به گزارش گروه اجتماعی تیتربرتر؛ استفاده از آموزشهای مجازی در تعطیلات طولانی مدتی که بر اثر شیوع ویروس کرونا به مدارس تحمیل شد فصل جدیدی از آموزشها را رو به مدارس کشور گشود، آموزشهایی که در برخی از کشورها سالهاست اجرا می شود اما در کشور ما تجربه جدیدی است و در تعطیلات اخیر برای نخستین‌بار به صورت گسترده تجربه شد.
الان که آموزش مجازی در حال تبدیل شدن به یک روش برای تسهیل آموزش است، سیستم آموزش مجازی برای مدارس یک موضوع داغ محسوب می‌شود و البته که آموزش مجازی نیازمند محیطی برای تعاملات دو سویه است.
در تعطیلات طولانی مدت فعلی، آموزش وپرورش ناگزیر به استفاده از آموزش مجازی شد و حالا آموزش دانش‌آموزان از طریق برنامه‌های تلویزیونی و بستر فضای مجازی در حال انجام است البته برخی مدارس خاص قبلاً در وادی آموزش مجازی گام گذاشته بودند و در شرایط فعلی حرکت در این مسیر برای آنها آسانتر است.
البته آموزشهای ارائه شده توسط معلمان در بستر فضای مجازی با مشکلات مختلفی مواجه است از جمله نبود اینترنت رایگان یا زیرساخت مناسب برای ارائه آموزشها همچنین پراکندگی فعالیت مدارس از جمله اینکه برخی در بستر پیام‌رسان‌های خارجی و برخی در بستر پیام‌رسان‌های داخلی فعال هستند، مشهود است.
از شبکه تعاملی "سینا" چه خبر؟!
از سوی دیگر پیش از این، وزارت آموزش و پرورش از راه‌اندازی شبکه تعاملی سینا خبر داده بود که بر این اساس قرار بود آموزش دانش‌آموزان در بستر شبکه سینا ارائه شود اما از آنجا که با تغییر وزرا بیشتر برنامه‌های آموزش وپرورش هم تغییر می‌کند با رفتن سید محمد بطحایی از این وزارتخانه، پرونده شبکه تعاملی سینا بسته شد و حالا آموزش و پرورش از تلاش برای ایجاد شبکه دیگری ویژه دانش‌آموزان با عنوان شبکه اجتماعی "شاد" خبر می‌دهد که قرار است آموزشها در بستر آن ارائه شود.
به هر حال هم اکنون نخستین تجربه آموزش مجازی به صورت فراگیر توسط مدارس در حال تجربه است آنهم با کاستی‌ها و مشکلات خاص خود اما این تجربه می‌تواند تلنگری باشد برای بررسی پیش‌نیازهای ترویج شیوه آموزش مجازی در نظام آموزش وپرورش کشور.
جای خالی تدریس آنلاین در تربیت معلمان
سالهاست که اخباری از هوشمندسازی مدارس در کشور می‌شنویم اما معلمان نه در دانشگاه فرهنگیان و نه در دوره‌های ضمن خدمت دوره تدریس آنلاین را تمرین و تجربه نکرده‌اند. قاعدتا تدریس آنلاین متفاوت با تدریس زنده است و ارتباط، تعامل، بازخورد، یادگیری، یاددهی، ارزشیابی و مدیریت کلاس درس در فضای اینترنت نیاز به سیستم‌های مدیریت یادگیری تخصصی و ابزارهای تدریس خاص دارد.
از سوی دیگر اگر قرار است آموزش مجازی به عنوان راهبردی برای توسعه عدالت آموزشی محور کار قرار بگیرد باید به این پرسش پاسخ داد که آیا برای چالش‌هایی همچون تأمین زیرساخت‌های اینترنتی و دسترسی دانش آموزان مناطق محروم و روستایی کشور چاره‌ای اندیشیده‌ایم؟
در تعطیلات کرونایی اخیر، آموزش و پرورش ساز و کارهای متعددی با محوریت آموزش از راه دور پیش گرفته است و بیشترین تمرکز ارائه آموزش از طریق تلویزیون برای دانش‌آموزان است.
