ديابت و برخي بيماري‌هاي ديگر نيز از طريق اختلال در سيستم ايمني بدن خطر عفونتهاي ادراري را افزايش مي‌دهد. همين‌طور کساني که نمي‌توانند ادرار کرده و از سوند استفاده مي‌کنند در خطر بيشتري از نظر ابتلا به عفونت ادراري هستند.
گاهي بعضي از خانم‌ها براي ماه‌ها و سال‌هاي طولاني از سوزش ادرار دوره‌اي رنج مي‌برند و به نوعي با آن سازگاري پيدا مي‌کنند و با بهره‌گيري از راهکارهاي ساده خانگي يا مصرف خودسرانه آنتي‌بيوتيک براي مدتي از شر سوزش و درد ادراري خلاص مي‌شوند.
اما نکته مهم اينجاست که اين خانم‌ها نيازمند بررسي از نظر علل ايجاد درد، سوزش و تکرر ادراري هستند، چراکه اين عوارض ممکن است ناشي از التهاب و عفونتهاي جدي‌تري در ناحيه مثانه يا سيستم ادراري باشد يا از عفونتهاي دستگاه تناسلي ناشي شود؛ عفونت‌هايي که با تشخيص درست براحتي درمان مي‌شود.
دکتر آمنه لاهوتي، متخصص زنان و زايمان درباره عفونتهاي ادراري مي‌گويد: عفونت محدود به مثانه دردناک و ناراحت‌کننده است، اما اگر اين عفونت به کليه‌ها برسد خطرناک و جدي مي‌شود. عفونت دستگاه ادراري هميشه همراه با علامت و نشانه نيست، اما اگر علامتي داشته باشد
اين علائم شامل احساس نياز شديد به ادرار کردن، احساس سوزش هنگام ادرار، ادرار پي در پي و کم‌حجم، ادرار کدر يا همراه خون، ادرار بدبو، بيدار شدن در شب به دليل ادرارکردن، احساس درد در ناحيه لگن، پشت يا پهلو، احساس تب و لرز، تغيير در حجم ادرار و درد هنگام مقاربت مي‌شود.
چه کساني مستعد عفونت ادراري هستند؟
عفونت ادراري در برخي زنان شايع‌تر است؛ يعني بيشتر از يک‌بار دچار اين نوع عفونت مي‌شوند.
دکتر لاهوتي بااشاره به اين مساله اظهار مي‌کند: در زناني که از انواع خاص وسايل پيشگيري از بارداري مثل ديافراگم استفاده مي‌کنند نيز خطر عفونت دستگاه ادراري بيشتر است. بعد از دوران يائسگي نيز عفونت ادراري به دليل کمبود استروژن ممکن است شديدتر شود.
همچنين اختلالات مادرزادي و غيرعادي بودن دستگاه ادراري نيز مي‌تواند باعث ابتلا به عفونت ادراري شود. از سوي ديگر سنگ کليه يا پروستات بزرگ شده نيز باعث حبس ادرار در مثانه و در نتيجه ابتلا به عفونت ادراري مي‌شود.
اين متخصص زنان مي‌افزايد: ديابت و برخي بيماري‌هاي ديگر نيز از طريق اختلال در سيستم ايمني بدن خطر عفونتهاي ادراري را افزايش مي‌دهد. همين‌طور کساني که نمي‌توانند ادرار کرده و از سوند استفاده مي‌کنند در خطر بيشتري از نظر ابتلا به عفونت ادراري هستند.
چرا عفونتهاي ادراري در خانم‌ها شايع‌ترند؟
البته در دوران نوزادي چندان فرقي نمي‌کند ولي از 3 سالگي به بعد، اين ميزان در خانم‌ها افزايش پيدا مي‌کند و چند علت مهم در اين زمينه وجود دارد که مهم‌ترينش، آناتومي ناحيه ادراري و تناسلي خانم‌هاست. طول مجراي ادرار در خانم‌ها خيلي کوتاه‌تر از آقايان است و همين امر، عفونتهاي ادراري را که عمدتا بالارونده هستند، افزايش مي‌دهد.
