هر خانواده ایرانی به فراخور مصرف و توان مالی خود اقدام به خرید یک خودرو می‌کند که برخی برای استفاده شخصی و خانوادگی و برخی هم برای حمل و نقل عمومی خودرو تهیه می‌کنند.

در میان خودروهای تولیدی داخلی «پراید» به دلیل قیمت مناسب و مصرف سوخت بهینه و تناسب در ظرفیت سرنشین در بین خانواده‌های ایرانی از محبوبیت ویژه‌ای برخوردار است به طوری که حداقل هر راننده‌ای برای یکبار هم شده در پشت فرمان پراید نشسته است.

حال در این وادی قرار است تولید این خودرو پرطرفدار متوقف شود البته توقف تولید پراید موضوع جدیدی نیست چرا که قرار بود خط تولید این خودرو تا پایان سال گذشته متوقف شود و خودروهای ایرانی دیگری با قیمت معقولی جایگزین این خودروی پرفروش داخلی شود. البته توقف خط تولید این خودرو از جوانب مختلفی قابل بررسی است.

پراید به آخر عمر خود رسید

رضا رحمانی وزیر صنعت، معدن و تجارت هفته گذشته با تأکید بر اینکه «پراید به آخر عمر خود رسیده است» از احتمال توقف تولید پراید و عدم شماره‌گذاری این خودرو در سال آینده خبر داد. 

پیش‌ازاین هم رئیس پلیس راهور ناجا در دوازدهمین نشست هم‌اندیشی معاونان و مدیران حمل‌ونقل ترافیک و روسای پلیس راهور کلان‌شهرها اعلام کرده بود با توجه به اینکه خودروی پراید آزمایش‌های ایمنی را پشت سر نگذاشته است؛ به همین جهت پس از 12 سال تذکر به شرکت تولیدکننده از سال 99 با هماهنگی وزارت صنعت این خودرو شماره‌گذاری نمی‌شود.

مطالب مرتبط: توقف شماره‌گذاری پراید از سال آینده

مهدی جمالی مدیرعامل اسبق گروه خودروسازی سایپا، سال گذشته در نشست خبری این مجموعه با تأکید بر این نکته که گروه سایپا علاقه‌مند به خروج پراید از چرخه تولید است، اما وابستگی اقتصاد و درآمد بسیاری از خانوارهای کم‌بضاعت به این خودرو را از دغدغه‌هایی برشمرد که مانع از توقف تولید پراید می‌شود. چراکه همان‌طور هم این مقام مسئول اشاره‌کرده، در حال حاضر  بخشی از اشتغال از طریق پراید تأمین می‌شود و منبع معاش اقشار کم‌درآمد است، بر همین اساس نگرانی از ایجاد مشکل برای خانوارهای کم‌درآمد از دیگر موانعی است که مانع از حذف کامل پراید از بازار خودروی کشور می‌شود. به‌خصوص در شرایطی که از سال گذشته به دلیل اعلام تحریم‌ها و افزایش نوسانات نرخ ارز قیمت خودروهای وارداتی و حتی تولید داخل جهش بی‌سابقه‌ای را تجربه کرده است و هم‌اکنون انواع پراید، تنها خودروی‌های ارزان‌قیمت بازار به شمار می‌روند.

مرور تقویم خودروسازی ایران

اگر بخواهیم دوره‌ای از صنعت خودروسازی را در ایران مرور کنیم، پراید اولین بار در سال ۷۲ از مبدا کره جنوبی وارد کشور شد. این خودرو که ژن اصلی آن به فورد آمریکا مربوط می‌شود، یک سال پس از ورود به ایران، وارد خطوط تولید سایپا شد. در آن دوران، پراید رقیب سرسختی به نام پیکان داشت که بازیگر نقش اول صنعت و بازار خودرو ایران بود و در نتیجه سال‌ها زیر سایه این محصول باقی ماند. اردیبهشت ۸۴ اما آغاز اوج‌گیری پراید بود، روزی که پیکان پس از کش و قوس‌های فراوان و به دلیل آلایندگی، مصرف سوخت بالا و نداشتن برخی امکانات رفاهی از جمله کولر، از خودروسازی کشور حذف شد. با رفتن پیکان، پراید نقش اول صنعت و بازار خودرو ایران را بر عهده گرفت، چه آنکه ایران‌خودرویی‌ها نتوانستند جایگزینی مناسب برای پیکان بیابند. اگرچه خیلی‌ها معتقدند ایمنی و دوام پیکان بیش از پراید بود، اما به هر حال قیمت مناسب آن (قیمتی که در آن زمان نزدیک به پیکان بود)، در کنار امکانات بیشتر و به هر حال تکنولوژی به‌روزتر در کنار نبود رقیبی جدی، رفته رفته بخش بزرگی از بازار را در اختیار این محصول قرار داد.

قیمت پایین پراید به ویژه در دهه ۸۰، سبب شد این محصول به سرعت افزایش تیراژ را تجربه کند، تا جایی که در سال ۹۰ بالغ بر۶۰۰ هزار دستگاه از آن در کشور به تولید رسید. این رقم، معادل ۳۶ درصد تولید خودروهای سواری در سال ۹۰ بود و قطعا اگر تحریم‌ها از راه نمی‌رسیدند، تیراژ پراید در سال‌های بعد رکوردهای جدیدی را به ثبت می‌رساند. با بالا رفتن تیراژ پراید اما سهم این خودرو در تصادفات و سوانح جاده‌ای نیز افزایش یافت و رفته‌رفته انتقادها به کیفیت این خودرو آغاز شد.