5 مشکل آموزش مجازی در تعطیلات اخیر
روش‌های آموزش مجازی البته با کاستی‌ها و مشکلاتی هم همراه شده که مرکز پژوهش‌های مجلس برخی از کاستی‌ها را اینگونه شرح داده است:
1. برخی از دانش‌آموزان از تلفن همراه و فضای مجازی والدینشان استفاده می‌کنند این در حالی است که والدین شاغل در طول روز در خانه حضور ندارند و همین موضوع دسترسی این دانش آموزان به آموزشهای الکترونیکی ارائه شده در بستر فضای مجازی را محدود می‌کند.
2. برخی دیگر از دانش‌آموزان و اولیا اساساً دسترسی به فضای مجازی ندارند و برنامه‌های آموزشی تلویزیون ویژه دانش آموزان عادی است و دانش‌آموزان با نیازهای ویژه همچون نابینا و کم‌بینا، ناشنوا و کم شنوا از این گونه آموزشها بی‌بهره‌اند.
3. فشردگی و محدودیت زمانی برنامه‌های آموزش تلویزیونی از دیگر مشکلات آموزش مجازی است به نحوی که تنها برخی دروس آن هم در مدت زمانی کوتاه حدود 20 دقیقه ارائه می‌شود.
4. فرآیند آموزش عملی شامل ارزشیابی آغازین، ارائه درس، بازخورد‌گیری و ارزشیابی پایانی است در حالیکه آموزش مجازی تلویزیونی که در حال حاضر ارائه می‌شود به ارائه درس محدود است و تحولات یادگیری و پایش آن صورت نمی‌گیرد، این نوع از آموزشها از جنس آموزشهای الکترونیکی تعاملی نیست بنابراین نمی‌توان از تحقق هدف یادگیری با اطمینان سخن گفت.
5. برنامه‌های آموزش تلویزیونی رسانه ملی در حوزه آموزش و پرورش همه دروس را در بر نمی‌گیرد و عمدتاً شامل دروس پایه است با توجه به ماهیت تلویزیونی آموزشهای اخیر وزارت آموزش و پرورش و نوع مشارکت دانش آموزان در این گونه آموزشها تضمینی برای مشارکت دانش آموزان در فرایند آموزش وجود ندارد و نمی توان دریافت که چه تعداد از دانش آموزان مشارکت دارند و بر اساس آن قضاوت کرد که نیاز به جبران فرصت‌های از دست رفته است.
آموزش و توانمندسازی معلمان در حوزه آموزش الکترونیکی یکی از پیش‌شرط‌های آموزش مبتنی بر فناوری و آموزش الکترونیک است، تا به امروز دانشگاه فرهنگیان و آموزش وپرورش چشم اندازی برای این موضوع نداشتند، در شرایط فعلی نیز آموزش های مجازی به صورت پراکنده و بدون زیرساخت و برنامه مشخص در حال انجام است و خبری از محتوای الکترونیکی، تعاملی و چند رسانه ای نیست اگر قرار باشد، آموزش مجازی به عنوان یک رویه ادامه یابد قطعا باید به تربیت فناورانه معلمان دقت کرد.
ضعف‌های آموزش وپرورش در آموزش مجازی
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز در این رابطه متذکر شده است: وزارت آموزش و پرورش در بحبوحه شیوع ویروس کرونا و تعطیلی مدارس با فراخوانی جهادگونه فرهنگیان داوطلب ارائه آموزشهای مجازی را برای تهیه محتوای الکترونیکی دعوت به کار کرده است این موضوع اگرچه اقدام لازم است اما انجام دیر موقع آن نشانگر چند ضعف اساسی است.
اول، مربوط به ضعف مدیریت آموزش مجازی در وزارت آموزش و پرورش.
دوم، ضعف دانشگاه فرهنگیان در تربیت معلمان با توانمندی آموزش مجازی و و فناورانه.
سوم، ضعف آموزشهای ضمن خدمت معلمان در بهسازی و ارتقای سطح دانش تکنولوژی و معلمان.
چهارم، ضعف وزارت آموزش و پرورش در حوزه زیرساخت‌های مورد نیاز آموزش مجازی همچون تولید محتوای الکترونیکی، تعاملی و چند رسانه‌ای.
اما آموزش و پرورش برای گام گذاشتن در مسیر آموزش مجازی و استفاده از این روش نوین آموزشی در مقیاس گسترده‌تر و در تمام مدارس کشور و از سوی دیگر راهبردی برای تحقق عدالت آموزشی باید چه کند تا پس از این با تحمیل تعطیلات ناخواسته به مدارس، شاهد تعطیلی آموزش نباشیم؟!
