تیتربرتر، گفت‌وگو درباره فیلم‌های کوتاه ژانر (وحشت، کمدی، جنگی و دفاع مقدس) مبتنی بر آموزه‌های اردوی فیلمسازی بوشهر موضوع اولین نشست نخستین روز جشنواره فیلم کوتاه تهران بود که صبح امروز پنج‌شنبه ۲۷ مهر، با حضور عادل تبریزی و حسن حسینی در پردیس سینمایی ملت تهران برگزار شد.
در ابتدا حسن حسینی به ارائه مباحثی پیرامون ژانر کمدی پرداخت و با بیان اینکه اولین بحث درباره کمدی این است که اصلا می‌توان کمدی را ژانر دانست یا نه، گفت: برخی معتقدند کمدی ژانر نیست بلکه لحن است چون کمدی از ژانرهای قدیمی است و تاریخ پیش از سینما داشته است. لذا ما در کمدی با یک سینمای داستان‌گو طرف هستیم ولی شکل و لحنش عوض شده است.
او تصریح کرد: البته برخی می‌گویند کمدی یک چتر است و در ذیل این چتر کمدی جنایی، کمدی ترسناک، کمدی فانتزی و ... را داریم؛ پس کمدی با اینکه لحن است اما فقط لحن نیست.
این پژوهشگر سینما با تاکید براینکه در ژانرهای سینمایی شمایل‌نگاری و الگوی روایی مشترک وجود دارد، گفت: تشخیص شمایل کمدی آسان نیست؛ یکی از راه‌های شناخت از طریق مضمون آن است و البته این اتفاق در دیالوگ هم ممکن است صورت بگیرد.
حسینی لحن را یکی دیگر از راه‌های شناخت ژانر کمدی معرفی کرد و افزود: استفاده از تمهیداتی مثل فاصله‌گذاری در صحنه به این مسئله کمک می‌کند؛ انواع تمهیدات فاصله‌گذاری ممکن است جنس کمدی را برای ما قابل تشخیص کند.
او با بیان اینکه شش صاحب‌ژانر اصلی برای کمدی وجود دارد، عنوان کرد: کمدی دلقکی یک نوع کمدی متمرکز بر شخصیت است که پیرنگ در آن مهم نیست. این کمدی سه ویژگی دارد، اول اینکه فیزیکی است. دومین ویژگی اینکه باید دل‌مان برای کمدین بسوزد و سوم، کمدین دلقکی ساکن نیست بلکه در حرکت است.
این مدرس سینما افزود: کمدی دیگر، کمدی پوپولیستی است. البته کلمه پوپولیستی در ادبیات اجتماعی کشورمان طی سال‌های گذشته بار معنایی منفی گرفته درحالی که ژانر پوپولیستی یک ژانر مردم‌گرا و عوام‌گراست و در نگاه این ژانر مردم و جامعه خوب هستند و اقلیتی وجود دارند که چهره منفی دارند و البته خانواده در ژانر پوپولیستی محترم است.
حسینی در ادامه گفت: کمدی سیاه نوع دیگری از کمدی است. این نوع کمدی نقطه مقابل کمدی پوپولیستی است. در کمدی پوپولیستی حتی مرگ هم می‌تواند روشن باشد درحالی که در کمدی سیاه با مضمون‌هایی مثل خودکشی نوجوان‌ها روبرو هستیم و با مضامینی که دستمایه کمدی نیست، شوخی می‌شود.
او داروین و فروید را از طرفداران کمدی سیاه دانست و با بیان اینکه ویژگی این کمدی‌ها انسانیت‌زدایی و گریزناپذیر بودن از مرگ است، درباره چهارمین نوع کمدی گفت: کمدی هجو نوع دیگری از کمدی است؛ البته در بحث کمدی هجو باید در نقیضه و هجو تفاوت قائل بود. کمدی رمانتیک و کمدی اسکروبال دیگر انواع کمدی‌ها هستند.
