عدم حمایت روسیه از ارمنستان در بحران قره باغ علاوه بر اینکه باعث سردی روابط ایروان و مسکو شده است، برگ برنده ای در اختیار غرب قرار داده است تا به تقویت و ثبیت جای پای خود در قفقاز بپردازد.

خبرآنلاین، سرگئی لاوروف در نشستی با نام "نقش و جایگاه دیپلماسی عمومی در توسعه روابط روسیه و ارمنستان" که در روز ۲۴ آذر برگزار شد، گفت: «امروز، اتحاد مسکو و ایروان در پرتو تلاش‌های غرب برای ایجاد شکاف در روابط ملت‌های برادرمان محک می‌خورد». وزیر امور خارجه روسیه همچنین افزود: « در نتیجه رایزنی‌های (دوجانبه)، توصیه‌های عملی ارائه و روابط متقابل سودمندی برقرار خواهد شد».

میخائیل گالوزین، معاون وزیر امور خارجه روسیه نیز در این نشست ضمن تاکید به روابط تاریخی، فرهنگی و اقتصادی بین ارمنستان و روسیه عنوان کرد که می‌توان بر مشکلات کنونی دو کشور فائق آمد و هنوز فرصت برای بهبود روابط دوجانبه وجود دارد. وی افزود :«هرگونه مشکل موقت در روابط ما نه تنها قابل‌حل، بلکه فرصتی برای توسعه بیشتر روابط متنوع فیمابین است».

گفتنی است روز ۱۹ سپتامبر سال ۲۰۲۲ باکو عملیاتی برق آسا را برای تصرف منطقه قره باغ آغاز کرد. این حمله در واقع نقض آتش بسی بود که در سال ۲۰۲۰ با میانجیگری روسیه بین ارمنستان و آذربایجان برقرار شده بود. ارتش آذربایجان در این حمله قره باغ را تصرف کرد اما این اقدام آذربایجان علی رغم آنچه تصور می شد با سکوت روسیه همراه بود. عدم واکنش روسیه در برابر این اقدام آذربایجان با انتقادات تند ارمنستان همراه بود به نحوی که نیکول پاشینیان، نخست‌وزیر این کشور از وابستگی تقریباً کامل کشورش به مسکو برای تامین امنیت آن به عنوان یک «اشتباه استراتژیک» ابراز تاسف کرد.

ارمنستان در حال حاضر میزبان حدود ۱۰۰۰۰ سرباز روس است که ۵۰۰۰ نفر از آنها در پایگاه نظامی ۱۰۲ روسیه در شهر گیومری و سایرین در ایروان در فرودگاه بین المللی زوارتنوتس مستقر هستند. همچنین ۲۰۰۰ نیروی حافظ صلح روسیه برای یک دوره ۵ ساله در منطقه قره باغ کوهستانی حضور دارندکه این حضور تا سال ۲۰۲۵ ادامه دارد.

>>>

چرخش به سمت غرب؛ دلیل دل کندن ارمنستان از روسیه چیست؟

بازی مشترک روسیه و ترکیه در زمین آذربایجان

فاصله گرفتن ارمنستان از روسیه

ارمنستان که از عدم موضع گیری روسیه در مقابل حمله آذربایجان به قره باغ بسیار خشمگین است اقداماتی را جهت فاصله گرفتن از روسیه انجام داده است. در همین راستا ایروان از شرکت در اجلاس سران سازمان پیمان امنیت جمعی (CSTO)، یک ائتلاف نظامی به رهبری روسیه، که در مینسک در ۲۳ نوامبر برگزار شد، خودداری کرد و انتقاد رهبران بلاروس و روسیه را برانگیخت و مدتی پس از آن نماینده خود را از اتحاد فراخواند. بر اساس این پیمان، روسیه و ارمنستان توافقنامه دفاعی دوجانبه دارند. اما هم مسکو و هم سازمان پیمان امنیت جمعی از مداخله یا محکوم کردن تهاجم آذربایجان به قره باغ خودداری کردند. چند ماه بعد، ارمنستان از میزبانی رزمایش پیمان امنیت جمعی امتناع ورزید و مقامات ارمنستان اعلام کردند که رزمایش نظامی مشترک با امریکا از یازدهم تا بیستم سپتامبر در خاک آنها برگزار می شود. این رزمایش ۱۰ روزه موسوم به «شریک عقاب» با شرکت ۸۵ نظامی آمریکایی و ۱۷۵ سرباز ارمنی برای آماده‌سازی ارمنستان جهت شرکت در ماموریت‌های بین‌المللی حفظ صلح در روزهای مقرر برگزار شد و به شدت خشم مسکو را بر انگیخت به نحوی که دیمیتری پسکوف، سخنگوی کرملین گفت: «در این شرایط، مسلم است که برگزاری چنین رزمایش‌هایی به تثبیت اوضاع و تقویت فضای اعتماد متقابل کمک نمی‌کند.».

