چهارشنبه, ۰۵ بهمن ۱۴۰۱ ۱۷:۲۹

بابونه؛ گیاهی پرکاربرد و پر خاصیت در طب سنتی

بابونه؛ گیاهی پرکاربرد و پر خاصیت در طب سنتی
یکی از گیاهان دارویی است که از زمان قدیم برای بیماری‌های مختلف مورد استفاده مردم قرار می‌گرفته است. در زبان فارسی آن را بابونه یا "کلنجه" می‌نامند.

تیتربرتر: ایران با توجه به شرایط اقلیمی منحصر به فرد خود، زیستگاه گونه‌های مختلف گیاهان دارویی است که یا بومی خود منطقه بوده‌اند و یا به دلیل سازگاری آب و هوا توانایی رشد و تکثیر در این مناطق را یافته‌اند. اگرچه استفاده از هریک از این گیاهان به نوبه خود در رفع بیماری‌های مختلف مفید بوده اما استفاده از برخی گیاهان در این میان به دلیل خواص بیشتر، متداول‌تر شده و کاربرد بیشتری داشته است. بی شک یکی از این گیاهان پرکاربرد طب سنتی بابونه است.

گیاه شناسی

بابونه از مهمترین گیاهان دارویی خانواده کاسنی است؛ این گیاه چندین نوع دارد و رنگ گل انواع مختلف آن، متفاوت و به‌رنگ‌های زرد، سفید و ارغوانی است. زمان برداشت و جمع‌آوری این گیاه، فصل بهار است و گیاه بومی آسیا، اروپا و شمال افریقاست. بابونه گیاهی است دائمی و کوچک، به‌ارتفاع تقریباً 30 سانتی‌متر، دارای بویی معطر که در چمن‌زارها و زمین‌های شنی می‌روید.

بابونه یکی از قدیمی‌ترین گیاهان دارویی شناخته‌شده در جهان است که قدمت استفاده از آن به یونان باستان می‌رسد. از قرن 15 میلادی تحقیقات انسان روی این گیاه به عنوان یک گیاه دارویی گسترش یافت و پس از اثبات خواص درمان و کاربردهای صنعتی این گیاه، کشت آن در کشورهای اروپایی آغاز شد. بابونه در ایران بیشتر در شهرهای لرستان، اندیمشک، خوزستان، صالح‌آباد، هفتگل، شوشتر، شیراز و اطراف تهران یافت می‌شود.

دو نوع معروف بابونه که بیشتر در ایران می‌روید، شامل بابونه دشتی و بابونه شیرازی است؛ بابونه دشتی که گل‌های لوله‌ای زردرنگ در وسط دارد به‌صورت علف هرز و در اکثر نقاط ایران می‌روید اما بابونه شیرازی گیاهی علفی، یک‌ساله، با ساقه و برگ‌های منشعب و دارای گل‌های سفید کناری و گل‌های زرد میانی است که عمدتاً در مناطق جنوبی ایران یافت و کشت می‌شود.

شکل‌های مصرف بابونه

این گیاه از جمله گیاهانی است که می‌توان آن را به صورت‌های مختلف به شکل خوراکی یا موضعی و جلدی مورد مصرف قرار داد. شکل‌های مرسوم‌تر استفاده خوراکی از این گیاه به  صورت دمنوش ، چای ، شربت و قطره است. اما در عین حال استفاده از این گیاه به شکل جلدی و موضعی در ترکیب با روغن‌هایی مثل روغن زیتون و کنجد کاربرد فراوانی در طب سنتی دارد. جدا از این دو حالت از بابونه به شکل بخور و اسانس نیز استفاده می‌شود علاوه بر ایجاد بوی مطبوع در فضا، خواص درمانی و زیبایی هم دارد. همچنین از عصاره بابونه می‌توان به شکل دهان‌شویه نیز استفاده کرد.