تبریزی: کارگردان فیلم کمدی باید ظرفیت وجودی داشته باشد/ فیلم کوتاه مثل رینگ بوکس است
در ادامه، عادل تبریزی قتل داریوش مهرجویی و همسرش را یک اتفاق وحشتناک توصیف کرد و گفت: نسل مرحوم مهرجویی نسل مهم سینمای ایران بودند که امیدواریم بتوانیم مسیر آن‌ها را ادامه و حفظ کنیم.
او خود را قربانی ژانر کمدی در سینمای کوتاه دانست و افزود: من از کسانی هستم که با یک فیلم کوتاه کمدی در جشنواره فیلم کوتاه تهران حضور داشتم و البته قربانی این ژانر شدم. سال ۱۳۸۱ یک فیلم کوتاه کمدی ساختم که بخاطر آن خیلی مورد تمسخر قرار گرفتم و افسرده شدم و جلوی سینما فلسطین انگیزه‌ام را برای فیلمسازی از دست دادم.
این فیلمساز گفت: فیلمسازی در ژانر وحشت و یا اجتماعی بسیار ساده است؛ مثلا با بهره‌گیری درست از صداگذاری، نور و تصاویرسیاه می‌توان فیلم وحشت ساخت اما اگر بخواهید در یک فیلم کوتاه وارد فضای کمدی و طنز شوید، کاری بسیار وحشتناک و سخت است.
تبریزی آثار سینمای بلند را مورد اشاره قرار داد و افزود: در سینمای بلند بدترین فیلم‌های اجتماعی طرف‌دارهایشان را پیدا خواهند کرد اما معمولا درباره فیلم طنز و کمدی چنین نیست و دشواری زیاد است. کمدی تنیده شده در میزانسن و دکوپاژ است. معتقدم سینمای کمدی آموزشی نیست درحالی که در ژانر اجتماعی صرفا با یک دوربین شلخته و دیالوگ‌های سه‌بازیگر می‌توان به یک خروجی مناسب رسید.
او درباره تجربه کارگاه یک هفته‌ای فیلمسازی در بوشهر و روند تولید فیلم «باباتو نگاه کن» گفت: ما قرار بود بدون هیچ فیلمنامه‌ای به بوشهر برویم. به ما گفتند قرار است طی یک هفته از ایده تا اکران یک فیلم کوتاه تولید کنید. پس از آشنایی با گروه چند ایده از بچه‌ها دریافت کردیم اما در نهایت تصمیم گرفتیم درباره یک جوجه فیلم بسازیم.
این فیلمساز به تجربه همکاری با مرحوم مهرجویی اشاره کرد و با تاکید براینکه نگاه ساده ایشان برای من یک درس بزرگ بود، افزود: من از مهرجویی یاد گرفتم که باید ایده فیلم را از جزئیات بگیرم بخاطرهمین مبنای فیلم جدید من که مشغول فیلمنامه آن هستم یک «گربه کور» است.
تبریزی تصریح کرد: من به بچه‌های بوشهر گفتم ۵ ساعت فرصت داریم که فیلمی درباره جوجه بسازیم. این جوجه مبنای ما شد که سپس با چهار قصه خوب روبرو شدیم. ما قصه جوجه را نوشتم و ساختیم و کسانی که فیلم را دیدند برداشت اجتماعی و سیاسی از آن کردند والبته ما در این فیلم دنبال خنداندن مخاطب نبودیم. این فیلم در دو روز فیلمبرداری، تدوین و صداگذاری شد.
او بهره‌گیری از ظرفیت بازیگران را مهمترین ویژگی این تجربه دانست و تاکید کرد: در کمدی خیلی مهم است بازیگر هدایت شود و کارگردان برای بازیگر، بازی ارائه دهد. معتقدم باید کارگردان در فیلم کمدی ظرفیت وجودی داشته باشد و از اتمسفر و فضا بهره بگیرد. ما در تجربه اردوی فیلمسازی بوشهر شور و شعف را به بچه‌ها منتقل کردیم چون معتقدم باید انرژی گروه را برای ادامه کار افزایش داد.
