«محسن میرزازاده» خواننده، نوازنده و آهنگساز کرمانجی و خالق آثاری چون گنبد طلا و امام رضا(ع) است. سبک موسیقی وی، فیوژن و تلفیقی از موسیقی محلی و پاپ است. او تاکنون مقام‌های زیادی در جشنواره‌های محلی و کشوری، به‌خصوص در نواختن دوتار، به دست آورده است. به گزارش خبرگزاری رضوی، محسن میرزازاده خواننده قوچانی در ۱ بهمن ۱۳۵۷ به دنیا آمد. پدربزرگش «لاچین بیگ» از نوازندگان چیره‌دست دوتار در زمان خود بود. نخستین بار ساز را در دست پدرش دید که برای دلش می‌نواخت، ولی نوازندگی ساز را از «بهنام تاجیانی» به سبک استاد یگانه آموخت. او علاوه بر دوتار، سه‌تار، تار و دیوان هم می‌نوازد. وی در سال 85 به تشویق همسرش فعالیت رسمی خود را در عرصه خوانندگی آغاز کرد. عضویت در ارکستر ملی و آهنگسازی موسیقی فیلم را هم باید به کارنامۀ هنری این هنرمند جوان افزود. 

تحول در موسیقی کرمانجی 

میرزازاده درباره کار در حوزه موسیقی کرمانجی می‌گوید: موسیقی کرمانجی یا موسیقی کردهای خراسان بین اقوام کشور غریب افتاده بود و یکی از دلایلی که توانستم به این موسیقی رنگ و لعاب بدهم همین قضیه بود. سال 90 در آرشیو موسیقی صداوسیما هنوز موسیقی‌ای به نام موسیقی کرمانجی وجود نداشت و کسی آن را نمی‌شناخت و من تصمیم گرفتم به ‌طور جدی‌تری در این عرصه فعالیت کنم. تنها راهش همین بود که در این مسیر پیش بروم و به آن شاخ و برگ بدهم. دوستانم «علی جافری»، «سعید روشندل»، «میلاد ابراهیمی» و «مسعود مفیدی» در این زمینه با من همکاری کردند.

 من ذهنیت خاصی از موسیقی کرمانجی داشتم و از همان ابتدا سبک نواختنم با دیگران فرق می‌کرد. حتی اگر دور هم جمع می‌شدیم، می‌گفتم چرا همه 6 نفر با دوتار باید یک جمله را بزنند؟ چرا با هر ساز نتوانیم مقام «الله مزار» را طور دیگری تنظیم کنیم؟ این ذهنیتم را با علی جافری، مسعود مفیدی و سعید روشندل که تنظیم‌کننده بودند، در میان گذاشتم و آنها نیز ذهنیت مرا در تنظیم روی نت آوردند. همیشه کنار دوتار خودم که با سیم معمولی بود، دوتاری می‌آوردم با سیم بم یا ایپک به آن نصب می‌کردم یا سه‌تار و یا گیتار کنارش می‌گذاشتم و در نهایت، همه با هم یک ملودی مثلا به نام «الله مزار» را تنظیم و اجرا می‌کردیم و نتیجه‌اش شد آنچه امروز از موسیقی مقامی کردی خراسان می‌بینید و می‌شنوید. 

مطالب مرتبط : نقش حافظ در موسیقی ایرانی

ریشه اشعار و آوازها: 

شعر خیلی مهم است، ولی من بیشتر سعی کردم آهنگ‌هایی را اجرا کنم که خیلی قدیمی هستند. در حال حاضر آهنگ‌های جدیدی هم ساخته‌ام که نتیجه‌اش به‌ خوبی آهنگ‌های قدیمی نبوده است، ولی آهنگ‌هایی که دست گرفتم با اندکی ویرایش با همکاری استاد سپاهی‌لایین، دکتر حسن روشان، صادق آدینه و احمد علی‌نیا، روی ملودی‌های قدیمی کار می‌کنم. میرزازاده با بیان این مطلب، ادامه می‌دهد: در شعرها دستی می‌برند که از این فولک بودن بیرون بیاید.

من ملودی‌های شاد را برای مردم انتخاب می‌کنم؛ چون می‌دانم بازخورد خوبی از آن می‌گیرم و مردم هم طرفدار آهنگ‌هایی مثل سونه گل، مرجان، نازمکه بهار و خیلی از آهنگ‌های قدیمی هستند. سونه گل که پدرم وقتی بچه بودم برایم می‌خواند یا آهنگ «دختر رمضان دکاندار» که پدرم می‌گفت وقتی بچه بودم آن را می‌شنیدم. ما هم دستی روی آن کشیدیم و اجرایش کردیم که بازخورد خیلی خوبی داشت. البته آهنگ‌های اصیلی چون گلنار و الله مزار سردار عوض خان را هم کار کرده‌ام، ولی هدفم آهنگ‌های شاد و قدیمی است. 