خواص بابونه

این گیاه خواص درمانی بسیار زیادی دارد و از دیرباز در موارد متعددی از بیماری‌ها، از فرآورده‌های مختلف آن به صورت خوراکی و موضعی برای درمان یا تسکین دردها استفاده کرده‌اند. با اینکه آثار درمانی این گیاه‌ طیف وسیعی از بیماری‌ها را پوشش می‌دهد اما آثار را به چند گروه اصلی تقسیم کرد که در ادامه با آنها آشنا می‌شویم:

 منبع بالایی از آنتی اکسیدان ها

آنتی اکسیدان اصلی که از گل های بابونه استراخ می شود در برگیرنده chamazulene و مشتقات استیلن است. از آنجایی که این ترکیبات ناپایدار هستند بهتر است به صورت روغن ضروری یا الکلی نگهداری شوند. سایر مواد تشکیل دهنده این گیاه در برگیرنده ترکیبات فنولی، فلاوونوئیدها است. این ترکیبات می توانند با مبارزه با آسیب رادیکال های ازاد و پیشگیری از بلوغ سلول ها ، التهاب را پایین تر بیاورند.

بیشتر بخوانید:

خواص انواع دمنوش ها برای سلامتی بدن

مزایای بابونه با آنتی اکسیدان هایی شروع می شود که مرتبط با عملکرد بهتر سیستم ایمنی، نرخ پایین اختلالات خلق و خو، کاهش درد و تورم، پوست سالم تر، مو، ناخن، دندان و چشم سالم تر است.

 مبارزه با اضطراب و افسردگی

بابونه یکی از بهترین داروهای گیاهی برای مبارزه با استرس و ترویج آرامش است. مطالعات انجام شده نشان می دهد استشمام بخار بابونه می تواند یک درمان خانگی برای اضطراب و افسردگی باشد. به همین خاطر است که از روغن بابونه در شمع ها، محصولات اروماتراپی و درمان های دیگر استفاده می شود.

بابونه به شکل عصاره ای، اغلب به عنوان تسکین بخش خفیف برای بهبود اعصاب و کاهش اضطراب مورد استفاده قرار می گیرد زیرا بخار آن به طور مستقیم به بخش های بویایی می رود و تنش را کمتر می نماید. به همین خاطر است که افراد مصرف کننده بابونه نشانه های کمتری از اضطراب، استرس و افسردگی را تجربه می کنند.

بو به طور مستقیم به مغز می رود و به عنوان یک محرک احساسی و عاطفی عمل می کند. سیستم لیمبیک محرک های حسی را ارزیابی می کند و درد، خوشحالی، خطر یا امنیت را ثبت می نماید. سپس این موارد پاسخ احساسی و عاطفی ما را تشکل می دهد. تعادل هورمونی و احساسات اصلی ما در پاسخ به بوهای اصلی ایجاد می شود. بو و عطر مسیر مستقیمی به حافظه و احساس هستند.

مواد معطری همچون بابونه درد را کمتر می کنند و می توانند بر روی شخصیت و رفتار انسان ها تاثیر بگذارند. تحقیقات انجام شده نشان می دهد استفاده از عطرهای روغنی یکی از سریع ترین روش ها برای رسیدن به نتایج روانشناسی است.

بهبود گوارش 

بابونه یکی از قدرتمندترین آرام بخش های سیستم گوارش است و می توان از آن برای درمان اختلالات معدی روده ای همچون گاز، رفلاکس اسید، سوءهضم، اسهال، بی اشتهایی، حالت تهوع و استفراغ استفاده کرد. عصاره بابونه به کاهش دوره اسهال کمک می کند و نشانه های مرتبط با این شرایط همچون درد و اضطراب را کاهش می دهد.

روغن بابونه در برگیرنده ترکیبات آنودین است که ضد اسپاسم، کاهش دهنده گرفتگی شکمی، کاهش دهنده یبوست و سایر دردهای شکمی است. بسیاری از این مزایا به خاطر اثر ارام بخشی طبیعی است که در بابونه یافت می شود.

از آنجایی که روده و مغز به طور مستقیم از طریق عصب واگ با هم در ارتباط هستند یک ذهن ارام می تواند به بهبود مشکلات روده کمک کند. این موضوع بدین معنی است که نشانه های بیماری های مزمنی همچون IBS کاهش پیدا می کند.

