آخرین برنامه «شب‌های مستند» موزه سینما در سال جاری که با همکاری انجمن تهیه کنندگان سینمای مستند برگزار می‌شود، به نمایش فیلم «صید کولی کر» به کارگردانی حمیدرضا احمدی لاری اختصاص داشت.
تیتربرتر به نقل از روابط عمومی موزه سینما، حمیدرضا احمدی لاری مستندساز، مترجم و استاد دانشگاه درباره چگونگی شکل‌گیری ایده اولیه و نام این فیلم گفت: آن زمان من در تلویزیون مشغول به کار بوده و به تازگی به مرکز بندر عباس منتقل شده بودم. افرادی که تجربه زندگی در بندر عباس را دارند می‌دانند که انسان درآن محیط دچار نوعی رخوت می‌شود بنابراین به این فکر افتادم که یک مجموعه سیزده قسمتی درباره صید و صیادی را به مرکز پیشنهاد دهم.
وی ادامه داد: زمانیکه کارهای مربوط به اولین قسمت آن انجام شد، می‌خواستم در عنوان فیلم به این نکته اشاره کنم که این افراد صیادان منطقه کولی کر هستند و دقیقا همین موضوع به عنوان نام فیلم مورد استفاده قرار گرفت.
احمدی لاری درباره اهمیت پژوهش در ساخت این مستند گفت: برای این فیلم سه سفر پژوهشی به قشم انجام دادم. در ابتدا به سراغ روستاهای دیگر رفتم. اینکه سلخ را انتخاب کردم، به دلیل حضور خانواده خانم زینت بود. همچنین تحقیقات میدانی خاصی را درباره صیادان و صید صورت دادم و زمانی که وارد شروع فیلمبرداری شدم نمی‌دانستم چه اتفاقی قرار است بیفتند.
وی درباره شرایط موجود برای ساخت این مستند بیان داشت: در آن زمان هیچ منع و محدودیتی وجود نداشت و من از مرکز خواستم دوربین و فیلم نگاتیو در اختیارم گذاشته شود که با آن موافقت شد. در نتیجه من به همراه چند دستیار به سلخ رفته و کار را آغاز کردم.
این محافل باعث می‌شود زندگی را احساس کنم
لاری با بیان اینکه «صید کولی کر» حدود چهل دقیقه است در حالی که چیزی در حدود دویست دقیقه فیلم در اختیار داشتیم، افزود: بزرگترین مسئله من در این فیلم، دستیار قلاب انداز بود که باید به طریقی از او فرار می‌کردم زیرا بیشتر مراقب این بود که اتفاقی برای من نیفتد.
وی با بیان اینکه بعد از انقلاب از مرکز بندر عباس بیرون آمده و در تهران در واحد نور پردازان مشغول به کار شده است، ادامه داد: تلاش کردم تا نورپرداز خوبی شوم و از چهار جایزه مربوط به این بخش، دو جایزه را دریافت کردم. اما تنها کار در تلویزیون من را راضی نمی‌کرد. در نتیجه به خلوت خود پناه بردم و به کار ترجمه پرداختم و پیش از دوران کرونا دوباره به سراغ خانم زینت و قهرمانان دیگر این فیلم رفتم و فیلم دیگری را ساختم. البته دیگر به آن شکل در سینمای مستند فعال نبودم و بیشتر به کار ترجمه پرداختم.
احمدی لاری خاطر نشان کرد: هوشنگ لطیف پور گوینده معروف را از پیش برای این فیلم انتخاب کردم اما ایشان شرط گذاشتند که باید حتما متن را بپسندند و خوشبختانه این اتفاق افتاد. از نظر من یکی از نقاط قوت این اثر، شیوه گویندگی متن آن است.
مهمترین اثر درباره نوعی تکنولوژی صید است
فرهاد ورهرام، مستندساز شناخته شده نیز گفت: آقای لاری فارغ‌التحصیل مدرسه عالی تلویزیون و سینما است و ما در سال‌های ۵۱ و ۵۲ با یکدیگر هم دوره بودیم. بعد از اتمام مدرسه او به بندر عباس رفته و کار خود را آغاز کردند. سال‌های طولانی کسی از وجود این فیلم خبری نداشت. این اثر اولین فیلمی است که در روستای سلخ ساخته شده است. در هیچ نقطه‌ای از ایران به جز سلخ نسبت به جمعیت و مساحت آن، این تعداد فیلم ساخته نشده است و اولین فیلم نیز درباره این ناحیه، «صید کولی کر» است.
وی ادامه داد: پس از آن آقایان محمد تهامی نژاد، ارد زند، ابراهیم مختاری و مهرداد اسکویی نیز در آن منطقه کارهایی را کارگردانی کردند. نکته جالب این است که اکثر این فیلم‌ها با محوریت یک خانواده ساخته شدند.
