نهم ماه ذی الحجه روز عرفه است که در تمام سال ممتاز به دعا و عبادت می باشد. همانطور که در میان شبهای سال هیچ شبی به اندازه شب قدر اهمیت ندارد بعداز ظهر روز عرفه نیز در میان روزهای سال امتیازی ویژه دارد.
دعای عرفه عنوان دعایی است منسوب به امام حسین (ع) ، پیشوای شیعیان، با حجمی حدود ۳۲۰۰ کلمه که با اختلافاتی جزئی در کتب مختلف نقل شده، و مضمونش اعتراف به جایگاه خدا و اقرار به جایگاه انسان در هستی، و نیز حمد و سپاس برای نعمتهای فراوان خداوند بر انسان، یادآوری مشکلات و تب و تابهایی که شخص در عمر خویش از بدو آفرینش تا کنون پشت سر نهاده، و کوشش برای جلب رحمت الاهی، و طلب آرامش و عافیت از وی، همچون مهمترین خواستهٔ انسان است. این دعا حاوی اصلی ذکر شده در همهٔ تحریرها، و ذیلی مذکور در برخی تحریرهای دعا در حدود ۸۰۰ کلمه است. گفته شده است که حسین بن علی این دعا را در روز عرفه و در صحرای عرفات و در کنار همراهانش در بیرون خیمهها خوانده است. این دعای نسبتاً طولانی از اعمال مهم شیعیان در روز عرفه است که پس از نماز ظهر و عصر تا غروب خوانده میشود. بر پایهٔ آنچه در اول برخی نسخهای دعا ذکر شده، این دعا توسط بشر و بشیر فرزندان «غالب اسدی» نقل شده است.
عرفات کجاست؟
عرفات سرزمینی است که درآن گناه نشده و آنجا معبد تمام انبیا، اولیا، اوصیا، متقین و اصفیا بوده است. بیابانی صاف و هموار که تقریباً در ۲۴ کیلومتری (چهار فرسخی) شمال مکه و در دامنه کوهی به نام (جبل الرحمه) قرار گرفته است.
تاریخچه عرفات
عرفات مکانی است که حضرت آدم علیهالسلام اعتراف به گناه و تقصیر خود کرد و مورد مغفرت خداوند قرار گرفت. به همین جهت عرفات نامیده شد. تمام انبیا و پیامبران در این مکان مشمول عنایت حق تعالی شده و اظهار بندگی نمودهاند و همچنین امام حسین (ع) در حالیکه با جمعی از بستگان و یارانش به این مکان رسیدند، به درگاه خداوند تضرع و زاری نمودند. از جمله دعاهای مشهور این روز دعای حضرت سید الشهداء (ع) امام حسین (ع) است. بشر و بشیر پسران غالب اسدی روایت کردهاند که روز عرفه در عرفات در خدمت آن حضرت بودیم، پس از خیمه بیرون آمدند با گروهی از اهل بیت و فرزندان و شیعیان با نهایت تذلل و خشوع رو به سوی کعبه دعای عرفه را زمزمه فرمودند.
آداب روز عرفه
اگر حاجی در ساعاتی از روز نهم ذیحجه که «الحج عرفه» است در آن ساعات، آن مکان را درک نکند، حج او تمام نیست و باید سال دیگر قضای آن را به جا آورد.
کاروان عظیم حج بعد از ظهر از مکه مکرمه حرکت کرده در حالیکه سرها برهنه و تنها از لباسهایی معمولی و همیشگی عاری گشته است و هر یک دو قطعه پارچه سفید پوشیده با نظمی متین و برنامهای الهام بخش و آهنگی شورانگیز از نغمه آسمانی«لبّیک اللهم لبّیک لبّیک لا شریک لک لبّیک انّ الحمد و النّعمه لک والملک لا شریک لک لبّیک» که این ذکر آسمانی، تمام شهر مکه را فرا گرفته و حرکت میکنندو مقارن زوال ظهر روز نهم همه در صحرای عرفات جمع میشوند.
فضیلت روز عرفه
روایت است که امام سجاد (ع) در روز عرفه صدای سائلی را شنید که از مردم سئوال می کرد، حضرت به او فرمود:«وای بر تو! آیا در مثل چنین روزی از غیر خدا سئوال میکنی و حال آنکه در این روز برای بچههایی که در شکم مادرانند، امید سعادت و خوشبختی میرود.»
فضیلت شب عرفه
درباره شب عرفه روایت شده است که دعای خیر در آن مستجاب و کسی که در آن به فرمانبرداری خداوند مشغول باشد، پاداش 170 سال عبادت را خدای متعال به او عطا فرماید. زیارت امام حسین (ع) در این شب مستحب است.
