به گزارش تیتربرتر؛ بنای تاریخی ایاصوفیه در استانبول در هفتههای اخیر مورد توجه قرار گرفته است. شایعاتی به وجود آمد که ترکیه تصمیم دارد آن را به عبادتگاه مسلمانان تبدیل کند. تا اینکه دادگاه عالی اداری ترکیه روز جمعه طی حکمی، مصوبه دولت وقت را که بر اساس آن ایاصوفیه به موزه تبدیل شده بود، لغو کرد.
جزییات لغو تغییر کاربری ایاصوفیه به موزه
بنابر بر گزارش خبرگزاری آناتولی، دادگاه عالی اداری ترکیه روز جمعه طی حکمی مصوبه تصمیم دولت در 24 نوامبر 1934 را که بر اساس آن ایاصوفیه به موزه تبدیل شده بود، لغو کرد.
انجمن آثار تاریخی و بنیادهای مستمر، برای لغو تصمیم سال 1934 مبنی بر تبدیل ایاصوفیه از مسجد به موزه، به دهمین شعبه دیوان اداری ترکیه دادخواست داده بود.
این شعبه نیز اعلام کرد که ایاصوفیه در مالکیت بنیاد سلطان فاتح محمدخان بوده و به عنوان مسجد در اختیار جامعه گذاشته شده است.
این شعبه همچنین تاکید کرد: ایاصوفیه به عنوان مسجد در سند ثبت شده و این قابل تغییر نیست. مانع تراشی برای استفاده از اموال غیرمنقول و حقوق متعلق به بنیاد که در اختیار عموم گذاشته شده است، میسر نیست.
براساس سند بنیاد وقف فوق٬ استفاده از این مکان به غیر از مسجد و یا کاربری دیگر قانوناً امکانناپذیر است.
شعبه دهم این دیوان به اتفاق آرا تاکید کرد: ایاصوفیه به عنوان مسجد در سند ثبت شده و این قابل تغییر نیست. مانع تراشی برای استفاده از اموال غیرمنقول و حقوق متعلق به بنیاد که در اختیار عموم گذاشته شده است، میسر نیست.
در دلایل و شواهد این رای بیان شده است: این رای در چارچوب قانون اساسی، دیوان عالی اداری کشور، دیوان عدالت و حقوق بشر اروپا مورد ارزیابی قرار گرفته است.
بر اساس خواست بنیاد ایاصوفیه٬ این مکان به عنوان یک مسجد به ثبت رسیده و در اختیار عموم جامعه گذاشته شده است.
زمان بازگشایی مسجد ایاصوفیه
همچنین رجب طیب اردوغان، رئیس جمهور ترکیه طی سخنانی، ضمن استقبال از حکم دیوان اداری کشور مبنی بر تغییر ایاصوفیه استانبول از موزه به مسجد گفت: برنامهریزی لازم را به سرعت انجام میدهیم و روز جمعه 24 ژوئیه 2020 با برگزاری نمازجمعه ایاصوفیه را برای عبادت افتتاح خواهیم کرد. تاکید میکنم که ایاصوفیه ویژگی خود به عنوان میراث جهانی مشترک را حفظ خواهد کرد و آن را به عنوان مسجد برای عبادت مسلمانان بازگشایی میکنیم.
وی افزود: ایاصوفیه مانند مساجد دیگر کشورمان به روی تمام مسلمانان و غیرمسلمانان و گردشگران داخلی و خارجی باز خواهد شد. به دنبال تغییر کاربرد ایاصوفیه از موزه به مسجد، ورود به آن را نیز رایگان خواهیم کرد.
اردوغان تصریح کرد: ایاصوفیه بهعنوان میراث مشترک بشریت به میزبانی از همه مردم به شکل صمیمانهتر و منحصر به فرد خود ادامه خواهد داد. در این رابطه٬ ما هرگونه اظهارات فراتر از نگرش را به عنوان نقض استقلال خود مینگریم. همه را به پذیرش تصمیم جدید درباره حکم ایا صوفیه دعوت میکنم، چون توسط دستگاه قضایی ما صادر شدهاست.
رئیس جمهور ترکیه در این خصوص اظهار داشت: البته ما از همه نوع نظرات در مورد این موضوع در عرصه بین المللی استقبال میکنیم. اما اینکه از ایاصوفیه برای چه هدفی استفاده کنیم به حاکمیت ترکیه مربوط است. در کشورمان 435 کلیسا و کنیسه در اختیار مردم قرار دارد. این جلوهای از رویکرد ما است که تفاوتها بین مردم را بهعنوان ثروت میبیینیم.
وی با بیان اینکه حق ملت ترکیه نسبت به ایاصوفیه از اولین سازندگان این اثر در حدود 1500 سال پیش، کمتر نیست"، اضافه کرد: برعکس حق ملت ما نسبت به آن٬ که امروزه به عنوان یکی از مهمترین آثار میراث بشری شناخته میشود٬ به دلیل حفظ و پاسداریاش بیش از دیگران است.
اردوغان با تاکید بر اینکه تصمیم تغییر ایاصوفیه از مسجد به موزه در دوره تک حزبی ترکیه، علاوه بر اهانتی به تاریخ همچنین نقض حقوق هم بود، توضیح داد: چون ایاصوفیه نه مال دولت و نه مال یک نهاد بود بلکه ملک یک بنیاد است. 70 سال پس از ادای مجدد اذان به زبان اصلی (عربی) ایاصوفیه بهعنوان میراث سلطان محمد فاتح دوباره احیا و به مسجد تبدیل شده است.
