طبق گفت‌وگویی که وزارت صنعت، معدن و تجارت در اختیار ایسنا، قرار داد، عبدالله توکلی‌لاهیجانی، با بیان اینکه صنعت خودروی کشور به لحاظ زیرساخت‌های تولید و بازار، وضعیت ممتازی را در میان کشورهای منطقه دارد، اظهار کرد: صنعت خودروسازی ایران با دارا بودن سهم پنج الی هفت درصدی در ارزش افزوده صنعت کشور، سهم بالغ بر ۲۰ درصد در بخش صنعت و همچنین سهم ۱۲ درصدی اشتغال بخش صنعتی کشور، از جایگاه اقتصادی، سیاسی و اجتماعی ویژه‌ای برخوردار است.
مدیر کل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت ادامه داد: اما نکته مهم این است که این بخش، ظرفیت بالایی برای ایجاد اشتغال، به‌ویژه در قشر تحصیل کرده و متخصص کشور دارد؛ به‌خصوص آنکه اگر حلقه‌های اصلی زنجیره ارزش خودرو در داخل کشور شکل گیرد. این امر مگر آنکه صنعت خودروی کشور دانش بنیان شود و از پنجره فرصت فناوری‌های نوین برای جهش در این مسیر بهره گیرد، میسر نمی‌شود
وی خاطرنشان کرد: علاوه بر این، ایجاد سبد تعادلی در تمامی زمینه‌ها، از جمله مصرف انواع انرژی، به‌کارگیری انواع فناوریها، ایجاد بازارهای مختلف اقتصادی و ... از دیگر راههای مطمئن برای عدم وابستگی و رشد و توسعه یافتگی است. امروز که صنعت خودروی برقی در عرصههای جهانی با نرخ رشد بالا درحال نفوذ است، ضرورت دارد کشور ما نیز در یک سبد منطقی، به این صنعت ورود کرده و نسبت به ایجاد زیرساخت‌های آن اقدام کند.
توکلی لاهیجانی خاطر نشان کرد: همچنین سالهاست که استفاده از انرژیهای رایگان خورشید، باد، امواج دریا و سایر انرژیهای پاک و تجدیدپذیر، مورد توجه جدی بشر قرار دارد؛ برای به‌کارگیری این انرژیها به‌طور مستقیم در خودروها تحقیقات زیادی انجام شده، اما با توجه به محدودیتهای طراحی این سیستمها در فضای محدود خودروها، هنوز تحقق چندانی نیافته است.
این مقام مسئول در وزارت صنعت تصریح کرد: با پیشرفت صنعت پایه خودروهای برقی، از جمله فناوری تولید منبع ذخیره برق مطمئن و با چگالی انرژی و طول عمر مناسب (شامل انواع باتری‌های پیشرفته لیتیومی، فناوری موتورهای الکتریکی و سیستمهای مدیریت پیشرفته باتری، موتور و کنترل دقیق مجموعه قوای محرکه و انتقال قدرت خودروهای برقی و امکان شارژ سریع باتری خودروهای برقی) مسیری برای دستیابی به استفاده از انرژیهای پاک و مجانی در خودروها باز شده است؛ به‌طوریکه می‌شود ایستگاههای شارژ مستقل از شبکه برق و صرفاً با کمک پنلهای خورشیدی را تأمین کرد. همچنین میتوان نیروگاههای بادی را توسعه داده، از انرژی پاک آن در خودروهای درون شهری استفاده کرد و آلودگی هوای کلان‌شهرها را کاهش داد. این روشها امروزه مشکلات آلودگی کلانشهرهای کشورهای جهان را حل کرده و برای کشور ما نیز یک ضرورت است.
مدیر کل دفتر صنایع خودرو وزارت ادامه داد: این موارد در حالیست که استفاده از فناوری قوای محرکه برقی در خودروهای درون‌شهری، دیگر نگرانی ایجاد آلودگی در ترافیکهای سنگین کلان‌شهرها را ندارد؛ چراکه قوای محرکه خودروهای برقی نه‌تنها در هنگام کار، آلودگی ایجاد نمیکند، بلکه وقتی خودرو پشت چراغ راهنما یا در ترافیک ایستاده است، نیازی به کار کردن موتور برقی (همچون موتور احتراقی) و مصرف انرژی نیست؛ فلذا خودروهای برقی بهترین گزینه در مصارف داخل شهری از جمله ناوگان تاکسیرانی، اتوبوسرانی، موتورسیکلت کار و سایر خودروهای درون شهری هستند.
