ساینس الرت، موجود کوچکی به نام زنبور برای ما ثابت کرد که اندازه مغز، همه چیز نیست. این حشره با مغز کوچک و به اندازه دانه‌اش، سطحی از هوش جمعی را در آزمایشات نشان داده است که دانشمندان تا پیش از این فکر می‌کردند کاملا منحصر به انسان است.

وقتی زنبورهای گونه بامبوس ترستریس (Bombus terrestris) در آزمایشگاه برای باز کردن جعبه پازل دو مرحله‌ای آموزش دیدند، می‌توانستند آن را به زنبور دیگری که قبلا جعبه را ندیده بود آموزش دهند.

زنبور به تنهایی این معما را حل نمی‌کرد. برای آموزش راه حل غیر شهودی به زنبورهای «نمایشگر» در وهله اول، محققان باید به آنها نشان می‌دادند که چه کاری باید انجام دهند و پس از اولین قدم به آن‌ها جایزه می‌دادند تا انگیزه آن‌ها را حفظ کنند.

• زنبورهایی که از اقیانوس آرام رد شدند!

تیم محققان مستقر در بریتانیا و ایالات متحده می‌نویسند: «این یافته یک عقیده رایج در این زمینه را به چالش می‌کشد: اینکه ظرفیت یادگیری اجتماعی رفتارهایی که از طریق آزمون و خطای فردی قابل ابداع نیست، منحصر به انسان است.»

زمانی تصور می‌شد که انسان ها تنها حیواناتی هستند که دارای فرهنگ هستند. اما موسیقی‌های وایرال شده در میان گنجشک‌ها، گویش‌ها و سنت‌های در حال تکامل نهنگ‌ها، استراتژی‌های شکار منطقه‌ای اورکاها، و ترفندهای ابزار آموخته‌شده میمون‌ها، کلاغ‌ها و دلفین‌ها، همگی نشان می‌دهند که رفتارهای منتقل شده از طریق اجتماعی در جوامع حیوانی نیز وجود دارد.

برخی از این رفتارهای فرهنگی حتی نشانه‌هایی از پالایش و بهبود در طول زمان را نشان می‌دهند. به عنوان مثال، کبوترهای خانگی از یکدیگر یاد می‌گیرند و مسیرهای پرواز فرهنگ خود را سال به سال تنظیم می‌کنند.

ما انسان‌ها می‌توانیم چیزهایی را از یکدیگر بیاموزیم که نمی‌توانستیم به طور مستقل اختراع کنیم. به دستگاهی فکر کنید که در حال حاضر با آن در حال خواندن این مقاله هستید. هیچ انسانی نمی‌تواند تمام قطعات و مکانیک آن را به تنهایی و در یک عمر از ابتدا اختراع کند. برای رسیدن به این مرحله پیشرفته، دهه‌ها کار و اصلاح نیاز بوده است. حتی خود عمل خواندن نیز مهارتی است که نسل‌های نسل بشر کم‌کم آن را برساخته‌اند.

زنبورهای بامبل که برای چندین دهه به دلیل جثه‌شان دست کم گرفته شده بودند، سرانجام به حق خود رسیدند. آزمایش‌های اخیر در آزمایشگاه نشان می‌دهد که این زنبورها می‌توانند از یکدیگر یاد بگیرند، از ابزار استفاده کنند، تا صفر بشمارند و معادلات ریاضی پایه را انجام دهند. ضمنا هوش جمعی ذهن کندوی آن‌ها نیز نباید نادیده گرفته شود.

این مطالعه در مجله نیچر (Nature) منتشر شده است.