از دیگر اقدامات ارمنستان که موجب خشم روسیه شده است پیوستن این کشور به دیوان کیفری بین المللی (ICC) است. ایده پیوستن به دیوان کیفری بین‌المللی اولین بار پس از حمله آذربایجان به قره باغ در سپتامبر ۲۰۲۲ مطرح شد. در آن زمان، ایروان گفت که عضویت ICC اهرمی برای بازخواست بین المللی باکو خواهد بود. انگیزه ارمنستان این بود که بتواند از آذربایجان در دادگاه کیفری بین المللی به دلیل سوء استفاده از ارامنه شکایت کند. در همین حین در ماه مارس دادگاه کیفری بین‌المللی حکم بازداشت پوتین را صادر کرد، با این وجود ارمنستان از عضویت در دیوان منصرف نشد این مساله این معنا را دارد که اگر ولادیمیر پوتین رئیس جمهور روسیه به ارمنستان سفر کند، دستگیر خواهد شد. واکنش مسکو قابل پیش بینی بود .دیمیتری پسکوف، سخنگوی پوتین، این اقدام ارمنستان را اقدامی "بسیار خصمانه" خواند.

از دیگر عوامل تنش زا در روابط روسیه و ارمنستان در ماه های اخیر ارسال بسته ای از کمک های بشردوستانه توسط ارمنستان به اوکراین بود که شخصاً توسط همسر پاشینیان، آنا هاکوبیان، تحویل داده شد.

مجموعه اقدامات ارمنستان منجر به واکنش هائی از جانب روسیه شده است مثلا تلویزیون دولتی روسیه که در ارمنستان پخش می شود بارها پاشینیان را مسئول از دست دادن قره باغ معرفی کرده است. همچنین پس از حرکت ارمنستان به سمت عضویت در دادگاه کیفری بین المللی، سازمان تنظیم کننده کشاورزی روسیه، واردات لبنیات از ارمنستان را به حالت تعلیق درآورد.

نزدیک شدن ارمنستان به غرب

عدم حمایت روسیه از ارمنستان در بحران قره باغ علاوه بر اینکه باعث سردی روابط ایروان و مسکو شده است، برگ برنده ای در اختیار غرب قرار داده است تا به تقویت و ثبیت جای پای خود در قفقاز بپردازد. غرب که فرصت را مغتنم دیده است از همان آغاز کدورت بین ارمنستان و روسیه سعی کرده است تا از این شرایط به نفع خود بهره برداری کند. در این بین بخصوص فرانسه بیشترین استفاده را از موقیعت کرده است به نحوی که کاترین کولونا، وزیر امور خارجه فرانسه روز ۳ اکتبر در سفر به ارمنستان خبر از فروش تجهیزات نظامی به این کشور داد. البته باید افزود که رغبت به روابط متقابل تنها از جانب غرب نیست بلکه ارمنستان هم به شدت به این روابطه علاقه نشان داده است چرا که با افزایش نگرانی ها مبنی بر اینکه باکو ممکن است تجاوزات خود را حتی به خاک ارمنستان نیز گسترش دهد، این کشور قفقاز جنوبی به دنبال متحدانی قابل اعتمادتر از روسیه می گردد. بنابراین اکنون، با وجود وابستگی عمیق اقتصادی کشور به روسیه، رهبران ارمنستان به دنبال همکاری امنیتی و یافتن شرکای مشتاق در غرب هستند.

۳۱۱۳۱۱