یکی از برنامه‌های سیاستگذاران کشور با توجه به اعمال تحریم‌های همه جانبه در باب «گام دوم انقلاب» بحث برنامه ریزی برای توسعه گردشگری مطابق با مسائل فرهنگی جامعه است. به طوری که فعالان حوزه گردشگری بر این باور هستند که توسعه گردشگری به ویژه گردشگری خارجی می‌تواند نقش بسیار اثربخشی در اقتصاد کشور و خروج از رکود اقتصادی داشته باشد.
رشد اقتصادی با تکیه بر صنعت گردشگری
بنا بر اظهارات وزیر میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری، ایران جزو ۱۰ کشور برتر در حوزه ظرفیت‌های گردشگری محسوب می شود و بر اساس آخرین گزارش مجمع جهانی اقتصاد، ایران در حوزه رقابت‌پذیری گردشگری رتبه ۹۷ را بین ۱۴۱ کشور داراست و این نشان می‌دهد تمرکز بر توسعه صنعت گردشگری یکی از ضرورت‌های رشد اقتصادی ایران است.
علاوه بر این، بر مبنای شاخصه‌های یونسکو، ایران جزو 10 کشور پرجاذبه جهان است و به لحاظ شاخص رقابت‌پذیری درزمینه گردشگری، ایران در این زمینه در سال 2017 در رتبه 93 جهان قرار گرفت.
ایران دارای سریع‌ترین رشد گردشگری جهان
بر اساس گزارش جدید سازمان جهانی گردشگری، ایران با ۴۹ درصد رشد پس از اکوادور در رتبه دوم سریع‌ترین کشورها از حیث رشد جذب گردشگر خارجی قرار گرفت.
گردشگری ایران که در سال ۲۰۱۷ میلادی در مجموع از 4 میلیون و 867 هزار نفر توریست خارجی میزبانی کرده بود، در سال ۲۰۱۸ توانست با ۴۹.۹ درصد رشد این رقم را به 7 میلیون و 295 هزار نفر برساند تا پس از اکوادور با رشد ۵۱ درصد، سریع‌ترین رشد را در میان کشورهای جهان در جذب گردشگر به نام خود ثبت کند.
بیشتر بخوانید: وزارت گردشگری برای رونق صنعت سبز چه برنامه راهبردی تدوین کند؟
کشور اکوادور در آمریکای جنوبی در فاصله زمانی سالهای ۲۰۱۸-۲۰۱۷ توانسته شمار گردشگران خود را از ۱.۶ به ۲.۶ میلیون نفر افزایش دهد.
رشد ۴۹.۹ درصدی جذب گردشگر بین‌المللی در ایران در بازه زمانی سالهای ۲۰۱۸-۲۰۱۷ در حالی به ثبت رسیده است که پیش از آن و در فاصله زمانی سالهای ۲۰۱۷-۲۰۱۶ رشد گردشگری ایران منفی ۱.۵ درصد گزارش شده بود.
درآمد 4 میلیارد دلار ایران از جذب گردشگر خارجی
هنوز سازمان جهانی گردشگری گزارشی از میزان درآمدهای گردشگری ایران در سال ۲۰۱۸ اعلام نکرده است اما پیش از این رقم ۴.۴۰۲ میلیارد دلار را به عنوان درآمد حاصل از جذب گردشگران خارجی در ایران برای سال ۲۰۱۷ را اعلام کرده است.
بر اساس اطلاعات موجود درآمد گرشگری ایران در سال ۲۰۱۰ میلادی در این گزارش ۲.۴۳۸ میلیارد دلار اعلام شده است.
کشورهای مصر (۳۶ درصد)، اوگاندا (۳۱.۹ درصد)، نپال (۲۴ درصد)، اسلوونی (۲۳ درصد)، فلسطین (۲۰.۵ درصد)، ویتنام (۱۹.۹ درصد)، گرجستان (۱۶.۹ درصد)، کره جنوبی (۱۵.۱ درصد) و قطر (۱۹.۴ درصد) به ترتیب در رتبه‌های بعدی سریع‌ترین رشد در جذب گردشگر بین‌المللی قرار دارند.
افزایش ورود گردشگران خارجی به ایران
بررسی آمارهای دو سال اخیر نشان می‌دهد که ورود گردشگران خارجی در کشور با افزایش همراه بوده است. سال 97 در حالی پایان یافت که کارنامه گردشگران خارجی، آمار ۷ میلیون و ۸۰۰ هزار نفر را به ثبت رساند که نسبت به سال ۹۶ رشدی ۵۲ درصدی داشت.
بنا به گفته معاون گردشگری سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری در سه‌ماهه اول سال ۹۸، شاهد ورود بیش از ۳ میلیون گردشگر خارجی به کشور بودیم که نسبت به مدت مشابه سال گذشته ۴۰ درصد رشد داشته است.
