سه شنبه, ۱۹ آذر ۱۳۹۸ ۲۳:۱۸

قنات قاسم آباد را در یابیم

قنات قاسم آباد را در یابیم
یزد- قنات، شناسنامه کویرنشینان است و شاهکار دانش بومی در زمین شناسی، آب، مدیریت و فناوری به حساب می آید و یزد، در میانه کویر، پایگاه و پایتخت قنات است.

اما در این روزگار گویا قنات ها، قدیمی ترین ساکنان شهر یزد، را فراموش کرده ایم. قنات ها را موجوداتی موزه ای می پنداریم که تاریخ مصرف آنها گذشته است!

در حالی آنها هنوز زنده اند و علی رغم همه بی مهری ها، نفس می کشند و حتی می توانند در آینده نیز، همچون گذشته، کارساز و نقش آفرین باشند؛ چرا که نظام قنات، طبیعت بنیان، مردم بنیان و دانش بنیان است. از نوادر روزگار آنکه قنات قدیمی قاسم آباد، درست در میانه شهر یزد، با وجود همه ناملایمات و کج رفتاری های سازمان ها و مردمان روزگار ما، هنوز زنده است!

حریم قنات، محدوده مادر چاه، زمین ها و حتی راهروهای این قنات از تجاوز و تعدی آسیب های جدی در امان نبوده اند.

در بالادست، به منابع آبی این قنات تجاوز شده و در پایین دست، زمین های آن تارج شده است. اما این قنات مقاوم و این میراث بزرگ تاریخی، هرچند رنجور و ضعیف، اما هنوز جاری و پابرجاست.

قنات قاسم آباد، از بیش از 700 سال قبل، بخش هایی از دشت یزد را مشروب ساخته. مسلمان و زردشتی از آب این قنات خورده و از نان این کاریز خورده اند و همواره قسمت هایی از سرسبزی و آبادانی این پهنه کویری، مرهون این آبراه با برکت بوده است اما این روزها، حال و روز این قنات پیر، خش نیست و پنجه های مرگ، تهدیدش می کند.

قوانین وساختارهایی ناکارآمد (که نمی تواند حیات این میراث بزرگ را تأمین و تضمن کند) و میل بی پایان به زمین خواری و تبدیل اراضی مزروعی به مسکونی، کمر به مرگ قنات قاسم آباد بسته اند.

آیا اگر از کمبود آب و اهمیت حیاتی درخت در یزد سخن می گوییم، نباید بهتر و بیشتر از گذشته به پاسداری از قنات قاسم آباد و نظایر انگشت شمار آن بیاندیشیم؟

اگر توسعه گردشکری در شهر جهانی یزد را هدفگذاری کرده ایم، نباید برای رفع مشکلات و پایداری این سازه باشکوه تاریخی اقدام کنیم؟

گاهی با خود می اندیشم اگر این اثر فاخر معماری و تاریخی در کشورهایی همسایه چون ترکیه یا امارات بود چگونه با آن برخورد می کردند و ما چه رفتاری می کنیم؟

اگر گذشتگان خود را برای خلق چنین شاهکارهایی تحسین می کنیم، آیا آیندگان درباره ما چگونه قضاوت خواهند کرد؟

چندی قبل، نماینده مالکان و زارعان قنات قاسم آباد، میهان ویژه جلسه "کانون تفکر آب" (دانشگاه یزد) بود و با دغدغه و دردمندی، ازمعضلاتی سخن گفت که حیات این کاریز قدیمی را به طور جدی تهدید می کند گلایه داشت از بی مهری ها و به قول حضرت حافظ از سمومی که بر طرف این بوستان رفته است، سخن می گفت.

بی گمان داستان این قنات را باید بهتر و بیشتر بررسی کرد اما آنچه حتمی است آنکه نگاهبانی از آن بر همه ما لازم و واجب است و باز بفرموده شیخ اجل (سعدی) لازم است تا "به قدر وسع بکوشیم".

امور این قنات به سازمان هایی چون آب منطقه ای، میراث فرهنگی، دادگستری، جهاد کشاورزی و شهرداری یزد ارتباط می یابد و در سطح بالاتر، مدیران استانداری می توانند نقش آفرین باشند.

علی اکبر قیومی عضو کانون تفکر آب دانشگاه یزد