از سوی دیگر در نخستین تجربه آموزش و پرورش برای ارائه آموزش تلویزیونی و مجازی به دانش آموزان باید مشخص شود که آیا آموزش های ارائه شده در فضای مجازی پس از بازگشایی مدارس تکرار خواهد شد یا خیر؛ و اگر قرار باشد این بخش جزو آموزش های رسمی باشد نه مکمل آیا تمام دانش آموزان به ویژه در مناطق محروم امکان دسترسی به آن را داشتند؟!
آموزش مجازی موفق با این پیش‌نیازها
مرکز پژوهش‌های مجلس نیز پیشنهاداتی را برای آموزش مجازی موفق ارائه کرده است از جمله:
وزارت آموزش و پرورش با استفاده از ظرفیت دیگر شبکه‌های رسانه ملی به ویژه شبکه‌های رادیویی که تاکنون مغفول مانده است به تولید و ارائه برنامه‌های آموزشی تمام دروس با در نظر گرفتن همه دانش آموزان عادی و دانش آموزان با نیازهای ویژه اقدام کند.
آموزش و پرورش با توجه به غلبه رویکرد آموزشی و آموزش های تلویزیونی فعلی از ظرفیت شبکه پویا و شبکه امید برای ارائه آموزش های تربیتی، پرورشی و مهارتهای زندگی به ویژه برای نوآموزان پیش دبستانی و دانش آموزان دوره ابتدایی استفاده کند.
آموزشهای مجازی ارائه شده نمی‌تواند جایگزین آموزشهای مدرسه شود بنابراین فرایند یادگیری و زمان واقعی آموزش محقق نمیشود از این رو سال تحصیلی با توجه به محدودیت قانون بازگشایی مدارس در آغاز مهرماه هرسال به منظور جبران تعطیلات به وجود آمده تغییر یابد.
وزارت آموزش و پرورش بسته های آموزشی به منظور آموزش تولید محتوای الکترونیکی و نحوه ارائه آن برای معلمان در اسرع وقت تهیه و توزیع کند.
وزارت ارتباطات و فناوری اطلاعات حجم اینترنتی رایگان در اختیار معلمان و دانش آموزان قرار دهد تا معلمان بتوانند به آموزش مجازی در بستر شبکه پیام رسان های داخلی و مجاز اقدام کنند.
معلمان برای آموزش مجازی و استفاده از فناوری‌های نوین در آموزشهای خود نیازهای حرفه‌ای فراوانی دارند؛ آنها باید طیف وسیعی از مهارتهای فنی و آموزشی را در خود ایجاد کنند همچنین فناوری اطلاعات و ارتباطات در رشد حرفه‌ای معلمان مدنظر باشد و این هدف بدون سرمایه‌گذاری کافی در توسعه رشد حرفه‌ای معلمان و ارتقای فعالیتهای حرفه‌ای آنها میسر نمیشود.
همچنین باید برای موانع اصلی به‌کارگیری آموزش الکترونیک در مدارس فکری کرد؛ موانعی همچون مشکلات مربوط به منابع و امکانات از جمله امکانات سخت افزاری برای پشتیبانی و تجهیزات مدارس و مشکلات مربوط به نرم افزارهای لازم و نصب و راه‌اندازی آنها، لحاظ کردن کاربرد فناوری در ارزشیابی معلمان و در نهایت مشکلات مالی و اقتصادی.
بی‌توجهی برخی والدین البرزی به آموزش مجازی
هنوز برخی از دانش‌آموزان استان البرز به دلایل نامعلومی ازآموزش مجازی استفاده نمی کنند و شاهد حضورآنها در ساعات آموزش درکوچه ها و خیابان ها هستیم.
مدارس البرز به دلیل شیوع ویروس کرونا از اول اسفند تعطیل شدند و اکنون نیز با اعلام وزارت بهداشت تعطیلی مدارس تا رسیدن به حالت عادی وضعیت جامعه ادامه دارد.
وزارت آموزش و پرورس و آموزش و پرورش البرزبا توجه به شرایط مدارس و احتمال تداوم تعطیلی ها، آموزش غیر حضوری از طریق رسانه ملی و فضای مجازی را دستور کار خود قراردادند تا دانش آموزان آسیب نبینند.
برای تداوم تدریس و جبران دروس عقب مانده، معلمان آموزش و پرورش البرزدر بستر فضای مجازی و شبکه‌های اجتماعی کلاس‌های درس خود را برگزار می کنند.