توکلی لاهیجانی با بیان اینکه خودروهای برقی اجزاء و قطعات بسیار کمتری نسبت به خودروهای احتراقی دارند، گفت: بسیاری از اجزاء متحرک، پر سر وصدا و ارتعاشی همچون سیلندر و پیستون، سوپاپها و متعلقات، میل لنگ و فلایویل، میل بادامک، زنجیر یا تسمه تایم و... موارد زیادی هستند که موتور احتراقی را مخصوصاً برای محیط داخل شهری نامناسب کرده است اما دیگر در خودروهای برقی وجود ندارند. این برتری ضمن رفع آلودگی صوتی داخل شهرها، از جهت صرفه‌جویی استفاده از توان فنی و حرفه‌ای کشور برای تعمیر و نگهداری خودروهای احتراقی و صرف هزینههای زیاد برای آن نیز تأثیر زیادی خواهد داشت.
این مقام مسئول دیگر مزیت استفاده از خودروهای برقی نسبت به احتراقی ها را جلوگیری از مصرف بنزین که امروزه مصرف آن به بیش از ظرفیت تولید رسیده است، دانسته و تصریح کرد: با توجه به عدم نیاز به روغن، برای روغن کاری موتور و استفاده از ترمزهای بازیاب (Regenerative Braking) در سیستم ترمزگیری و گیربکس ساده تک سرعته با بازدهی بسیار زیاد در خودروهای برقی، استفاده از این خودروها میتواند اثرات عدم وابستگی به واردات بنزین، روغن و مهم تر از آن، کاهش اثرات زیست محیطی پسماندهای روغن را داشته باشد.
وی ادامه داد: با درنظر گرفتن قیمت جهانی بنزین و برق، جایگزینی یک تاکسی موتور احتراقی با نوع برقی، سالانه حدود 240 میلیون تومان صرفه‌جویی هزینه انرژی به همراه خواهد داشت؛ ضمن اینکه میتوان صرفه‌جویی در مصرف روغن، واسکازین، روغن ترمز، تعمیرات و نگهداری و حذف اثرات زیست محیطی آن‌ها را هم اضافه کرد؛ فلذا ضرورت ورود به این فناوری روشن و آشکار است.
این مقام صنعتی، خاطرنشان کرد: در خودروی برقی شما امکان بازیابی انرژی را خواهید داشت و انرژی تماماً تلف نمی‌شود، بلکه این قابلیت در این فناوری وجود دارد که بتوان سهمی از انرژی را بطور مثال در ترمزگیری یا سراشیبی‌ها بازیابی کرد که از این جهت نیز کارآیی مناسبی حاصل می‌شود.
توکلی لاهیجانی افزود: اما مهم‌تر از همه این‌ها، برای درک آنچه در حال رخ دادن است، باید طوری دیگر مسأله را دید و به «تصویرِ بزرگ‌تر از آنچه در دنیا می‌گذرد» بنگریم؛ بدون توجه به انقلاب صنعتی چهارم که مبتنی بر همجوشی فناوری‌های مختلف در حوزه‌های زیستی، الکترونیک، روباتیک و ارتباطات است، درک اهمیت روند برقی شدن خودروها به دشواری ممکن است. در حقیقت اگر مسأله را صرفاً به برقی شدن خودرو بر اثر فشارهای زیست‌محیطی ناشی از سختگیرانه شدن قوانین مصرف سوخت یا کاهش گازهای گلخانه‌ای تقلیل دهیم، شاید نتوانیم عظمت پدیده‌ای را که در دنیا درحال رخ دادن است، درک کنیم.
وی تصریح کرد: البته این بدان معنا نیست که از اهمیت الزامات محیط زیستی بکاهیم؛ بلکه می‌گویم آنچه در برقی‌سازی حوزه خودرو درحال رخ دادن است، از همان جنسی است که وسایل خانگی گازسوز را به وسیله برقی متصل و هوشمند تبدیل کرد؛ بنابراین کاربری‌های ناشی از هوش مصنوعی که از همجوشی داده‌های فراوان نشأت می‌گیرد، سمت و سویی است که بازیگران این مسیر، در سر دارند؛ فلذا در چارچوب انقلاب صنعتی چهارم قابل توجیه است.
