تیتربرتر؛ اختلال کم‌توجّهی - بیش‌فعالی(به صورت مخفف: ADHD) یک اختلال رفتاری رشدی است. معمولاً فرد توانایی دقّت و تمرکز بر روی یک موضوع را نداشته، یادگیری در او کند است و فرد از فعّالیّت بدنی غیرمعمول و بسیار بالا برخوردار است. این اختلال با فقدان توجه، فعّالیت بیش‌ازحد، رفتارهای تکانشی، یا ترکیبی از این موارد همراه است. هر فردی با شک ADHD باید به دقت تحت نظر یک پزشک معاینه گردد. بسیاری از این افراد، یک یا چند اختلال رفتاری دیگر نیز دارند. همچنین ممکن است یک مشکل روانی مانند افسردگی یا اختلال دوقطبی داشته باشند.
بیش فعالی چیست؟
ADHD شایعترین اختلال رفتاری در سنین کودکی و بلوغ است، و حدود ۳٪ تا ۵٪ کودکان قبل از هفت سالگی به آن مبتلا می‌شوند. این عارضه بیشتر در دوران ابتدایی مدرسه برای کودکان و در هنگام بلوغ رخ می‌دهد و با افزایش سن بسیاری از بیماران بهتر می‌شوند.
وقتی صحبت از بیش فعالی می‌شود بسیاری از نگاه‌ها متوجه کودکان بی قرار و شلوغ می شود، درحالی که اختلال بیش فعالی در بزرگسالان در ایران ناشناخته است و کمتر کسی از علائم و پیامدهای آن مطلع است به طوری که بزرگسالان درگیر بیش فعالی تصور می کنند که برخی از ناملایمات، نگرانی‌ها، هیجانات و تصمیمات آنها به دلیل مشکلات و دغدغه‌های روزانه است.
آیا بیش فعالی فقط مختص کودکان است؟
بیش فعالی اگرچه در دوران کودکی بروز پیدا می کند ولی در برخی مواقع به بزرگسالی هم کشیده می‌شود و علائمی چون مشکل توجه و تمرکز، بی نظمی، رفتارهای تکانشی و بدون فکر، بی ثباتی و هیجانی را به همراه دارد که باعث مشکلاتی در زندگی فرد شده و عملکرد او را برای یک زندگی خوب و لذت بخش لازم تحت تأثیر قرار می دهد.
مشکل عدم توجه و تمرکز باعث می شود که فرد بزرگسال، وسایل کوچک مورد نیازش را گم کند و یا وسایلی نظیر کلید، سوئیچ، خودکار، کیف را در مکان های مختلف جا بگذارد و مرتب دنبال وسایل خود می گردند این افراد اغلب نمی توانند روی سخنرانی، صحبت با طرف مقابل و حتی برنامه تلویزیونی تمرکز کنند و در این زمان ها حواسش متوجه موضوع دیگری است. البته این نقص در مقاطعی از زندگی مانند دوران دانشجویی مشکل زا خواهد بود، این افراد در توجه و تمرکز هنگام مطالعه و انجام امور روزمره مشکل دارند، زمانی که مشغول خواندن هستند به رویا فرو می روند، دقایق سپری می شود و آنها هنوز در همان صفحه اول در جا می زنند.
مطالب مرتبط:
علائم بیش فعالی در بزرگسالان
بی قراری شایعترین علائم بیش فعالی در بزرگسالان است، بی قراری هنگام نشستن و سرپا ایستادن، ضعف در توانایی های ورزشی، دست خط بد، ترجیح دادن به سرپا بودن تا نشسته و هنگامی که مجبور به نشستن هستند احساس بی قراری داشتن و پا یا دست خود را مرتب حرکت دادن از جمله نشانه های حرکتی این اختلال در افراد بالغ است.
افرادی که به طور پیوسته درگیر رفتارهای هیجانی و بدون فکر هستند بی شک دچار بیش فعالی در بزرگسالی هستند بدین ترتیب که فرد خیلی ناگهانی، بدون فکر کردن و بررسی عواقب پیامدهای رفتاری، عملی را انجام و یا حرفی را می زند که منجر به رنجش دیگران و پشیمان خود می شود. گاهی این افراد تصمیمات عجولانه ای برای ازدواج و یا طلاق می گیرند و یا عجولانه شغل خود را ترک می کند، استعفا می دهند یا کسب و کار خود را به یکباره و احساسی عوض می کند و اغلب بی محابا رانندگی می کنند.