پراید در خط یک تولید

بر اساس آمار وزارت صنعت از تولیدات گروه خودروسازی سایپا در سال 97، سال گذشته این شرکت خودروسازی 138 هزار و 884 دستگاه پراید تولید کرده است که باوجود کاهش تولید 38 درصدی آن در مقایسه با سال 96، اما همچنان  پراید در فهرست پرتیراژترین خودروی داخلی قرار دارد.

فعالان صنعت خودروسازی در توضیح چرایی تولید بالای پراید، دلایل مختلفی را عنوان می‌کنند که قیمت پایین این محصول، مهم‌ترین آن‌ها به شمار می‌رود.

بازار خودرو با حذف پراید دچار خلا می‌شود

فربد زاوه از کارشناسان صنعت خودروسازی در خصوص این تصمیم دولت تأکید می‌کند با حذف پراید، بازار خودرو به لحاظ قیمتی دچار خلا می‌شود، اما ساماندهی این بازار به لحاظ کیفی یک ضرورت است و دولت باید این کار را هر چه زودتر انجام دهد.

او با اشاره به تجربه مشابه حذف پیکان در تاریخ صنعت خودروسازی می‌گوید: در همان سال که دولت تصمیم به توقف خط تولید پیکان گرفت، حدوداً 170 هزار دستگاه در سال تولید می‌شد که تصمیم به حذف آن بدون برنامه‌ریزی، گریبان ایران‌خودرو را گرفت؛ به این دلیل که چون شرکت سازنده محصول جایگزین را تدارک ندیده بود، توقف تولید پیکان باعث شد که ایران‌خودرو تمام بازار زیر ده میلیون تومان خود را در آن زمان از دست دهد.

زاوه با مقایسه پراید و پیکان می‌گوید: اگر تجربه توقف تولید پیکان را با بازار امروز مقایسه کنیم، مشخص است که با حذف پراید، بازار به‌شدت دچار کمبود خواهد شد. علت آن هم مشخص است؛ در حال حاضر خودروی ارزان پس از پراید، پژو و تیبا هستند که با افزایش قیمت‌های کنونی، خریدار پراید که تا سال گذشته 20 میلیون تومان هزینه می‌کرد اما الان برای تهیه ارزان‌ترین خودروی بازار، باید حداقل 60 میلیون تومان هزینه کند.

بااین‌وجود، این کارشناس صنعت خودرو تأکید می‌کند که نه‌تنها پراید، بلکه در حال حاضر زمان حذف خودروهایی مانند سمند، پژو 206 و 405 فرارسیده است. او در همین زمینه گفت: بیش از 15 سال است که این خودروها در خط تولیدند و متأسفانه روند طولانی‌مدت تولید خودرو در کشور ما به یک‌رویه مضحک تبدیل‌شده است که به نظر من باید در مقطعی این فرایند غلط قطع شود.

زواه در همین زمینه تصریح می‌کند: در حال حاضر به‌جای خودروسازان، این قطعه سازان هستند که در صنعت خودروسازی سرمایه‌گذاری می‌کنند و همین امر باعث می‌شود تا مدت‌ها قطعات ساخته شده در خط تولید باقی بمانند.

بر اساس توضیحات این کارشناس، در صورتیکه خودروسازان بخواهند بر اساس پلتفرم‌های کنونی اقدام به راه‌اندازی خط تولید جایگزین پراید کنند، حداقل 2 سال، تولید خودروی جدید زمان خواهد برد.

قطعه سازان آماده تأمین قطعات جایگزین پراید 

محمدرضا نجفی‌منش دبیر انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی در پاسخ به این سؤال که آیا بازار خودروسازی کشور در حال حاضر آماده حذف پراید است، می‌گوید: موضوع حذف پراید از چرخه تولید، بحث امروز نیست. از چند سال پیش که خانواده تیبا رونمایی شد، قرار بود محصولات این گروه جایگزین پراید شود که متأسفانه تا به امروز این موضوع به تعویق افتاده است.

دبیر انجمن صنایع همگن قطعه‌سازی از آمادگی قطعه سازان برای تأمین قطعات جایگزین پراید خبر داد و گفت: ممکن است این برداشت ایجاد شود که قطعه‌سازان نتوانند قطعات جایگزین پراید را تهیه کنند؛ اما ما بارها اعلام کرده‌ایم که آماده تامین قطعات تیبا و سایر دستگاه‌های مشابه هستیم و مشکلی از بابت کمبود قطعه به وجود نخواهد آمد.

نجفی منش با اشاره به سابقه طولانی‌مدت خودروسازی در کشور، «دولتی بودن» را از بزرگ‌ترین معضلات صنعت خودروسازی دانست و خاطرنشان کرد: همین امر باعث می‌شود تا امکان اصلاحات ساختاری در صنعت فراهم نشود.

او با اشاره به تصمیم دولت برای واگذاری سهام دو شرکت سایپا و ایران‌خودرو افزود: تحقق این امر در گروی فراهم کردن زیرساخت‌های خاصی نیست بلکه تنها اراده دولت را می‌طلبد و البته صبر؛ چون قبلاً هم این موضوع مطرح‌شده بود اما به بهانه‌های مختلف اجرایی شدن آن به عقب افتاد؛ اما اگر دولت وارد مرحله خصوصی‌سازی این صنعت شود، بقیه مشکلات هم به‌مرور حل خواهد شد.