مدیر کل دفتر صنایع خودرو وزارت صمت در بخشی دیگر از تشریح مزیت‌های استفاده از خودروهای برقی، در رابطه با سیاست و استراتژی کشور برای توسعه خودروهای برقی، گفت: توسعه خودروهای برقی، سیاست‌گذاری و اجرای یکپارچه‌ای را می‌طلبد. صنعت خودروی کشور به تبعیت از روند جهانی، در آستانه یکی از بزرگترین تغییرات در تاریخ خود است. برقی‌سازی، هوشمندسازی، اتصال پذیری و حمل‌ونقل اشتراکی، چهار روند اصلی در آینده حمل‌نقل در مقیاس جهانی هستند. بر این اساس، نقشه راهی متشکل از هفت بخش اصلی برای ذینفعان درنظر گرفته شده است تا بر مبنای آن،صنعت خودروسازی کشور در موقعیتی قدرتمند و رقابتی امکان عمل داشته باشد.
توکلی لاهیجانی تاکید کرد: پاسخ سریع تولیدکنندگان و تأمین‌کنندگان در صنعت خودروی کشور نسبت به این تغییرات بسیار مهم بوده و همکاری سایر بازیگران، از جمله بخش‌های انرژی، تحقیقات و دولتی، در ایجاد شرایط محیطی مناسب بسیار حائز اهمیت است. به‌طور خلاصه، رویکرد زیست بومی که کشور را در عصر خودروهای احتراق داخلی تضعیف کرده و با فاصله معناداری نسبت به فناوری‌های روز دنیا قرار داد، باید کنار گذاشته شده و با درنظر گرفتن چهار رویکرد اشاره شده و با هدف حذف شکاف مذکور بازتعریف شود.
وی در تشریح هفت بخش مذکور که باید بر آن تمرکز کرد، به شرح زیر است:
١- فرهنگ‌سازی، درک مشتری، طراحی محصول و برند سازی؛ به منظور ارتقاء ارزش برند، خودروسازان کشور باید نیازها و ترجیحات مشتری برای توسعه و تولید محصولات مناسب را مورد تجزیه و تحلیل قرار داده و درک کنند. طیف مصرف‌کنندگان سنتی خودرو باید بر اساس ملاحظات و ویژگی‌های چهار رویکرد جدید بازتعریف شده و سازمان توسعه محصول تولیدکنندگان باید بر اساس تجارب و بازخوردهای مشتریان نسبت به به‌روز رسانی محصولات و نرم افزارهای خود اقدام کند.
٢- ایجاد زنجیره تأمین انعطاف پذیر، دایرهای و پایدار: برای کاهش تنگناها و وابستگیهاغ، صنعت خودروسازی کشور به زنجیره‌های تأمین انعطاف پذیر، دایرهای و پایدار با محوریت باتریها، نیمه هادی‌ها و مواد سبز نیاز دارد. در سال 2021 بحران تراشه منجر به از دست رفتن 10 میلیون وسیله نقلیه در تولید جهانی شد که نیاز به افزایش انعطاف پذیری زنجیره تأمین را برجسته کرده است. بومی‌سازی در عرضه انعطاف پذیر، حیاتی است. به منظور پرهیز از ایجاد شکاف بین عرضه و تقاضای باتری در کشور، نیازمند احداث کارخانه‌های تولید باتری هستیم. با فرض تولید سالانه 100 هزار دستگاه خودروی برقی در کشور، سالانه نیازمند حداقل پنج گیگاوات ساعت باتری خواهیم بود که اقدامات لازم برای احداث و تجهیز این کارخانه‌ها باید از هم اکنون در دستور کار قرار گرفته و برنامه‌های توسعه این واحدهای تولیدی با درنظر گرفتن افزایش تولید سالانه خودروهای برقی نیز مد نظر قرار گیرد.
همچنین بهبود دایرهای زنجیره‌های تأمین، وابستگی کشور به مواد خام و قطعات از سایر مناطق را کاهش داده و در عین حال منجر به افزایش پایداری خواهد شد. تجزیه و تحلیل‌ها نشان می‌دهد که استفاده مجدد از باتری‌های اسقاطی میتواند تا 10 درصد در هزینه‌ها صرفه‌جویی کرده و از 20 درصد دی اکسید کربن مورد نیاز در تولید جلوگیری کند.