ضد التهابی و ضد درد بسیار قوی

بابونه را اغلب آسپرین گیاهی نیز می نامند زیرا می تواند درمان خانگی محبوبی برای کاهش درد باشد. گل بابونه به تنهایی یا در ترکیب با سایر غذاهای ضد التهابی برای کاهش درد، احتباس، تورم و قرمزی مورد استفاده قرار می گیرد.

این گیاه در کاهش تورم صورت، تحریک های پوستی، درد دندان، درد ناشی از عفونت و التهاب موثر است. به همین خاطر است که عصاره بابونه در بیشتر محصولات آرایشی همچون لوسیون های بدن یا صورت، خمیر دندان و صابون مورد استفاده قرار می گیرد.

بابونه می تواند به طور طبیعی درد مرتبط با آرتریت، اسیب ها، کمر درد، تب و بارداری را کاهش دهد. در حقیقت، کیفیت کاهش دهندگی درد در آن می تواند بعد از زایمان نیز کمک کننده باشد.

 مبارزه با سرطان

اخیرا مطالعات بسیار زیادی بر روی فعالیت ضد سرطانی بابونه انجام شده است. شواهد موجود نشان می دهد بابونه اثر مثبتی در متوقف کردن رشد تومورهای سرطانی دارد. جلوگیری از رشد سلول های سرطانی به خاطر آنتی اکسیدانی به نام apigenin است که یک ماده تشکیل دهنده فعال است و می تواند با سرطان پوست، پروستات، سینه و تخمدان مبارزه کند.

در مطالعه اخیری که در مجله Federation of American Societies for Experimental Biology منتشر شد، عصاره بابونه باعث کمتر شدن رشد سلول های سرطانی شده بود.

 می تواند احتباس و گرفتگی را کمتر کند

به خاطر مزایای بابونه در مبارزه با عفونت و کاهش مخاط، این ماده به اسپری های مختلف بینی اضافه می شود. زمانی که بیمار هستید و می خواهید با سرماخوردگی، آنفلونزا یا عفونت سینوسی مبارزه کنید چای بابونه بهترین انتخاب خواهد بود.

مطالعات انجام شده نشان می دهد استشمام بخار با عصاره بابونه می تواند در تسکین نشانه های سرماخوردگی مفید باشد. برخی از افراد چای یا عصاره بابونه را برای مبارزه با التهاب غشاهای مخاطی غرغره می کنند.

تضمین سلامت پوست

آیا از پوست خشک، تحریک شده یا قرمز رنج می برید؟ نشانه های پیری بر روی صورتتان نمایان شده است؟ خوب می تواند از روغن بابونه در لوسیون های خود استفاده نمایید. بابونه می تواند پوست را نرم و سالم سازد و از تحریک آن بکاهد. این موضوع به خاطر خاصیت ضد التهابی و آنتی باکتریایی آن است. فلاونوئیدها و روغن ضروری بابونه به قسمت زیرین پوست نفوذ می کند و باعث شادابی و جوانی آن می شود.

قرن هاست که از این گیاه برای درمان زخم ،اگزما، نقرس، تحریکات پوستی، کبودشدگی، سوختگی و زخم دهان استفاده می شود. در حال حاضر ما می دانیم که بابونه مزایای زیادی دارد و می تواند به افراد کمک کند از نشانه های پیری خلاص شوند. این گیاه به طور طبیعی با شوره سر مبارزه می کند، آبله مرغان را بهبود می بخشد و زخم ها را ناپدید می سازد. علاوه بر این بابونه یک ماده طبیعی برای مبارزه با عفونت است.

بهبود سلامت قلب

مطالعات موجود نشان می دهد بابونه می تواند از سیستم قلبی عروقی محافظت کند. به خاطر فلاونوئیدهای زیادی که در این گیاه یافت می شود مصرف آن می تواند مرگ ناشی از بیماری های قلبی را در مردان کهنسال کاهش دهد.