تیتربرتر؛ رئیس اداره حیات وحش محیط زیست آذربایجان غربی از مشاهده پلنگ ایرانی برای اولین بار در جزیره اشک دریاچه ارومیه در فروردین ماه سال جاری خبر داد.
امید یوسفی در این خصوص اظهارکرد: پلنگ ایرانی هر چند پراکندگی زیستگاهی بزرگی دارد ولی جمعیت آن به خصوص در طی سال‌های اخیر به شدت کاهش پیدا کرده است.
وی ادامه داد: این پلنگ در شهریور ماه سال ۹۷ در جزیره اشک برای اولین بار مشاهده شد و از آن به بعد تصویر آن با دوربین‌های تله‌ای در داخل جزایر پارک ملی دریاچه ارومیه ثبت شده بود.
یوسفی اضافه کرد: در فروردین ماه سال جاری برای اولین بار پلنگ ایرانی در حال گشت در جزیره اشک دریاچه ارومیه مشاهده و تصویر آن با تلاش همکاران اداره کل حفاظت محیط زیست استان آذربایجان غربی ثبت شد.
وی یادآور شد: هر چند استان آذربایجان غربی جزوه قلمرو زیستگاهی پلنگ ایرانی محسوب می‌شود و مناطقی از قبیل منطقه حفاظت شده مراکان در شمال استان از مناطق مستعد حضور پلنگ است ولی تاکنون تصویر این گونه در استان به ثبت نرسیده بود.
پلنگ ایرانی
پلنگ ایرانی به لحاظ فیزیکی بزرگترین یا یکی از بزرگترین زیرگونه‌های پلنگ است که بومی غرب آسیا است و در فهرست جانوران «در معرض خطر انقراض» آی‌یوسی‌ان قرار دارد.
مشخصات جسمی
اندازه‌ها و رنگ پوشش بدن در مناطق مختلف در گستره پراکنش پلنگ در ایران، تفاوت قابل توجهی با یکدیگر دارند ولی عموما طول بدن آن‌ها بین ۱۱۰ تا ۱۸۰ سانتیمتر و طول دم نیز از ۶۰ تا ۱۰۰ سانتیمتر متغیر است. ارتفاع بدن این گونه بین ۴۵ تا ۷۰ سانتیمتر و وزن آن‌ها در حدود ۳۵ تا ۹۰ کیلوگرم است. دارای جثه‌ی بزرگ، بدنی عضلانی و قابل انعطاف، سری پهن، دست و پایی کوتاه و پنجه‌های قوی است. سطح بدن پوشیده از موهای نرم و کوتاهی به رنگ کرم نخودی است که در قسمت‌های زیرین بدن کم‌رنگ‌تر می‌شود.
جمعیت
شمار پلنگ‌های ایرانی بالغ در سراسر کشورهای محل زیست آن کمتر از ۸۷۱ تا ۱۲۹۰ قلاده برآورد می‌شود. برآوردهای ملی به این شرح است: ۵۵۰ تا ۸۵۰ در ایران (بر اساس تخمین سال 2002) و ۲۰۰ تا ۳۰۰ در افغانستان، ۷۸ تا ۹۰ در ترکمنستان، حداکثر ۱۰ تا ۱۳ در ارمنستان، حداکثر ۱۰ تا ۱۳ در آذربایجان، ۳ تا ۴ در قراباغ، حداکثر ۵ در گرجستان، حداکثر ۱۰ در قفقاز شمالی فدراسیون روسیه و حداکثر ۵ قلاده در ترکیه.
ایران مهمترین زیستگاه پلنگ در خاورمیانه است و جمعیت مناسب پلنگ در این کشور امکان بقای گروه‌های کوچک این حیوان در قفقاز، شرق ترکیه و احتمالاً ترکمنستان را از راه مهاجرت‌های بین‌مرزی افزایش می‌دهد. با این حال تراکم جمعیتی پلنگ در ایران بسیار پایین است و ۰٫۰۶ تا ۰٫۱ قلاده در هر ۱۰۰ کیلومترمربع برآورد می‌شود.
وضعیت حفاظتی
اصلی‌ترین تهدید پیش‌روی بقای این حیوان جدا شدن زیستگاه‌ها و قطع ارتباط ژنتیکی گروه‌های مختلف این حیوان است که معمولاً به تشکیل گروه‌های بسیار کوچک منجر شده‌است. به‌طوری‌که در همه قلمرو زیستی این حیوان هیچ گروه جمعیتی وجود ندارد که دربرگیرنده بیش از ۱۰۰ پلنگ بالغ باشد.
