شپَله، هندوانه کوهی، ابوجهل و کاپاریس نام‌هایی است که برای این گیاه دارویی در ایران به کار می‌رود که براساس نتایج تحقیقات عصاره تام گیاه شپله ممکن است برای مهار رشد و از بین بردن برخی سلول‌های سرطانی نظیر حنجره نیز مؤثر باشد چراکه مصرف گیاه هندوانه ابوجهل همراه با اشعه رادیواکتیو دارای اثرات متوقف کنندگی در رشد تومورهای سرطانی است.

معرفی شپله یا هندوانه کوهی

شپله یا هندوانه کوهی یا کاپاریس یا شپله یا هندوانه ابوجهل یا گلک که یکی از گیاهان داروئی و خوراکی طبیعت است. بالا بردن مقاومت بدن در برابر سرماخوردگی ، خاصیت ضد نفخ ، تحریک و تقویت کبد و ضد عفونی کردن کلیه از جمله خواص داروئی هندوانه کوهی است.

• نام فارسی : هندوانه ابوجهل 
• نام علمی : Citrullus colocynthis
• نام انگلیسی : Bitter cucumber

شپله گیاهی کوهی و خودرو

گیاهی علفی، چند ساله، دارای ساقه خوابیده یا بالا رونده و پوشیده از تار است. برگهای آن متناوب منقسم، لوبهای متعدد دندانه دار پوشیده از تار و دارای ظاهری به رنگ مایل به سفید در سطح تحتانی پهنک است. از کناره برگهای آن پیچکهایی خارج می شود که موجبات اتصال گیاه را به تکیه گاه فراهم می سازد. گلهای آن دارای وضع منفرد و بر دو نوع نر و ماده بر روی یک پایه است. 

گل نر آن دارای جامی به رنگ زرد نارنجی و متصل از راه قاعده به کاسه گل است. گلهای ماده آن شباهت کامل به گلهای نر دارد و فقط به جای پرچم، مادگی با تخمکهای متعدد در آن دیده می شود.

مطالب مرتبط: هندوانه میوه ای پرطرفدار و پرخاصیت

میوه اش کروی به رنگ زرد، به بزرگی یک نارنج کوچک، پوشیده از یک پوست نازک ولی سخت و دارای میان بر سفید رنگ و اسفنجی است. در داخل میوه نیز دانه هایی به رنگ سفید با ظاهر بیضوی و مسطح جای دارد.

خواص درمانی شپله 

در طب سنتی ایران قسمت‌های مختلف کاپاریس به‌عنوان داروی محرک کبدی و کاهش نفخ، ضد روماتیسم مورداستفاده قرار می‌گیرد و در مطالعات جدید که به تازگی انجام‌شده شپله در بهبود هیستری و حالات عصبی تأیید شده است.

میوه این گیاه دارای خاصیت مسهل قوی است. در موارد ضعف اعما ل روده، فلج ناحیه امعاء و احشاء آب آوردن انساج و بیماریهای کبدی به کار می رود. از خواص مهم دیگر این گیاه، اثر ضد ویروسی، میکروبی وضد سرطان آن است.

نتایج تحقیقات حاکی از آن است که عصاره تام گیاه هندوانه ابوجهل ممکن است برای مهار رشد و از بین بردن برخی از سلول‌های سرطانی نظیر حنجره، مؤثر باشد.

تحقیقات اخیر نشانگر آن است که مصرف گیاه هندوانه ابوجهل همراه با اشعه رادیو اکتیو دارای اثرات متوقف کنندگی در رشد تومورهای سرطانی می‌باشد. گفتنی است، اخیراً نیز پودر گیاه هندوانه ابوجهل به عنوان ترکیب درمان کننده بیماری‌های قند و دیابت مصرف می‌شود.

تمامی قسمت‌های گیاه کاپاریس مانند میوه، ریشه، پوست، برگ، غنچه و ساقه گیاه قابل‌استفاده است و میوه و غنچه آن برای تهیه انواع چاشنی‌های غذایی مانند ترشی، شور و سس مورد استفاده قرار می‌گیرد که با توجه به مزه کاپاریس (شبیه به خردل فلفلی) بسیار مورد توجه است.

مناطق مستعد رویش شپله

گیاه کوهی شپله در مدیترانه، هند، سیلان و شمال آفریقا پرورش می‌یابد و در ایران نیز در لرستان، فارس، کرمان، بلوچستان، کویر لوت و یزد، خراسان و اطراف کوه‌های کرمانشاه و ارتفاعات کوه‌های همدان به‌صورت خودرو رشد می کند.

در مناطق کویری، خاکهای قلیایی و شور به خوبی رشد کرده و مقاومت زیادی به تنش آب و شوری دارد.

ریشه، برگ، ساقه و پوست این گیاه  مصارف دارویی دارد و از محصول آن برای تهیه ترشی استفاده می‌شود.

طرز تهیه ترشی شپله

شپله را شسته و دم آنرا گرفته ودر آب جوشیده سرد شده نمک بریزید به مدت ۵ الی ۶ روز شپله را در آن ریخته و طی این مدت هر روز آب نمک آنرا عوض و در یخجال نگه داری کنید وپس از آن شپله را از آب نمک خارج کرده و با آب روی حرارت گذاشته و وقتی به جوش آمد آب آنرا دور بریزید و مجدداْ یک بار دیگر اینکار را تکرار تا تلخی شپله گرفته شود دقت کنید زیادنجوشد چون  ترشی شپله شما نرم میشود .

شپله را بعد ازجوشیدن روی صافی بریزید تا آبش برود یک ساعتی صبر کرده و شپله ها را در شیشه مخصوص ترشی ریخته و روی آن سرکه بریزید وچنانچه دوست داشتید کمی هم نمک اضافه کنید و در آنرا محکم کرده و در جای خنک ویا در یخچال نگهداری کنید بعد از بیست الی یکماه ترشی آماده میشود .

شپله گیاهی بوته ای است که در شهرهای غربی کشور از جمله کرمانشاه و همدان و... میروید .

این گیاه دارای خاصیت زیادی است از جمله  در درمان درد های مفاصل و کاهش چربی خون موثر میباشد وضد تشنج و اسپاسم میباشد.به عنوان تحریک‌کننده و محافظ کبد می باشد و باعث بهبود عملکرد کبد می شود.