علت دوم، نزديک بودن مقعد و واژن به مجراي ادرار است بنابراين يکي از عواملي که سبب عفونتهاي ادراري در خانم‌ها مي‌شود تماس جنسي است. در هر تماس، حجم بسيار زيادي ميکروب وارد مجراي ادرار مي‌شود که اگر خانم به‌موقع و پس از تماس جنسي ادرار نکند يا حجم مايعاتي که استفاده مي‌کند کم باشد، به عفونت ادراري مبتلا خواهدشد. عامل ديگر، قطع و وصل جريان ادرار هنگام ادرار کردن است. بعضي‌ها به اشتباه فکر مي‌کنند اين‌کار براي تقويت عضلات ناحيه لگن مفيد است؛
در حالي که قطع کردن جريان ادرار سبب ايجاد خلاء يا مکش در آن ناحيه شده و اين خلاء تمام ميکروب‌هاي بيماري‌زاي اطراف مقعد و واژن را به داخل مجراي ادرار مي‌کشاند و سبب ايجاد عفونت ادراري مي‌شود. عدم رعايت بهداشت نيز علت ديگر است. با رعايت بهداشت به راحتي مي‌توان از بسياري از عفونتهاي ادراري پيشگيري کرد. مهم‌ترين نکته اين است
که هنگام شست‌وشو و طهارت و حتي خشک کردن، دست يا دستمالي که به ناحيه مقعد کشيده مي‌شود، به سمت جلو نيايد. بنابراين با شستن از جلو به سمت عقب مي‌توان از عفونت‌ها پيشگيري کرد. همچنين عوض نکردن لباس زير به‌طور مرتب و وجود رطوبت و نم در آن سبب ايجاد کلوني‌هاي ميکروبي و قارچي در لباس زير مي‌شود.
سعي کنيد لباس زيرتان هميشه خشک باشد. البته برخي ميکروب‌ها به نام لاکتوباسيل هم در اين ناحيه هستند که در اطراف واژن زندگي مي‌کنند و محيط اطراف واژن و مجراي ادرار را اسيدي و اين منطقه را براي رشد باکتري‌ها نامناسب مي‌کنند. حال اگر به هر دليل اين لاکتوباسيل‌ها از بين بروند، اسيديته منطقه به هم مي‌خورد و جهت رشد ساير باکتري‌ها مناسب مي‌شود.
چه عللي ممکن است لاکتو باسيل‌ها را از بين ببرد؟
اولين علتش يائسگي است. از آنجا که در دوران يائسگي، سيستم هورموني قطع مي‌شود لاکتوباسيل‌ها مي‌ميرند. علت دوم استفاده از شوينده‌ها مانند شامپو، صابون، مواد خوشبوکننده و... است. نشستن در تشت آب همراه با جوش‌شيرين، نمک، بتادين و... نيز بدون تجويز پزشک متخصص سبب از بين رفتن سد محافظتي اين منطقه مي‌شود.
با مشاهده چه علايمي مي‌توان به عفونت ادراري پي برد؟
اولين علامت عفونت ادراري، احساس ناراحتي هنگام ادرار کردن است. اين احساس مي‌تواند خودش را به صورت سوزش، قلقلک مجراي ادرار، درد در انتهاي ادرار کردن و درد در ناحيه استخوان عانه يا زير شکم نشان دهد. علامت‌هاي ديگر شامل تکرر ادرار همراه با درد، ادرار بدبو، تغيير رنگ ادرار به سمت تيره يا رنگ چاي و وجود خون واضح در ادرار همراه با دفع لخته است. در مواردي که عفونت ادرار به سمت کليه‌ها کشيده شود، به اين علايم، تب و درد پهلو هم اضافه مي‌شود.
باوجود همه اين علايم دردناک، باز هم ممکن است فردي به پزشک مراجعه نکند؛ تا جايي که عفونت به کليه‌ها برسد؟!