دانش آموزان استان البرزبه صورت عمومی می توانند از طریق شبکه ملی آموزش بر روی شبکه آموزش تلویزیون یا همان کانال هفت سیما برنامه درسی تمامی مقاطع را دنبال کنند ولی از آنجایی که ممکن است برخی از بخش های تدریس شده در شبکه آموزش با سرفصل درصدی دانش آموزان البرز همخوانی نداشته باشد، به مدیران مدارس و معلمان ابلاغ شده است که از طریق فضای مجازی با دانش آموزان ارتباط برقرار کنند.
طبق برنامه ریزی این روش برای تمامی مقاطع تحصیلی ابتدایی ، متوسطه اول و متوسطه دوم باید اجرا شود و انتخاب حضور در گروه های مجازی در اختیار معلمان و والدین دانش آموزان قرار گرفت.
معلمان البرزی به دو صورت تصویری و زنده یا فایل صوتی ضبط شده کلاس های درس خود را برای دانش آموزان این برگزارمی کنند.
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش البرز نیز گفت: با توجه به اینکه ستاد آموزش از راه دور به دانش آموزان با توجه به شیوع بیماری کرونا دراین استان فعال شده و فرآیند آموزش از طریق فضای مجازی جریان دارد نیاز به همراهی بیشتر والدین در این استان داریم.
مهریارکرمی هدف از اجرای برنامه آموزشی از طریق فضای مجازی را حفظ و ارتقاء سلامت دانش آموزان ذکر کرد.
وی با اشاره به اینکه اعضای این ستاد را مدیران آموزش و پرورش و معاونین آموزشی نواحی و مناطق هشتگانه آموزش و پرورش تشکیل می دهد، خاطرنشان کرد: مدیران مدارس استان نقش نظارتی برفرآیند آموزش از راه دور دانش آموزان دوره اول و دوم متوسطه استان را برعهده دارند.
وی تصریح کرد: درقالب این برنامه برای دانش آموزان از طریق راه دور تولید محتوا شده و درسامانه همگام هر مدرسه توسط اعضای شورای معلمان بارگذاری می شود.
کرمی با بیان اینکه آموزش از راه دوردر فضای مجازی مجازنیزامکان پذیر است، یادآورشد: تولید محتوای آموزشی دردرس های مختلف هرپایه در سامانه تعریف شده " همگام یا فضای مجازی" بارگذاری می شود تا دانش آموزان درهر ساعتی که به آن مراجعه کنند، امکان استفاده و بهره برداری آموزشی را داشته باشند.
وی بیان داشت: اجرای مطلوب برنامه آموزش از راه دور مدارس متوسطه البرز نیاز به همراهی دانش آموزان ، اولیا ، مدیران و دبیران دروس مختلف دارد. نگاه آموزش و پرورش البرز در حوزه آموزشی مدرسه محوری است به همین دلیل در برنامه آموزش از راه دوربه این نکته مهم توجه خاص شده است.
معاون آموزش متوسطه اداره کل آموزش و پرورش البرزادامه داد: آموزش از راه دور در این استان متناسب با امکانات مدارس ارائه می شود تا دانش آموزان از فرآیند آموزش در درس ها عقب نمانند.
کرمی اضافه کرد: با مدیرکل صدا و سیما البرز نیز برای ارائه تولید محتوای آموزشی از طریق شبکه سیمای استان رایزنی شده است که در صورت موافقت در زمان های مشخص به دانش آموزان اطلاع رسانی می شود.
وی تاکید کرد: آموزش از طریق شبکه آموزش که یک برنامه وزارتی است به همه دانش آموزان توسط مدیران اطلاع رسانی شده است.
والدین آموزش را جدی بگیرند
مدیرکل آموزش و پرورش البرزگفت: با توجه به شیوع بیماری کرونا و مشخص نبودن زمان بازگشایی مدارس ضروت دارد تا خانواده ها آموزش های ارایه شده ویژه دانش آموزان در فضای مجازی را جدی بگیرند.
سالار قاسمی افزود: توجه والدین در کنارمدیران و معلمان مدارس درتداوم حوزه آموزش به دانش آموزان در بخش فضای مجازی وظیفه ای مهم است که نباید از آن غافل شد زیرا جریان آموزش تعطیلی ندارد و همانند کلاس درس باید به درس دانش آموزان اهمیت داد.
