همشهری- مهدیه تقوی راد: آثار تمدن «چشمه علی» که کهن‌ترین تمدن شناخته‌شده انسانی است و قدمت آن به حدود هفت‌هزار سال می‌رسد موید قدمت بالای این منطقه است. یکی از آثار تاریخی که در این منطقه وجود دارد و کمتر شناخته شده است برج تاریخی نقارخانه است که بیش از هزار سال است بروی کوه طبرک استوار ایستاده و گویی هنوز هم از شهرری در برابر دشمنان محافظت می کند. ارتفاع این برج حدود ۳ متر و قطر آن یازده متر است. گفته می شود علت نامگذاری این کوه به نام طبرک یا نقارخانه این بوده که در دوران قدیم برای اطلاع رسانی از حمله دشمنان، اعلام طلوع و غروب خورشید و تولد و فوت افراد در بالای این کوه نقاره نواخته می شده است.
استودان یا برج دیده بانی
درباره چرایی ساخت این برج اقوال متفاوتی موجود است برخی از محققان معتقدند این برج مدفن یکی از حکام سلجوقی است. برخی دیگر می گویند فردی زرتشتی به نام «بزرگ امید» یا «بوزرجمید» این بنا را به تقلید از مقبره‌های مسلمانان برای خود به‌عنوان «اُستودان» شخصی ساخته است. به باور زرتشتیان، هنگامی که جسد انسان دفن می‌شود، خاک را که از عناصر مقدس سازنده جهان است، آلوده می‌کند؛ ازاین‌رو در روزگاران گذشته، جنازه‌ها را در محل‌هایی به نام استودان قرار می‌دادند تا خوراک پرندگان و حیوانات شود. خواجه نظام‌الملک در کتاب سیاست‌نامه چنین نوشته است: «در شهر ری به روزگار فخرالدوله که صاحب‌بن‌عباد وزیر او بود، گبری بود توانگر که او را بزرجومید گفتندی و بر کوه طبرک ستودانی کرد از جهت خویش و امروز بر جای است و اکنون آن را دیده سپاه سالاران خوانند و بر بالای گنبد فخرالدوله نهاده است و بسیار رنج و زر هزینه کرد بزرجومید تا آن ستودان به دو پوشش بر سر آن کوه تمام کرد.»
هشت ضلعی مرموز
معماری برج نقارخانه هشت ضلعی است. اسکلت این برح از جنس سنگ و گچ است که روی آن پوششی از آجر قرار دارد. قوس‌های جناغی زیبایی، بدنه آن را تزیین کرده‌اند. در میان این قوس‌ها، سنگ‌های بزرگ و کوچک صیقلی برای زینت کار گذاشته شده‌اند. فضای داخل برج اما چندان وسیع نیست و در میان آن، گودالی وجود دارد. این گودال را قاچاقچیان آثار باستانی، به امید یافتن گنج و اشیای عتیقه کنده‌اند. از میان پنجره‌های برج، منظره روستای نسوز و هفت‌دستگاه و زمین‌های کشاورزی، در دشت پایین کوه کاملا پیداست و همین، نشان‌دهنده‌ی آن است که در گذشته، این برج محل مناسبی برای دیده‌بانی جنگ‌آوران بوده است. هیبت بنا انسان را به یاد برج‌های جنگی افسانه‌ها می‌اندازد؛ برجی نفوذناپذیر که از دل کوهستان‌های باستانی شهر پررمزوراز ری سر برآورده است. در کنار برج، یک ورودی روباز بر روی زمین وجود دارد که از طریق راهرویی به سرداب زیر برج می‌رسد.
روستایی در زیر سایه برج
در پایین کوه نقاره خانه، روستایی وجود دارد که اگر بخت یارش بود، امروز می‌توانست قبله‌گاه عشاقِ دانستن از تاریخ ری و ایران زمین و قرارگاه مسافرانی باشد که مشتاق دیدار بناهای باستانی‌اند. گردشگری در این منطقه می‌توانست چنان رونق داشته باشد که جامعه محلی را مشغول و از نظر اقتصادی بی‌نیاز سازد. اما شوربختانه برج نقاره خانه و سایر آثار باستانی اطراف روستای نسوز و هفت‌دستگاه، بدون نگهبان و مراقبت رها شده‌اند و معلوم نیست تا چه زمانی در رویارویی با ناسازگاری روزگار دوام بیاورند. به این دلیل روستا به نام نسوز خوانده می‌شود که اولین کارخانه آجر نسوز ایران در دوره پهلوی اول، در این روستا ساخته شد. بعدها نیز هفت خانه برای کارگران کارخانه‌ی آجر نسوز در آنجا ساخته شد. ازاین‌رو، به آن هفت‌دستگاه نیز گفته می‌شود. بقایای کارخانه آجر نسوز هنوز در روستا وجود دارد و خود می‌تواند به موزه میراث صنعتی بدل بشود.
برج نقاره‌خانه شهرری، در امین‌آباد، بر روی کوه و در منطقه هفت دستگاه، قرار دارد.