بله! گاهي اوقات ممکن است شرايطي پيش بيايد که دسترسي به پزشک وجود نداشته باشد. در اين صورت، اولا مصرف خودسرانه آنتي‌بيوتيک را به هيچ‌وجه توصيه نمي‌کنيم. بيمار بايد تا آنجا که امکان دارد از مايعات فراوان استفاده کند؛ تا جايي که رنگ ادرار شفاف شود. اين‌کار،
بهترين شروع براي درمان عفونتهاي ادراري است زيرا سبب مي‌شود ميزان دفع افزايش يافته و ميکروب‌هاي بيشتري دفع شوند. اگر عفونت ادرار محدود به مجاري تحتاني ادراري باشد، حتي ممکن است بدون درمان هم خوب شود ولي اگر عفونت به سيستم ادراري فوقاني کشيده شود، نياز به اقدام درماني و دخالت پزشکي دارد.
با توجه به اين موضوع که شيوع اين عفونت در زنان بالاتر است، ابتلا به آن تا چه حدي مشکل‌ساز نيست؟
عفونت ادراري تا 3 بار در سال در خانم‌هاي سالم طبيعي است؛ يعني اگر خانمي تجربه 3 بار عفونت ادراري را در سال داشته باشد، فقط به يک بار آزمايش ادرار و درمان آنتي‌بيوتيکي مناسب نياز دارد و نه بيشتر؛ ولي اگر عفونت بيشتر از 3 بار در سال رخ بدهد، نياز به درمان جدي پيدا مي‌کند.
خيلي‌ها تا زماني که علامت دارند آنتي‌بيوتيک‌هايشان را مصرف مي‌کنند و پس از رفع علايم، آنها را قطع مي‌کنند. اين کار چه خطري ممکن است داشته باشد؟
هدف ما در درمان اين است که بيمار با داروي کم درمان شود. در بررسي‌ها ديده شده که اگر بيمار يک هفته دارو بخورد هيچ فرقي نمي‌کند با زماني که 5 روز يا 3 روز دارو مي‌خورد بنابراين امروزه توصيه مي‌شود
براي يک عفونت ادراري ساده از برنامه آنتي‌بيوتيکي 3 روزه استفاده شود و بيش از آن ادامه نداشته باشد؛ مگر آنکه بيمار علامت‌دار باشد. بنابراين اگر علايم بيماري پس از 48 ساعت بهبود پيدا نکرد نياز به بررسي مجدد است. 3 روز دارو خوردن هم فکر نمي‌کنم براي کسي سخت باشد.
اما نکته مهم اينجاست که اين خانم‌ها نيازمند بررسي از نظر علل ايجاد درد، سوزش و تکرر ادراري هستند، چراکه اين عوارض ممکن است ناشي از التهاب و عفونتهاي جدي‌تري در ناحيه مثانه يا سيستم ادراري باشد يا از عفونتهاي دستگاه تناسلي ناشي شود؛ عفونت‌هايي که با تشخيص درست براحتي درمان مي‌شود.
دکتر آمنه لاهوتي، متخصص زنان و زايمان درباره عفونتهاي ادراري مي‌گويد: عفونت محدود به مثانه دردناک و ناراحت‌کننده است، اما اگر اين عفونت به کليه‌ها برسد خطرناک و جدي مي‌شود. عفونت دستگاه ادراري هميشه همراه با علامت و نشانه نيست، اما اگر علامتي داشته باشد
اين علائم شامل احساس نياز شديد به ادرار کردن، احساس سوزش هنگام ادرار، ادرار پي در پي و کم‌حجم، ادرار کدر يا همراه خون، ادرار بدبو، بيدار شدن در شب به دليل ادرارکردن، احساس درد در ناحيه لگن، پشت يا پهلو، احساس تب و لرز، تغيير در حجم ادرار و درد هنگام مقاربت مي‌شود.
چه کساني مستعد عفونت ادراري هستند؟
عفونت ادراري در برخي زنان شايع‌تر است؛ يعني بيشتر از يک‌بار دچار اين نوع عفونت مي‌شوند.