تحول در گردشگری با تأسیس وزارت گردشگری
دوازدهم شهریورماه تبدیل سازمان به وزارت میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری که در یک سال گذشته محل بحث بسیاری بوده است، سرانجام جامه عمل به خود پوشاند. طرحی که به گفته مدیران ارشد اجرایی، گردشگری را متحول خواهد کرد.
فعالان صنعت گردشگری بر این باورند تبدیل سازمان میراث فرهنگی، صنایع‌دستی و گردشگری به وزارتخانه این فرصت را ایجاد می‌کند تا با طرح مسائل کلان گردشگری در حوزه وزارتی عملی شود و توسعه صنعت گردشگری را رقم بزند؛ آن‌هم در شرایطی که با توجه به اعمال تحریم‌ها باید توسعه صادرات غیرنفتی موردتوجه قرار گیرد و در این میان با توجه به ظرفیت‌های صنعت گردشگری، این صنعت می‌تواند به صنعت اول ازنظر ارزآوری تبدیل شود.
گردشگری در گام دوم انقلاب
مرکز پژوهش‌های مجلس شورای اسلامی به تازگی در گزارشی که با عنوان «گردشگری در گام دوم جمهوری اسلامی ایران» منتشر کرده است، با پرداختن به این موضوع که گردشگری به‌عنوان صنعتی پیشرو در توسعه اقتصادی، اجتماعی، فرهنگی و سیاسی کشور به‌واسطه ماهیت خاص خود یکی از ابزارهای کلیدی گام دوم انقلاب اسلامی به شمار رود، نقاط ضعف این صنعت را در گام اول انقلاب تشریح کرده است.
بر اساس این گزارش و طبق اسناد منتشر شده به‌ویژه سیاست‌های کلی ابلاغی و احکام قانونی چنین برداشت می‌شود که دستگاه‌های ذی‌ربط و ذی‌نقش، آن‌طور که شایسته است، به گردشگری به‌عنوان موتور محرک اقتصادی کشور توجه نداشته و به دلیل اتخاذ سیاست‌ها و رویه‌های اجرایی نادرست موجبات رشد پایدار و مطلوب فراهم نیامده است.
مطالب مرتبط: صنعت گردشگری راهی برای عبور از اقتصاد نفتی
براساس بررسی‌های مرکز پژوهش‌های مجلس، چالش‌ها و موانع رونق گردشگری طی 40 سال اخیر نظام جمهوری اسلامی ایران، شامل: فقدان مدل و نقشه ذهنی مشخص و وجود انگاره‌های متفاوت در زمینه توسعه گردشگری، توجه ناکافی به ظرفیت‌ها و مزیت نسبی کشور در صنعت گردشگری در اسناد بالا دستی، نداشتن نقشه جامع توسعه گردشگری و عدم پیوست گردشگری به طرح‌های ملی توسعه، عدم اولویت‌گذاری گردشگری داخلی در برنامه توسعه گردشگری، نداشتن راهبرد مشخص در گردشگری برون مرزی، تمرکز مقاصد خاص سنتی در توسعه صنعت گردشگری و بی توجهی به تمام ظرفیت‌ها، عدم برنامه ریزی سفر برای دهک های مختلف درآمدی جامعه با توجه به پایین بودن سرانه سفر، نداشتن بازاریابی مشخص، توجه ناکافی به ظرفیت‌های بازار گردشگری کشورهای همسایه و منطقه‌ای، عدم ثبات مدیریتی و تخصص نداشتن در حوزه‌های مربوطه، عدم ثبات ساختاری و تغییرات فراوان، پراکندگی وظایف و اختیارات، مشخص نبودن ذینفعان اصلی و فرعی و نقش و وظایف آنها، ناهماهنگی و وجود سیاست‌گذاری های موازی، وجود قوانین دست و پا گیر، ناتوانی بخش خصوصی در مقابل بخش دولتی، فقدان سیاست ها و نبود مشوق‌های حمایتی گردشگری، کمبود منابع انسانی متخصص، فقدان نظام اماری منسجم و ضعف زیرساخت‌ها و گران بودن سفر برای عامه مردم است.
طبق گزارش اخیر مرکز پژوهش‌های مجلس، توسعه گردشگری در گام دوم خود نیازمند بازنگری در نگرش‌ها و الگوهای حاکم بر برنامه‌ریزی توسعه گردشگری و تطبیق الگوها با عوامل فرهنگی جامعه است. این مرکز در عین حال ضمن آسیب‌شناسی وضع موجود و چالش‌های پیش‌روی حوزه گردشگری، در جهت توسعه این صنعت راهکارهای رونق این بازار و ساماندهی آن را نیز معرفی کرده است.