نه حمایت، نه سنگ‌اندازی

این نوازنده کرمانجی می‌گوید: از من حمایت نکرده‌‌اند، ولی برایم سنگ‌اندازی هم نکرده‌‌اند. در مسیری که می‌روم با مخالفت مواجه نشده‌ام. تاکنون هم بارها و بارها در قوچان و دیگر شهرها اجرا کرده‌ام و با مشکلی مواجه نشده‌ام. اوایل که این کار را شروع کردم، مخالفان زیادی داشتم و کارم را نقد می‌کردند و معتقد بودند که تیشه برداشته و به ریشه فرهنگ کرمانجی می‌زنم. حتی مدتی هم که با دوتار آهنگ‌ها را تنظیم می‌کردیم، صدای همه درآمده بود، ولی الآن همه همین مسیر را می‌روند و خیلی از من تشکر می‌کنند که باعث شدم فرهنگ و زبان کرمانجی زنده شود و من خودم هم این موضوع را قبول دارم. خودستایی نباشد، اما من خیلی تلاش کردم و روی این قضیه وقت گذاشتم.

 از سال 89 به بعد مردم با موسیقی کرمانجی آشنا نبودند، ولی من اتفاقاتی را در این مسیر ایجاد کردم تا کرمانج‌ها و پوشش و زبانشان را معرفی کنم. در حال حاضر خواننده‌های خوبی در این زمینه هستند، ولی نه به ‌صورت جدی. این مسیر خیلی پرهزینه است. اگر من این سبک موسیقی را به گوش مردم می‌رسانم، به‌واسطه این است که همه فاکتورها را رعایت می‌کنم و در این راه هزینه می‌کنم. من برای هر آهنگم بالای 7 و 8 میلیون هزینه می‌کنم، اما آن را رایگان در اختیار مردم قرار می‌دهم. الان خواننده‌هایی هستند که با یک کیبورد شروع می‌کنند. البته شاید هم به‌طور جدی به آن نگاه کنند، ولی خیلی مهم است که تیم چگونه باشد.

همچنین شاعر، تنظیم‌کننده و استودیو نقش بسیار مهمی دارند. هزینه میکس و مستر آهنگ‌های من بالای یک‌میلیون و 200 هزار است. در حال حاضر کسی این کار را نمی‌کند و معمولا با 500 هزار تومان یک track را جمع می‌کنند. این مسأله خیلی مهم و مؤثر است و باید روی آن‌ وقت و هزینه گذاشت. من سال‌های زیادی است که در این زمینه تلاش می‌کنم و خدا را شکر، دارم پیش می‌روم. 

برنامه‌های پیش رو 

میرزازاده در خصوص آخرین برنامه‌هایش می‌گوید: فعلا در مشهد مستقر شده‌ام و همین راه فرهنگی را پیش ‌گرفته‌ام و تصمیم دارم با تیم خود کنسرت برگزار کنم و بیشتر در برنامه‌های اجرایی فعالیت کنم. کار من کاری است که زیاد در آن ممیزی نیست. من همین کارهای فرهنگی را در خراسان و مشهد انجام می‌دهم. در حال حاضر هم در تئاتری از آقای فرشید تمرین بازیگری و خوانندگی می‌کنم که کار و تجربه خیلی خوبی است. 

مطالب مرتبط : نقش عطا جنگوک در اشاعه موسیقی ایران+ جزییات

موفقیت‌ها و افتخارات 

محسن میرزازاده مقام دوم جشنواره فجر در سال 1376 و مقام اول نوازندگی دوتار در جشنواره آواها و نواهای دفاع مقدس در سال 1383 را کسب کرده است و در سال 1384 در جشنواره آواها و نواهای شیراز حائز رتبه نخست شده است. او در همایش‌های متعددی نیز در سطح کشور هنرنمایی کرده است. او اولین کنسرتش را در دی ۹۶ با عنوان کنسرت بزرگ کرمانجی برگزار کرد که با استقبال زیادی مواجه شد.