٣- زیرساخت تولید باتری و نیمه هادی: در ایران بازیگران محدودی در حوزه تولید باتری فعالیت داشته و تا کنون سرمایه‌گذاری اندکی در بخش تولید نیمه هادی‌ها که اساس هوش مصنوعی و محاسبات پیشرفته را شکل می‌دهند، در کشورمان انجام شده است. بیشتر فعالان در حوزه باتری، در بخش تولید بسته باتری متمرکز بوده و سرمایه‌گذاری‌های صورت گرفته در بخش تولید سلول باتری، متوجه سلول‌های با فناوری، ظرفیت، عملکرد و کیفیت بالا نبوده است؛ لذا نه‌تنها باید زمینه تولید این تجهیزات در کارخانه‌های تولیدی را فراهم آوریم، بلکه باید نسبت به ایجاد دانش تخصصی و قابلیت‌های نوآوری محصول نیز اقدام کنیم.
۴- بهبود شکاف مهارت نرم افزاری: اگرچه نرم افزار بخشی ضروری در آینده صنعت خودرو است، با این حال درصد کوچکی از کارکنان تحقیق و توسعه شرکت‌های خودروسازی در ایران دارای مهارت‌های نرم‌افزاری هستند. یکی از راه‌حل‌های قابل استفاده برای کاهش این شکاف این است که ذینفعان، پلتفرم‌های نرم افزاری مشترک برای همه تولیدکنندگان کشور ایجاد کنند تا نه‌تنها بتوان توانایی‌های کارشناسان و متخصصان را افزایش داد، بلکه از تلاش‌های انفرادی پرهزینه اجتناب کنند.
۵- ایجاد اتحاد استراتژیک با شرکای خارجی: با توجه به اینکه چین در حال حاضر بزرگترین بازار خودرو در سطح جهان است و طلایه‌دار چهار رویکرد اصلی صنعت خودرو، به‌خصوص برقی‌سازی به‌شمار می‌رود، ایجاد اتحاد استراتژیک با شرکت‌های چینی در بخش توسعه و تولید خودرو و تأمین قطعات و همچنین انتقال دانش فنی با هدف افزایش عمق داخلی‌سازی و نیز کسب بازار منطقه‌ای، از اهمیت ویژه‌ای برخوردار است؛ اگرچه در گذشته نیز سابقه همکاری میان شرکت‌های ایرانی و چینی وجود داشته اما با این حال این همکاری‌ها بیشتر از جنس اقتصادی بوده و کمتر با انتقال دانش، تجربه و فناوری روز همراه بوده است.
۶- تمرکز مداوم بر هزینه و زمان: قیمت خودرو مهمترین عامل خرید مصرف‌کننده در بازارهای مختلف است؛ یکی از اهداف صنعت خودروی کشور باید کاهش استراتژیک هزینه‌ها باشد. تولیدکنندگان داخلی می‌توانند با اتخاذ طراحی ساختاری محصول، ادغام عمودی تولید باتری، تولید پرتیراژ خودروهای برقی، و بهبود بهره‌وری تا 20 درصد هزینه‌ها را کاهش دهند. ملاحظه بعدی، سرعت است؛ چرخه توسعه محصول در شرکت‌های ایرانی نسبت به شرکت‌های خارجی طولانی‌تر است و بسته به اولویت شرکت و منابع مالی در دسترس، طراحی مفهمومی تا تولید آزمایشی ممکن است تا چهار سال زمان ببرد. این درحالی است که این مدت در شرکت‌های چینی، چیزی در حدود 21 ماه است که به آن‌ها اجازه می‌دهد خیلی سریع‌تر به روند بازار پاسخ دهند؛ فلذا شرکت‌های ایرانی باید در فرآیندهای نوآوری، توسعه و صنعتی‌سازی خود بازنگری انجام داده و به آن‌ها شتاب بخشند.
٧- ایجاد زیرساخت مدیریت داده: با توجه به ظهور خودروهای متصل و هوشمند در بازارهای جهانی، جمع‌آوری، ذخیره‌سازی، پردازش و تحلیل داده‌های تولید شده توسط خودرو، رانندگان و مسافران از اهمیت بالایی برخوردار است. با افزایش تعداد این نوع خودروها در کشور و با ایجاد کلان داده‌ها و با درنظر گرفتن اینکه این داده‌ها به نوعی دارایی کشور تلقی می‌شوند، می‌توانند بر بهبود وضعیت حمل‌ونقل، کاهش هزینه‌ها و افزایش ایمنی تأثیرگذار باشند، ایجاد زیرساخت مدیریت داده و حفظ آن‌ها باید از اولویت‌های اصلی دولت و شرکت‌های تولید کننده باشد.
