معماران ایرانی هنر خود را در مساجد و بناهای مذهبی به خوبی به نمایش گذاشتند به طوری که بسیاری از این بناها به قدری منحصر به فرد است که نمونه آنها در دنیا یافت نمیشود. این مساجد در دوره های مختلف ساخته شده اند و با قرینه سازی هوشمندانه و کم نظیر، کاشیکاری های فوق العاده زیبا و فضاهای پر از آرامشی که با رنگهای متفاوت دارند جزء جاذبه های توریستی مشهور شهرهای مختلف ایران به شمار می روند.
مسجد از مهمترین نیایشگاه ها و محل تجمع مسلمانان برای وحدت کلمه است و سبک معماری و هنری که در این مساجد به کار رفته است بر گرفته اس فرهنگ و تمدن هر منطقه است.
در گذشته مساجد تنها کارکرد مذهبی داشتند اما امروز شاهد گسترش جنبه گردشگری مذهبی هستیم بر این اساس مساحد به جاذبه های گردشگری شهرها و کشورها بدل شدند و سهام قابل توجهی در جذب گردشگران کشورهای اسلامی دارند.
در کشور ایران نیز مساجد بسیاری به معماری منحصر به فرد وجود دارد که هر ساله گردشگران داخلی خارجی بسیاری به سمت خود میکشاند از جمله این مساجد می توان به مسجد نصیرالملک شیراز، مسجد وکیل شیراز، مسجد شیخ لطفالله در اصفهان، مسجد جامع عباسی اصفهان، مسجد جامع یزد و مسجد سید اصفهان اشاره کرد.
مسجد نصیرالملک شیراز؛ مسجد صورتی ایران
میرزا حسن علی خان ملقب به نصیرالملک در سال ۱۲۵۵ دستور داد، محمد حسن معمار مسجدی را در محله اسحاق بیگ شهر شیراز که امروزه با نام محله گود عربان شناخته میشود، بسازد. ساخت این مسجد ۱۲ سال طول کشید. بنابراین ساخت این مسجد در سال ۱۲۶۷ به پایان رسید. حاج میرزا آیت در سال ۱۳۴۸، در و پنجرههای شبستان مسجد نصیرالملک شیراز را ساخته است.
مسجد نصیرالملک شیراز از لحاظ کاشیکاری ارزندهترین مسجد کشورمان به حساب میآید. این مسجد از لحاظ ساختمانسازی بیمانند است و به دلیل آنکه در ساختش از شیشههای رنگی استفاده شده، لقب مسجد صورتی ایران را به آن دادهاند.
شبستان غربی مسجد نصیرالملک یکی از زیباترین شبستانهای مساجد ایران است و در سال های اخیر به لطف شبکه های اجتماعی و اینستاگرام محبوبیت و شهرت زیادی در بین توریست های خارجی پیدا کرده است. این مسجد به خاطر کاشی های صورتی و گلی اش به مسجد صورتی شهرت پیدا کرده است. همچنین نور که از شیشه های رنگارنگ آن عبور می کند و وارد مسجد می شود مکانی فوق العاده برای عکاسی به وجود آورده است. اگر به شیراز سفر کردید پیشنهاد می کنیم حتما به یکی از زیباترین مساجد ایران هم سری بزنید و این کار را در طول صبح انجام بدهید. چون تا قبل از ظهر نور آفتاب از شیشه های رنگی مسجد به صحن مسجد می تابد و فرصتی بی نظیر برای عکاسی و سلفی را برای شما فراهم می کند.
مسجد وکیل شیراز؛ کاخی لاجوردی
مسجد وکیل یکی از باشکوه ترین و زیباترین مساجد ایران و در دوره زندیان و به دستور کریم خان زند ساخته شده است. مسجد وکیل یا مسجد سلطانی در دوره زندیان در غرب بازار وکیل و در انتهای راسته شمشیرگرها ساخته شده است. شبستان جنوبی این مسجد تاریخی دارای ۴۸ ستون سنگی یکپارچه است و فرآیند ساخت آن حدود ۲۰ سال طول کشیده است.