الفبا و نوشتار

برای نوشتن کرمانجی در ترکیه و سوریه از حروف لاتین، در کردستان عراق و ایران از خط عربی و در قسمت کردنشین ارمنستان از خط سیریلیک استفاده می‌شود. در استان‌های خراسان رضوی، خراسان شمالی و آذربایجان غربی به عنوان مهم‌ترین استان‌های کرمانج‌نشین در ایران، کاربرد حروف لاتین در حال گسترش است.

ادبیات کرمانجی

نویسندگان مناطق کرمانجی‌زبان در طول تاریخ آثار خود را به زبان‌های فارسی و عربی و ترکی می‌نوشتند. برای نمونه ادریس بدلیسی از مقام‌های دولت عثمانی و با اصلیت کرد، در سال ۱۵۰۱ میلادی، هشت بهشت را به فارسی نوشت که این کتاب نخستین اثر تاریخی در مورد هشت پادشاه عثمانی است. شاهزاده شرف خان فرمان‌روای امیرنشین کرد بتلیس در اواخر سده شانزدهم اثر تاریخی خود را دربارهٔ کردها به فارسی نوشته‌است.

نخستین شاعر شناخته شده کردی کرمانجی «علی حریری» است که در سال ١٠٠٩ میلادی در حکاری متولد شده و حدود سال ١٠٧٩ میلادی از دنیا رفته‌است. مضمون‌های مورد علاقه وی عشق به زادگاه، زیبایی‌های طبیعتش و زیبایی دختران سرزمینش بودند.

شناخته‌شده‌ترین شاعر کرمانجی در اواخر سده شانزدهم و اوایل سده هفدهم، شیخ احمد نشانی ملقب به ملای جزیری است. او اهل جزیره ابن عمر (جزیره بوتان) بود و مانند بسیاری از ادیبان آن زمان شناخت خوبی از عربی، فارسی و ترکی داشت. ذهن او همچنین از فرهنگ ادبی فارسی و عربی انباشته بود. اثر او بیش از ۲۰۰۰ بیت دارد. در این عصر است که احمد خانی شاعر متولد می‌شود. وی که اصالتاً بایزیدی است، به بیانی نخستین شاعر بزرگ کردی کرمانجی به‌شمار می‌آید. او در اثر خود مم و زین، شعری طولانی با بیش از ۲۶۵۰ بیت، گفته‌است.

کرمانج‌های قفقاز در دوران شوروی نیز تلاش‌های برای نوشتن کرمانجی با خط سیریلیک انجام دادند که از آن جمله می‌توان به انتشار مجموعه اشعار جاسم جلیل (زاده ۱۹۰۸) در نخستین روز جنگ جهانی دوم و همچنین «عرب شامو» پرکارترین رمان‌نویس کرمانج اشاره نمود که از سال ۱۹۳۵ آغاز به انتشار آثارش کرد.

در دوره بین دو جنگ جهانی شاهزاده «جلادت بدرخان» و برادرش «کامران» در دمشق سوریه که تحت قیمومیت فرانسه بود گرد هم آمدند و مسببان اصلی نوزایی ادبیات کرمانجی شدند. آن‌ها برای نوشتار الفبای لاتینی بکار می‌بردند و این خط را در نشریه «هه‌وار» باب کردند. این نشریه اقدامات مهمی در جهت معرفی قالب‌های تازه در زبان ادبی کردی کرمانجی صورت داد.

در دوران معاصر با سیل مهاجرت پناهندگان از ترکیه و دیگر کشورها به شمال اروپا بسیاری از کرمانجی‌زبانان نیز به اسکاندیناوی پناهنده شدند. شاعران و نویسندگان پناهنده در ابتدا آثار خود را برای چاپ به نشریاتی می‌سپردند که توسط انتشارات کردی در سوئد چاپ می‌شوند. مقامات سوئد، با توجه به سیاستی که در قبال جوامع مهاجر کشورشان دارند، به جمعیت پناهندگان کرد نیز بودجه قابل توجهی برای چاپ و نشر آثارشان اختصاص داده‌اند. از اواخر دهه ۷۰، ده‌ها مجله و نشریه و همچنین تعدادی کتاب کودکان، کتاب‌های آموزش الفبا و ترجمه آثار تاریخی در مورد کردها به کرمانجی با خط لاتین به چاپ رسید. آفرینش آثار ادبی نیز ترغیب شد و امین بوز ارسلان داستان‌هایی برای کودکان نوشت و روژان بادناس مجموعه شعری به چاپ رساند. محمود اوزون نیز دو رمان در سبک واقع‌گرایی منتشر کرد. در طی ۱۰ سال ۲۰۰ عنوان کتاب به کرمانجی و سورانی و زازا به چاپ رسیده‌است.