مطالب مرتبط: هر حاجی یک متر مربع در منا و عرفات جا دارد
رفتن به عرفات و یا کربلا، بهترین مکانها برای استجابت دعا در روز عرفه است. اهمیت دعا در این روز به اندازهای است که روزه این روز را برای کسی که روزه باعث ضعف او هنگام دعا شود، ممنوع کردهاند. پاداش زیارت امام حسین (ع) در روز عرفه به اندازهای است که از امام صادق (ع) روایت شده:«خداوند متعال برای زائرین قبر حسینی قبل از اهل عرفات (حجاج) جلوه کرده، حوائجهای آنان را برآورده، گناهانشان را بخشیده و آنان را به خواستههایشان میرساند و آنگاه نزد اهل عرفات آمده و با آنان نیز اینگونه رفتار میکند.» حجاج شامگاه روز عرفه و شب دهم ذی الحجه، پس از ادای فریضه مغرب کوچ میکنند. «فاذا افضتم مِن عرفاتٍ فاذکروا الله عند المشعرِالحرامِ؛ «پس هنگامی که از عرفات بازگشتید،در مشعرالحرام به ذکر خدا بپردازید.»
اعمال شب و روز عرفه
۱. احیا و نماز و عبادت در شب عرفه
۲. دعا در شب عرفه (که گفته شده است مستجاب میگردد)
۳. زیارت امام حسین (ع) در شب عرفه.
۴. غسل.
۵. روزه روز عرفه (اگر سبب ضعف و مانع از دعا و مناجات نشود) .
۶. قرائت دعای عرفه امام حسین (ع) (که بهتر است بعد از نماز عصر باشد) .
۷. قرائت دعای عرفه امام سجاد (ع) (که در صحیفه سجادیه موجود است).
۸. زیارت امام حسین (ع) در روز عرفه.
۹. زیارت حضرت اباالفضل العباس (س) در روز عرفه .
۱۰. اعتراف و اقرار به گناهان.
۱۱. دو رکعت نماز که در رکعت اوّل بعد از حمد، سوره توحید و در رکعت دوم بعد از حمد، سوره کافرون خوانده میشود. سپس چهار رکعت نماز که در هر رکعت بعد از حمد، پنجاه مرتبه سوره توحید (این نماز در واقع همان نماز حضرت امیرالمؤمنین (ع) است).
احادیثی درباره فضیلت روز عرفه
امیر مؤمنان علی(ع) درباره راز وقوف در عرفات فرمود:
«عرفات، خارج از مرز حرم است و مهمان خدا باید بیرون دروازه، آنقدرتضرع کند تا لایق ورود به حرم شود».
امام سجاد(ع) در حدیثی فرمود:
عصر روز عرفه و ظهر روز دهم که حاجیان در منا حضور دارند، خدای سبحان به فرشتگان مباهات میکند و میفرماید: «اینان بندگان من هستند که از راههای دور و نزدیک با مشکلات بسیار به اینجا آمده و بسیاری از لذتها را بر خود حرام کرده و بر شنهای بیابانهای عرفات و منا خوابیدهاند و اینگونه با چهرههای غبارآلود، در پیشگاه من اظهار ناتوانی و خواری میکنند. اینک به شما اجازه دادم تا آنان را ببینید. آنگاه فرشتگان حق به اذن خداوند بر دلها و اسرار نهان آنها آگاه میشوند.
از امام صادق(ع) سؤال شد: عرفات را چرا عرفات نامیدهاند؟
حضرت فرمود: «جبرئیل، حضرت ابراهیم را روز عرفه به این مکان آورد، چون ظهر فرا رسید، جبرئیل گفت: ای ابراهیم! به گناه خود اعتراف کن و مناسکت را بیاموز! چون جبرئیل گفت اعتراف کن! این سرزمین عرفات نامیده شد».
پیامبر اکرم(ص) میفرماید:
«خداوند در هیچ روزی به اندازه روز عرفه، بندگان خود را از آتش جهنم آزاد نمیکند».
«در میان گناهان، گناهانی است که جز در عرفات بخشیده نمیشود».
«هنگامی که مردم در عرفات وقوف میکنند و حاجتهای خود را با گریه و زاری درخواست میکنند، خداوند نزد فرشتگان به این مردم افتخار میکند و به فرشتگان خطاب میکند: آیا نمیبینید که بندگان من از راههای دور و غبارآلود بهسوی من آمدهاند و مالشان را در راه من خرج کردهاند و بدنها را خسته کردهاند؟ به عزت و جلالم سوگند! گناهکارانشان را به نیکوکارانشان میبخشم و آنها را از گناه پاک میکنم، مانند روزی که از مادر متولد شدهاند».
«آنگاه که در عرفات وقوف کنى، چنانچه گناهانت به تعداد شنهای شنزار یا ستارگان آسمان یا قطرههای باران باشد، خداوند آنها را خواهد بخشید».
نقل است از رسول خدا(ص) پرسیدند:
چه کسی از اهل عرفات، گناهش از همه بزرگتر است؟ حضرت فرمود: «کسی که عرفات را درک کرده باشد و گمان کند خداوند او را نیامرزیده است».
امام سجاد(ع) در روز عرفه صدای نیازمندی را شنید که گدایی میکرد. به او فرمود: «وای بر تو! آیا در مثل چنین روزی از غیر خدا درخواست میکنى، درحالیکه در این روز برای بچههایی که در شکم مادران هستند، امید سعادت و خوشبختی میرود».
امام باقر(ع) فرمود: «هیچکس (چه نیکوکار و چه بدکار) در عرفات وقوف نمیکند، مگر اینکه خداوند دعایش را مستجاب میکند»