وی درخواست تبدیل واتیکان به موزه و بسته شدن برای عبادات و اصرار بر اینکه "ایاصوفیه به عنوان موزه باقی بماند"٬ را محصول یک منطق واحد دانست و بیان کرد: جنبش ایاصوفیه نشانگر آزادی مسجدالاقصی و صدای پای مسلمانانی است که از دوره فترت خارج میشوند. ایاصوفیه که برای چندمین بار در طول تاریخ مجدداً احیا شد، امروز بار دیگر احیا میشود.
جشن مردم استانبول با تغییر ایاصوفیه از موزه به مسجد
جمعی از ساکنان استانبول صدور فرمان ریاست جمهوری ترکیه برای تغییر ایاصوفیه از موزه به مسجد را جشن گرفتند.
آژانس همکاری و هماهنگی ترکیه از امضای تفاهمنامهای برای بازسازی یک مسجد متعلق به دوره عثمانی در تونس خبر داد. ( TİKA - خبرگزاری آناتولی )
حدود 500 نفر از ساکنان استانبول با تجمع مقابل ایاصوفیه صدور فرمان ریاست جمهوری ترکیه برای واگذاری این بنای تاریخی به سازمان امور دینی کشور و تغییر کاربرد آن از موزه به مسجد را جشن گرفتند.
عبدالرحمان ساجد گوکسو، یکی از تجمعشدگان در میدان ایاصوفیه به خبرنگاران اعلام کرد: در بسیاری از میتینگ و نماز جمعاتی شرکت و برای شکستن زنجیرهای ایاصوفیه دعا کردیم. دعاهای ما امروز مستجاب شد. از نظر من، رجب طیب اردوغان «فاتح» است. ما را بسیار خوشحال کرد.
فردیناز کویونجی، یکی دیگر از این افراد گفت: انشاءالله بتوانیم در داخل آن نماز بخوانیم. مبارک باشد. این یک پیروزی نیست، بلکه تاخیر دستیابی ما به حق خود است.
یاسمن گورآصلان نیز تصریح کرد: این یک تصمیم بسیار مهم است. امروز سلطان محمد دوم در قبر خود بسیار راحت خواهد خوابید.
دلیل اهمیت ایاصوفیه
ایاصوفیه (ترکی استانبولی: Ayasofya یونانی:Ἁγία Σοφία) یک بنای و عبادتگاه تاریخی واقع در استانبول ترکیه است که به عنوان کلیسای جامع مسیحی ارتدوکس، کلیسای جامع کاتولیک رومی، مسجد عثمانی و یک موزه سکولار استفاده شدهاست. از ژوئیه سال ۲۰۲۰ این بنا توسط رئیسجمهور ترکیه دوباره بهعنوان مسجد طبقهبندی شدهاست.
ایاصوفیه از سوی سازمان یونسکو به عنوان میراث جهانی ثبت شده و مورد احترام مسیحیان و مسلمان است و از مهمترین مکانهای توریستی ترکیه محسوب میشود. این بنا یادگار امپراتوری روم شرقی و شاهکار معماری بیزانسی است و یک کلیسای مسیحیت شرقی بود که ساختمان فعلی آن در دوره امپراتوری بیزانس به سال ۵۳۲ میلادی بنا به دستور همسر امپراتور ژوستینین یکم، تئودورا ساخته شدهاست.
برای بازسازی بنا دو معمار به نامهای ایسیدوروس (از میلتوس یا سوکلی فعلی) و آنتییوس (از تراللس یا آیدنلی فعلی) مأموریت یافتند. بنا با کار ۱۰ هزار کارگر در طول پنج سال و تحت نظر ۱۰۰ استاد باشی تکمیل شد و به تاریخ ۲۷ آرالیک ۵۳۷ افتتاح شد.
این کلیسا نخست کلیسای بزرگ نام گرفت. پس از فتح استانبول، سلطان محمد فاتح دستور داد کلیسای ایاصوفیه را به مسجد تبدیل کنند. سلیمان اول دستور داد نقاشیها و نگارگریهای داخل ایاصوفیه را بپوشانند تا نماز جمعه در آنجا خوانده شود. سلیم دوم به معمار سنان (Sinan) دستور داد که ایاصوفیه را مرمت کند. در زمان مراد سوم، مناره و منبر و محراب به ساختمان ایاصوفیه افزوده شد. در زمان مراد چهارم، آیاتی از قرآن به خط مصطفی چلبی در دیوارها و سقف ایاصوفیه نگاشته شد؛ علاوه بر این لوحههایی دور تا دور سقف ایاصوفیه نصب شد که در آن نام الله، محمد، ابوبکر، عمر، عثمان، علی، حسن و حسین نوشته شده بود. این لوحهها در زمان سلطنت عبدالمجید با الواح مدوری که به خط ابراهیم افندی نوشته شده بود، جایگزین گردید.
پس از اعلام حکومت جمهوری در ترکیه و به قدرت رسیدن آتاترک، ایاصوفیه به موزه تبدیل شد و تا امروز به همین شکل باقی ماندهاست.
ارتفاع گنبد بزرگ این مسجد از سطح زمین ۵۵ متر و قطر آن ۳۱ متر میباشد که به وسیلهٔ ۴۰ پشتبند بزرگ و روی چهار ستون اصلی سوار شدهاست.
گردآورنده: الهام خلیلی خو