هر سال، با شروع فصل پاییز و آغاز سرما بسیاری از پرندگان برای فرار از زمستان‌های سرد و حفظ بقای خود از عرض های شمالی کره زمین به عرضه ای جنوبی تر مهاجرت می کنند. در واقع تغییرات آب و هوایی و کمبود غذا باعث شده که مهاجرت برای بسیاری از گونه های پرندگان، به بخش جدایی‌ناپذیر زندگی آنها تبدیل شود.
روز جهانی پرندگان مهاجر به منظور آگاه کردن مردم به درک حضور پرندگان در محیط های طبیعی ترغیب، تشویق و تاکید بر مشارکت فعال جوامع محلی در حفاظت از پرندگان مهاجر است.
مسیرهای اصلی پروازی پرندگان مهاجر شامل ۴ خط پروازی، مسیر پروازی آفریقایی- اوراسیایی(ترکیب دو قاره اروپا و آسیا )، مسیر پروازی آسیای مرکزی، مسیر پروازی شرق آسیا-استرالیایی و مسیر پروازی نیمکره غربی است.
رایج ترین الگوی پرواز در پاییز شامل مهاجرت به مناطق گرمترجنوبی برای زمستان گذرانی است.
مهاجرت پرندگان به ایران
موقعیت جغرافیایی خاص و شرایط آب و هوایی مناسب ایران، موجب شده که این سرزمین در مسیر مهاجرتهای مختلف قرار گیرد.
ایران در دو ناحیه پروازی پرندگان مهاجر واقع شده است؛ مسیر پروازی آفریقایی- اوراسیایی و آسیای مرکزی که البته بیشترین گونه های مهاجری که از ایران عبور می کنند در مسیر پروازی آسیای مرکزی هستند.
در ایران برخی مهاجرتها داخلی هستند، مهاجرتهای داخلی علاوه بر مهاجرت های کوتاه محلی، شامل مهاجرتهایی است که در فصل پاییز از شمال به جنوب و در بهار از جنوب به شمال ایران است.
اقبال حمیدی، مدیرکل محیط زیست استان کردستان در گفت و گو با ایسنا اظهار کرد: استان کردستان نیز از نظر جغرافیایی در مسیر مهاجرتی پرندگان مهاجر است و با داشتن چندین رودخانه و بیش از ۱۵ سد و تالاب بین المللی زریبار، با شروع فصل سرما پذیرای دسته های بزرگی از پرندگان مهاجر آبزی است.
وی با بیان اینکه مهاجرت پرندگان از اوایل پاییز ماه شروع و در ماه های آذر و دی به اوج خود می رسد، افزود: بسیاری از پرندگان مهاجر آبزی در تالاب زریبار که در مسیر مهاجرت پرندگان از شمالغرب کشور به تالاب های جنوب قرار دارد، استراحت کوتاهی کرده و بعد از تغذیه و گرفتن نیرو و توان جسمی به حرکت خود به طرف تالاب های جنوب ایران و کشور عراق ادامه می دهند و تعدادی هم با توجه به امنیت در تالاب ماندگار شده و زمستان گذرانی می کنند.
مدیرکل محیط زیست استان کردستان عنوان کرد: هر ساله همزمان با سراسر کشور و جهان سرشماری پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی در دی ماه انجام می شود.
وی ادامه داد: در سال ۱۴۰۱ در ۱۵ منبع آبی استان با مساحت ۱۴ هزار و ۶۶۰ هکتار، تعداد پرندگان مهاجر آبزی و کنار آبزی شمارش شده، بیش از ۱۷۰۰۰ قطعه بوده و بیشترین جمعیت پرنده در سد سقز با ۱۱۰۰۰ شمارش وجود دارد.
به گفته حمیدی، بیشترین تنوع پرنده در استان متعلق به تالاب زریوار با ۴۲ گونه بوده است.
وی خاطرنشان کرد: بیشترین جمعیت پرندگان‌آبزی و کنارآبزی مهاجر شمارش شده متعلق به خانواده کاکایی‌ها، چنگرها و اردک‌ها و کمترین جمعیت متعلق به خانواده پلیکان، طاوسک، لک‌لک‌ها و ماهی خورک است.
پرندگان مهاجر هیچگاه آشیانه سال قبل خود را فراموش نمی کنند و در سال های بعدی مهاجرت به همان جا بر می گردند و جالب اینکه فرزندانشان هم در نزدیکی آشیانه مادری برای خود سرپناه می سازند. برخی از گونه های پرندگان مثل قو سیستم زندگی تک همسری دارند و اگر یکی از جفت ها به هر دلیل از بین برود جفت دیگر تا آخر عمر تنها زندگی می کند و جفت دیگری انتخاب نمی کند و در برخی گونه ها مثل غاز با فاصله ی زمانی زیاد جفت دیگری را انتخاب می کنند.