دکتر لاهوتي بااشاره به اين مساله اظهار مي‌کند: در زناني که از انواع خاص وسايل پيشگيري از بارداري مثل ديافراگم استفاده مي‌کنند نيز خطر عفونت دستگاه ادراري بيشتر است. بعد از دوران يائسگي نيز عفونت ادراري به دليل کمبود استروژن ممکن است شديدتر شود.
همچنين اختلالات مادرزادي و غيرعادي بودن دستگاه ادراري نيز مي‌تواند باعث ابتلا به عفونت ادراري شود. از سوي ديگر سنگ کليه يا پروستات بزرگ شده نيز باعث حبس ادرار در مثانه و در نتيجه ابتلا به عفونت ادراري مي‌شود.
اين متخصص زنان مي‌افزايد: ديابت و برخي بيماري‌هاي ديگر نيز از طريق اختلال در سيستم ايمني بدن خطر عفونتهاي ادراري را افزايش مي‌دهد. همين‌طور کساني که نمي‌توانند ادرار کرده و از سوند استفاده مي‌کنند در خطر بيشتري از نظر ابتلا به عفونت ادراري هستند.
چرا عفونتهاي ادراري در خانم‌ها شايع‌ترند؟
البته در دوران نوزادي چندان فرقي نمي‌کند ولي از 3 سالگي به بعد، اين ميزان در خانم‌ها افزايش پيدا مي‌کند و چند علت مهم در اين زمينه وجود دارد که مهم‌ترينش، آناتومي ناحيه ادراري و تناسلي خانم‌هاست. طول مجراي ادرار در خانم‌ها خيلي کوتاه‌تر از آقايان است و همين امر، عفونتهاي ادراري را که عمدتا بالارونده هستند، افزايش مي‌دهد.
علت دوم، نزديک بودن مقعد و واژن به مجراي ادرار است بنابراين يکي از عواملي که سبب عفونتهاي ادراري در خانم‌ها مي‌شود تماس جنسي است. در هر تماس، حجم بسيار زيادي ميکروب وارد مجراي ادرار مي‌شود که اگر خانم به‌موقع و پس از تماس جنسي ادرار نکند يا حجم مايعاتي که استفاده مي‌کند کم باشد، به عفونت ادراري مبتلا خواهدشد. عامل ديگر، قطع و وصل جريان ادرار هنگام ادرار کردن است. بعضي‌ها به اشتباه فکر مي‌کنند اين‌کار براي تقويت عضلات ناحيه لگن مفيد است؛
در حالي که قطع کردن جريان ادرار سبب ايجاد خلاء يا مکش در آن ناحيه شده و اين خلاء تمام ميکروب‌هاي بيماري‌زاي اطراف مقعد و واژن را به داخل مجراي ادرار مي‌کشاند و سبب ايجاد عفونت ادراري مي‌شود. عدم رعايت بهداشت نيز علت ديگر است. با رعايت بهداشت به راحتي مي‌توان از بسياري از عفونتهاي ادراري پيشگيري کرد. مهم‌ترين نکته اين است
که هنگام شست‌وشو و طهارت و حتي خشک کردن، دست يا دستمالي که به ناحيه مقعد کشيده مي‌شود، به سمت جلو نيايد. بنابراين با شستن از جلو به سمت عقب مي‌توان از عفونت‌ها پيشگيري کرد. همچنين عوض نکردن لباس زير به‌طور مرتب و وجود رطوبت و نم در آن سبب ايجاد کلوني‌هاي ميکروبي و قارچي در لباس زير مي‌شود.
سعي کنيد لباس زيرتان هميشه خشک باشد. البته برخي ميکروب‌ها به نام لاکتوباسيل هم در اين ناحيه هستند که در اطراف واژن زندگي مي‌کنند و محيط اطراف واژن و مجراي ادرار را اسيدي و اين منطقه را براي رشد باکتري‌ها نامناسب مي‌کنند. حال اگر به هر دليل اين لاکتوباسيل‌ها از بين بروند، اسيديته منطقه به هم مي‌خورد و جهت رشد ساير باکتري‌ها مناسب مي‌شود.
