بوده ام این حق را دارم که با تاکید بگویم کردها دارای فرهنگی غنی بوده که در سطح خاورمیانه از رتبه بالایی برخوردار است و امیدوارم که این گنجینه به دست عاشقان واقعی آن برسد. 

 وضعیت موسیقی کردی در ایران را چطور می بینید؟ 

در حال حاضر موسیقی کردی در ایران به مانند گذشته نیست. گروه های زیادی تشکیل شده اند که در موسیقی ایرانی نیز فعال هستند. خوانندگان ایرانی از ملودهای کردی استفاده می کنند امیدوارم که موسیقی کردی در آینده با تلاش و تحقیقات فراوان، جایگاه واقعی خود را بیشتر پیدا نماید. 

شما نزد مردم کرد محبوبیت بسیاری دارید، خودتان دلیل این محبوبیت را چه می دانید؟ 

واقعا خودم را در این حد نمی بینم. من همیشه در گفته های خود اشاره کرده ام که موسیقی و خوانندگی یا بهتر است بگویم صدای خوب، نعمتی است که از جانب خداوند به بندگان خویش هدیه شده است، البته این صدای زیبا در میان حیوانات و پرندگان هم وجود دارد اما به واسطه اینکه انسان اشرف مخلوقات نام گرفته است این نعمت نمود بیشتری پیدا می کند. 

بارها شنیده ایم که پیامبر (ص) پس از تصرف مناطق جدید توسط سپاه اسلام به بلال حبشی دستور می داد که ندای الله اکبر سر دهد، چون بلال دارای صوت دلنشینی بود و این بدان معناست که در اسلام به صدای دلنواز اهمیت داده شده است. من معتقدم که این نعمت و بهره خداوندی را با همان قداست باید بکار گرفت. لازم است این نعمت خدادادی را مانند امانتی به مردم خود عطا کنیم.

در آثار جنابعالی نوعی از عشق و علاقه وافر به کردستان مشهود است، هم اکنون که برای سالهای طولانی در خارج از ایران زندگی می کنید چه حسی به وطن خود دارید؟ 

 مسئله عشق به سرزمین مادری امری طبیعی است و تنها مختص من نیست. به عنوان مثال، فردی در سوئیس فوت می کند، اقوام و بستگان این شخص سعی می کنند جنازه وی را به وطن او برگردانند و یا حتی در روستا یا شهری که در آنجا متولد شده است او را به خاک بسپارند، من هم با تبعیت از این اصل دارای این حس و علاقه به سرزمینم هستم به ویژه آنکه سرزمین و مردمان ما از باوفاترین و با احساس ترین مردمان جهان هستند. 

جنابعالی آوازی را در خصوص حادثه شیمیایی شهر حلبچه سروده اید، اکنون که زمان زیادی به سالگرد این فاجعه غیر انسانی نمانده است آیا برنامه خاصی بدین منظور دارید؟ 

من در خصوص حلبچه آوازی به زبان کردی ندارم ولی با همکاری ارکستر سمفونیک بغداد و سلیمانیه آوازی را به زبان انگلیسی سروده و آن را به یادمان این حادثه در شهر حلبچه هدیه کردیم تا در مواقع بازدید خارجی ها بعنوان یادبودی از آن دوران به آنها داده شود. 

در سال 1380 موسسه فرهنگی – هنری ماهور آثاری را از استاد رضا حنانه توسط فرزندش به نام حمید علی حنانه پخش نمود که اثری از جنابعالی نیز با عنوان ˈئامان سه د ئامان ˈ (امان صد امان) در آن دیده می شود. چگونه شد که با ایشان آشنا شدید؟ 

استاد حنانه یکی از ستاره های موسیقی ایرانی است که نام او بر بلندای افتخارآفرینان این عرصه خودنمایی می کند، شخصیتی با تجربه که هم از نظر موزیک و هم از نظر آشنایی با موسیقی اقوام دیگر ایرانی حرف های زیادی برای گفتن داشت. بیشتر کارهای من را مدیریت می کرد و آن ترانه را هم بر اساس معیارهای خود انتخاب نموده است، بعدها مرا به تهران دعوت نمود و مشوق خوبی بود تا ملودی های بیشتری از مناطق کردنشین ایران جمع آوری کنم. پس از آن نیز به تهران مهاجرت کردم و این باعث شد زمان بیشتری را در خدمت ایشان باشم. کارهایی که با همکاری و ارشاد آن بزرگوار تهیه شد از زیباترین و ماندگارترین آثار من هستند و لازم است اشاره کنم هر آنچه را به دست آورده ام از مساعدت ها و راهنمایی های ایشان بوده است. 

اگر سخن ناگفته ای هست بفرمایید. 

امیدوارم امثال شما در جامعه زیاد باشد، مستحضرید که رسانه امروزه مرزها را درنوردیده است. حیف است که با این ثروت عظیم فرهنگی – هنری، مردم ما از آن بی نصیب بمانند و تنها نصیحت من به شما این است که تا می توانید به فرهنگ و هنر مملکت خویش خدمت کنید.