کاهش طعمه بر اثر شکار انسان‌ها، گسترش زیربنایی، مزاحمت‌های انسانی و از میان رفتن زیستگاه (شامل چیدن گیاهان و قارچ‌های خوراکی، ساخت معدن، جاده‌سازی، جنگل‌زدایی، آتش‌سوزی و چرای دام) عواملی‌ست که منجر به تکه‌تکه شدن زیستگاه‌های حیوان شده‌است. بحران اقتصادی پس از فروپاشی شوروی و کاهش نظارت بر مناطق حفاظت‌شده باعث شد تا با شکار بی‌رویه حیوانات سم‌دار در آسیای میانه و قفقاز و همچنین فعالیت‌های اقتصادی در نواحی محل زندگی پلنگ جمعیت انواع بز کوهی، گوسفند وحشی، مرال و شوکا که طعمه‌های اصلی پلنگ می‌باشند، به شدت کاهش پیدا کند و این امر تأثیر منفی بر جمعیت این حیوان بگذارد. گراز تنها شکار پلنگ است که جمعیت آن در سال‌های اخیر کاهش چندانی نداشته‌است.
شکار مستقیم این حیوان ممکن است به‌عنوان تروفه (شکار افتخاری)، برای فروش پوست (به ویژه در افغانستان)، تیراندازی برای حفاظت از حیوانات خانگی (به ویژه در ایران و ترکمنستان) و کشتن به محض مشاهده (بیشتر در قفقاز و شرق ترکیه) صورت گیرد. این موارد شایع نیست ولی با توجه به جمعیت کوچک این حیوان تأثیر قابل توجهی بر ادامه حیات گروه‌های کوچک این حیوان دارد. به‌ویژه در قفقاز که پلنگ‌ها در تعدادی ناچیز در مناطقی گسترده پراکنده‌اند و از بین رفتن حتی یک عدد از آن‌ها ثبات جمعیتی را برهم می‌زند، به همین دلیل حتی در مناطقی که از نظر شکار غنی هستند، همچون جنوب ارمنستان، تعداد واقعی پلنگ‌ها بسیار کمتر از چیزی است که با توجه به تعداد حیوانات شکار آن می‌توان حدس زد.
در تهران در سال ۱۹۹۸ یک انجمن غیردولتی به نام «انجمن حفاظت از پلنگ ایرانی» ایجاد شد که کوشش‌هایی را در این زمینه انجام می‌داد.
جریمه شکار در ایران
در ۳ خرداد ۱۳۹۴ بهای شکار و صید پلنگ ایرانی از ۵ میلیون تومان به ۸۰ میلیون تومان افزایش یافت.
خوراکِ پلنگ
غذای پلنگ با توجه به منطقه‌ای که در آن زندگی می‌کند متفاوت است. بخش عمده رژیم غذایی پلنگ ایرانی از شکار سم‌داران میان‌جثه همچون بز کوهی (کل و بز)، انواع گوزن به ویژه مرال، گوسفند وحشی (قوچ و میش)، انواع غزال به ویژه آهوی گواتردار ایرانی و گراز تأمین می‌شود. در کنار آن از شکارهای کوچک‌تری نظیر موش، خرگوش و تشی و گوشتخواران کوچک‌تر مانند روباه و شغال در کنار انواع پرندگان و خزندگان طعمه او می‌گردند. در ایران شکار اصلی این جانور کل و بز است و محل زندگی پلنگ نیز تا حد زیادی با محل زندگی کل و بز همسانی دارد.
رقبای طبیعی
پلنگ ایرانی شکارچی رأس هرم غذایی ایران بوده و گسترده‌ترین دامنهٔ شکار را دارا می‌باشد. از گوشتخوارانی که با پلنگ در رقابت هستند می‌توان به گرگ، خرس قهوه‌ای سوری، خرس سیاه آسیایی، وشق و کفتار راه‌راه اشاره کرد.
پلنگ ایرانی، باغ‌وحش رمت گن، اسرائیل
پلنگ ایرانی در باغ‌وحش برلین
پلنگ ایرانی، باغ وحش یالتا، اوکراین
پلنگ ایرانی، باغ وحشی در جمهوری چک
گردآورنده:امیرحسین بذلی