چه عللي ممکن است لاکتو باسيل‌ها را از بين ببرد؟
اولين علتش يائسگي است. از آنجا که در دوران يائسگي، سيستم هورموني قطع مي‌شود لاکتوباسيل‌ها مي‌ميرند. علت دوم استفاده از شوينده‌ها مانند شامپو، صابون، مواد خوشبوکننده و... است. نشستن در تشت آب همراه با جوش‌شيرين، نمک، بتادين و... نيز بدون تجويز پزشک متخصص سبب از بين رفتن سد محافظتي اين منطقه مي‌شود.
با مشاهده چه علايمي مي‌توان به عفونت ادراري پي برد؟
اولين علامت عفونت ادراري، احساس ناراحتي هنگام ادرار کردن است. اين احساس مي‌تواند خودش را به صورت سوزش، قلقلک مجراي ادرار، درد در انتهاي ادرار کردن و درد در ناحيه استخوان عانه يا زير شکم نشان دهد. علامت‌هاي ديگر شامل تکرر ادرار همراه با درد، ادرار بدبو، تغيير رنگ ادرار به سمت تيره يا رنگ چاي و وجود خون واضح در ادرار همراه با دفع لخته است. در مواردي که عفونت ادرار به سمت کليه‌ها کشيده شود، به اين علايم، تب و درد پهلو هم اضافه مي‌شود.
باوجود همه اين علايم دردناک، باز هم ممکن است فردي به پزشک مراجعه نکند؛ تا جايي که عفونت به کليه‌ها برسد؟!
بله! گاهي اوقات ممکن است شرايطي پيش بيايد که دسترسي به پزشک وجود نداشته باشد. در اين صورت، اولا مصرف خودسرانه آنتي‌بيوتيک را به هيچ‌وجه توصيه نمي‌کنيم. بيمار بايد تا آنجا که امکان دارد از مايعات فراوان استفاده کند؛ تا جايي که رنگ ادرار شفاف شود. اين‌کار،
بهترين شروع براي درمان عفونتهاي ادراري است زيرا سبب مي‌شود ميزان دفع افزايش يافته و ميکروب‌هاي بيشتري دفع شوند. اگر عفونت ادرار محدود به مجاري تحتاني ادراري باشد، حتي ممکن است بدون درمان هم خوب شود ولي اگر عفونت به سيستم ادراري فوقاني کشيده شود، نياز به اقدام درماني و دخالت پزشکي دارد.
با توجه به اين موضوع که شيوع اين عفونت در زنان بالاتر است، ابتلا به آن تا چه حدي مشکل‌ساز نيست؟
عفونت ادراري تا 3 بار در سال در خانم‌هاي سالم طبيعي است؛ يعني اگر خانمي تجربه 3 بار عفونت ادراري را در سال داشته باشد، فقط به يک بار آزمايش ادرار و درمان آنتي‌بيوتيکي مناسب نياز دارد و نه بيشتر؛ ولي اگر عفونت بيشتر از 3 بار در سال رخ بدهد، نياز به درمان جدي پيدا مي‌کند.
خيلي‌ها تا زماني که علامت دارند آنتي‌بيوتيک‌هايشان را مصرف مي‌کنند و پس از رفع علايم، آنها را قطع مي‌کنند. اين کار چه خطري ممکن است داشته باشد؟
هدف ما در درمان اين است که بيمار با داروي کم درمان شود. در بررسي‌ها ديده شده که اگر بيمار يک هفته دارو بخورد هيچ فرقي نمي‌کند با زماني که 5 روز يا 3 روز دارو مي‌خورد بنابراين امروزه توصيه مي‌شود
براي يک عفونت ادراري ساده از برنامه آنتي‌بيوتيکي 3 روزه استفاده شود و بيش از آن ادامه نداشته باشد؛ مگر آنکه بيمار علامت‌دار باشد. بنابراين اگر علايم بيماري پس از 48 ساعت بهبود پيدا نکرد نياز به بررسي مجدد است. 3 روز دارو خوردن هم فکر نمي‌کنم براي کسي سخت باشد.