ورهرام افزود: این فیلم مهمترین اثر درباره نوعی تکنولوژی صید است که این روزها به دلیل ممنوعیت صید کولی کر منسوخ شده است. «صید کولی کر» تنها فیلمی است که این تکنولوژی را نشان می‌دهد و اگر در آن زمان امکانات بیشتری در اختیار کارگردان بود، زوایای دیگری از آن نشان داده می‌شد اما متاسفانه در سال‌های تولید این اثر، چنین امکاناتی در دسترس نبود. این فیلم به عنوان یک یادگاری باقی مانده است و برای افرادی که برای فیلم‌های سینمایی تحقیق می‌کنن نیز مفید خواهد بود.
وی خاطرنشان کرد: از سوی دیگر این فیلم دارای فیلمبرداری بسیار خوبی است زیرا آقای لاری خود از فارغ‌التحصیلان رشته فیلمبرداری است. همچنین مونتاژ این فیلم از دیگر مزایای مهم اثر است. با وجود محدودیت در ابزار و امکانات، در ساخت «صید کولی کر» دقت زیادی به کار گرفته شده است.
وراهرام درباره نمایش زندگی مردم منطقه در فیلم و اینکه آیا «صید کولی کر» یک مستند مردم‌نگاری به شمار می‌آید، گفت: در مستندهای مردم‌نگاری بخشی وجود دارد که تنها مربوط به زاویه نگاه تکنولوژی است. مثلا در یک روستا تنها طریقه بافتن فرش را می‌بینیم و وارد روستا نمی‌شویم. فرانسوی‌ها آغازگر این جریان بودند و از طریق تکنولوژی، به تحلیل جامعه می‌پرداختند. این فیلم مربوط به تکنولوژی صید است و در گفتار، به تقسیم بندی صید و مسائل دیگر پرداخته می‌شود.
وی همچنین بیان داشت: مهمترین محدودیت در آن زمان، فیلمبرداری به شکل نگاتیو بود زیرا هر کاست تنها ۱۰ دقیقه اجازه فیلمبرداری به ما می‌داد. افرادی که تجربه کار با سیستم آنالوگ را دارند سعی می‌کنند راش‌های زیادی را تحویل تدوینگر ندهند و آگاهانه پلان های خود را ضبط کنند.
ورهرام ادامه داد: قطعا نگاتیوهای این فیلم در تلویزیون موجود هستند و امیدوارم شرایطی فراهم شود تا این فیلم ترمیم شود.
«صید کولی کر»؛ یک اثر مشاهده‌گر
در ادامه ارد عطارپور مستندساز شناخته شده نیز درباره «صید کولی کر» گفت: من از علاقه‌مندان این فیلم هستم و آن را بارها تماشا کرده‌ام با هر بار دیدن آن متوجه نکته تازه‌ای در فیلم می‌شوم. آقای لاری با تواضع از کار خود حرف می‌زنند. بسیاری از متون مستند به قلم ایشان به زبان فارسی ترجمه شده است و او انسانی جست‌وجوگر در این زمینه است.
وی ادامه داد: فیلم نشانگر حضور یک فیلمساز بسیار توانمند در پشت دوربین است. «صید کولی کر» یک اثر مشاهده‌گر با کات‌های پی در پی است. در فیلم شاهد تکاپوی آقای لاری بر روی لنج هستیم درحالیکه انجام فیلمبرداری بر روی لنج کاری بسیار دشواری است. آقای لاری دخالتی در روند اتفاق‌های مقابل دوربین ندارد اما تلاش می‌کند اجزای مختلفی را به مخاطب نشان دهد.
وی ادامه داد: معمولا فیلم‌های مشاهده گر دارای برداشت بلند هستند اما آقای لاری برای نشان دادن اجزای مختلف به کات‌های پی در پی روی آورده که کاری بسیار جالب است. پایان این فیلم نیز شبیه به اثر بزرگ همینگوی به نام «پیرمرد و دریا» است. افسوس که آقای لطیف پور مدتی است کار نمی‌کنند و ما نتوانستیم افتخار همکاری با این گوینده بی‌نظیر را داشته باشیم.
در انتهای برنامه احمدی لاری کارگردان مستند «صید کولی کر» بیان داشت: از حضور همه عزیزان تشکر می‌کنم. امیدوارم نتیجه این کار مورد قبول شما باشد. حضور در این محافل باعث می‌شود تا زندگی را احساس کنم. از مسئولین موزه سینما ممنونم که شرایطی را برای نمایش این فیلم به وجود آوردند.