وی بیان داشت: فرآیندتولید محتوا در دروس مختلف درسطح مدرسه ، نواحی و مناطق هشتگانه آموزش و پرورش البرز باید با جدیت خاصی پیگیری شود.عملکرد مدارس و ادارات آموزش و پرورش نواحی و مناطق ۸ گانه استان نیز درتولید محتوای آموزشی مجازی ارزیابی می شود.
باید درکنارتولید محتوا، توزیع و پوشش حداکثری آن و دریافت بازخورد از دانش آموزان به منظور بررسی نقاط ضعف و قوت آموزش های مجازی اهمیت داد.
قاسمی ادامه داد: ادارات آموزش و پرورش نواحی و مناطق هشتگانه و مدیران مدارس استفاده از ظرفیت سامانه همگام که متعلق به وزارت آموزش و پرورش است و قابلیت مناسبی برای ارائه آموزش ها و تبادل محتوا را نیز دارد در دستور کار قرار دهند.
وی تصریح کرد: با توجه به شیوع بیماری کرونا و تعطیلی مدارس، آموزش دانش آموزان تعطیل نشده بلکه ظرفیت‌های متعددی در این خصوص لحاظ شده است.
مدیرکل آموزش و پرورش البرزعنوان کرد: شرایط کنونی، هم افزایی بیش از پیش فرهنگیان و دانش آموزان را می طلبد که در همین راستا اقدامات و فعالیت های مکملی در حوزه آموزش دانش آموزان در این استان درحال پیگیری است.
وی تشکیل شورای آموزشی و کمیته های آموزشی مکمل در سطح استان، تلاش برای استفاده از ظرفیت های مجازی و کانال های داخلی برای ایجاد ارتباط دانش آموزان با اولیا و مدرسه در جهت استمرار فعالیت های آموزشی را از جمله این اقدامات برشمرد.
قاسمی تاکید کرد: تقویت و استمرارهرچه بیشتر ارتباط معلمان و عوامل اجرایی مدارس با دانش آموزان و اولیا از طریق شبکه های اطلاع رسانی داخلی و تشکیل گروه های آموزشی دانش آموزان توسط دبیران و ارائه آموزش های لازم، افزایش تعاملات و ارتباطات مدیران مدارس جهت تجربه گردانی و تبادل تجربیات مفید در بین مدارس اثر بخشی بهتری به دنبال دارد.
ضرورت همکاری والدین
مدیرکل آموزش و پرورش البرز گفت: معلمان این استان با روش خلاقانه از فضای مجازی فرآیند یاد دهی و یادگیری به دانش آموزان را رصد می کنند.
قاسمی اظهارداشت: معلمان البرز با وجود تعطیلی مدارس به علت شیوع ویروس کرونا، در کنار آموزش سراسری از طریق شبکه آموزش ، آموزش الکترونیک در جهت غنی سازی، آموزش در فضای مجازی با شعار " آموزش تعطیل نخواهد شد" سرلوحه کار خود قرارداده اند.
وی با اشاره به اینکه معلمان البرزاحساس مسوولیت خاصی نسبت به دانش آموزان خود دارند،خاطرنشان کرد: در اقدامی بسیار زیبا با استفاده از فضای مجازی آموزش های گوناگون و بسیار جالب با استفاده از تکنیک های مختلف برای جبران کلاس های درس در تعطیلات اضطراری فعالیتهای فو ق العاده ای انجام می دهند.
وی یادآورشد: کار آموزش به صورت های مختلف در آموزش و پرورش البرز ادامه دارد به گونه ای که گرفتن بازخورد دانش آموزان در فضای مجازی حکایت از این مهم دارد.
قاسمی با اشاره به اینکه والدین نیزدرگیر این فرآیند آموزشی در مدارس البرز شده اند، اضافه کرد: این اقدامات خلاقانه معلمان در فضای مجازی می تواند از آسیب دیدگی دانش آموزان در فرآیند یادگیری پیشگیری کند.
استان البرز ۵۰۰ هزار دانش آموز و ۲۶ هزار فرهنگی دارد.
تاکنون حدود ۲ هزار نفر از مردم استان البرز براثر علائم اولیه و قطعی کرونا در بیمارستان ها بستری شده که یک هزارو۳۰۰ نفر بهبود یافتند و ۱۱۹ نفر جان باختند. اکنون حدود ۴۵۰ نفر در بیمارستان ها بستری هستند.