بیش فعالان بالغ برای کنترل بی قراری و عصبی بودن اغلب در دو شغل کار می کنند که این روشی برای سازگاری آنها است چراکه در زمان هایی که فعالیتی ندارند، حوصله آنها سر می رود و ممکن است دچار تندخویی شوند به همین دلیل همواره در تلاش هستند تا خود را مشغول نگهدارند اگر چه ممکن است در ظاهر افرادی فعال در شغل به حساب آیند ولی به دلیل زود رنجی، استقلال طلبی، عدم تمرکز و یا ناتوانی در تحمل کارفرما و رئیس خود شغل خود را تغییر دهند این افراد به دلیل عدم پیشرفت در تحصیل زودتر از دیگران و در سنین پایین تر وارد بازار کار می شوند و بیشتر علاقمند هستند به سراغ شغل هایی با فعالیت و حرکت زیاد بروند.
خصوصیات افراد بیش فعال
افرادی که دچار این اختلال هستند اغلب زود از کوره در می روند و به همان سرعت آرام می شوند، با کوچک‌ترین تحریکی خشمگین شده و واکنش تندی نشان می دهند، خلق و خوی آنها مرتب تغییر پیدا می کند. لحظه ای سر حال و شاداب و لحظه ای غمگین، ناراحت و در خود فرو رفته هستند با بالا رفتن سن، آنها بیشتر خلق افسرده، عصبی و مضطرب را دارند.
بزرگسالانی که دچار بیش فعالی هستند اغلب در نقش پدر و مادر خوب عمل نمی‌کنند آنها چون خود صبور، منظم و قاطع نیستند روش های انظباطی مناسبی هم ندارند این والدین زود از کوره در می روند، فرزندشان را بطور نامناسب تنبیه می کنند، بعد به سرعت پشیمان می شوند و تلاش می کنند رفتار نامناسب خود را جبران کنند که همین امر در تربیت کودک اثر بدی می‌گذارد.
تمامی علائم باید به طور پیوسته در رفتار فرد وجود داشته باشد و اگر بزرگسالی در یک مقطع زمانی دچار این رفتارها شده است نباید آن را به بیش فعالی ربط دهد بلکه باید در سایر اختلال ها نظیر اضطراب و استرس پیگیری و درمان کرد.
راه درمان بیش فعالی
روش درمان این بیماری می‌تواند روان درمانی یا دارویی به تنهایی یا ترکیبی از اقدامات دارویی با اقدامات روان‌درمانی باشد. درمان دارویی ADHD براساس داروهای محرک عصبی و غیر محرک استوار است. از جمله داروهای محرک داروی متیل فنیدیت (با نام تجاری قرص ریتالین) و دگزامفتامین است. داروهای غیرمحرک مانند آتوموکستین (مهارکننده بازجذب نوراپینفرین) و داروهای MAOIs می‌باشند.
درمان‌های غیردارویی بیماری بیش فعالی عبارتند از کاردرمانی، گفتار درمانی و درمان شناختی رفتاری، خانواده درمانی، مداخله در محیط کار، آموزش مهارت‌های اجتماعی، آموزش مدیریت والدین و نوروفیدبک است. همچنین اخیراً بهبود بیماری ADHD از طریق روش های درمانی جدید نیز در بین متخصصین رواج یافته‌است.
مثلا برای کودکان با بازی‌های درمانی اصول درمانی زیادی را دربرمی‌گیرند و به بچه‌ها کمک می‌کنند تا دربارهٔ مشکلاتشان گفتگو نمایند و برای بزرگسالان با صحبت کردن و تخلیه انرژی با سرگرم شدن با یک کار که مورد علاقه بزرگسالان است. همچنین به آنها مهارت‌های ویژه شناختی و رفتاری را یاد می‌دهد. مثلاً بیماری که مشکلات خودکنترلی دارد مهارت‌های مهم اجتماعی مثل رعایت نوبت، گوش دادن به صحبت دیگران، رعایت قوانین بازی و غیره را نیز در حین بازی یادمی‌گیرد.
آنچه دیگران می خوانند:
گردآورنده: علی اکبر رضایی