این مسجد در بازار وکیل شیراز قرار گرفته در معماری سنتی ایرانی اسلامی، مساجد معمولا دارای چهار ایوان هستند اما این مسجد ۲ ایوان دارد و با ۴۸ ستون شگفت انگیز و یکپارچه اش در زمره زیباترین مساجد ایران قرار می گیرد. یکی از منحصر به فردترین جنبه های این مسجد منبر آن است که از سنگ مرمر سبز یکپارچه تراشیده شده است و گفته می شود که این سنگ باارزش را به فرمان کریم خان از مراغه به شیراز آورده اند.
مطالب مرتبط: مسجد شافعی کرمانشاه، هنر ناب معماری اسلامی
طاق بلند و مهمی در سمت شمال مسجد وکیل شیراز ساخته شده است که با نام طاق مروارید شناخته میشود. این طاق با یکی از سورههای قرآن که با خط ثلث عالی نوشته شده، تزئین شده است. انواع کاشیهای هفترنگ و معرق در صحن، ایوانهای شمالی و جنوبی مسجد وکیل شیراز به کار رفتهاند.
نام مسجد وکیل شیراز در تاریخ ۱۸ تیر ماه سال ۱۳۱۱ در فهرست آثار ملی کشور ثبت شد.
مسجد شیخ لطفالله اصفهان
یکی از مساجد تاریخی شهر اصفهان با نام مسجد شیخ لطفالله شناخته میشود. این مسجد تاریخی در دوران صفویه و به فرمان شاه عباس اول و در طول ۱۸ سال ساخته شده است.
این مسجد در ضلع شرقی میدان نقش جهان و در مقابل عمارت عالیقاپو ساخته شده است. این مسجد تاریخی از شاهکارهای معماری قرن یازدهم هجری قمری به شمار می رود.
مسجد شیخ لطفالله به سبک معماری شیراز ساخته شده و قسمت پایینی دیوارهای محوطه سردر و سکوهای بزرگ کناری آن با سنگ مرمر زرد پوشیده شده است. کاشیهای معرق نفیس در داخل و خارج گنبد این مسجد به کار رفتهاند.
هنگامی که وارد این مسجد باشکوه و بی نظیر می شوید و زیر گنبد آن قرار می گیرید مبهوت و مسحور ارتفاع و ریزه کاری ها و ظرافت تزیینات و الگوهای زرد و آبی آن می شوید.
پرفسور آرتور اوپام در کتاب مروری بر هنر ایران در مورد مسجد شیخ لطف الله این طور می نویسد که نمی توان باور کرد که این مسجد به دست انسان ساخته شده باشد!
مسجد شیخ لطفالله در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ ثبت ملی شد.
مسجد جامع عباسی؛ مسجد شاه
شهر اصفهان یکی از توریستی ترین شهرهای ایران است و به خاطر بناها و شاهکارهای معماری متعددی که از دوره های مختلف تاریخی مثل صفویه به جا مانده شهرتی عالمگیر دارد. میدان نقش جهان مسلما پرطرفدارترین مکان در شهر است و ساختمان ها و مساجد متعددی در این محوطه تاریخی و باارزش وجود دارند. اما بی شک معروف ترین و بی نظیرترین این ساختمان ها، مسجد امام (مسجد شاه سابق) است که به خاطر کاشیکاری های آبی و زیبایش و سبک معماری قرینه بی نظیرش شهرت زیادی دارد.
مسجد جامع عباسی که با نامهای مسجد شاه و مسجد سلطانی هم شناخته میشود، یکی از زیباترین مساجد کشور به حساب میآید. این مسجد امروزه با نام مسجد امام شناخته میشود.
مسجد جامع عباسی در دوره صفوی به فرمان شاه عباس بزرگ ساخته شده است. این مسجد اوج یک هزار سال مسجدسازی در ایران را در معرض دید گردشگران داخلی و خارجی میگذارد و تمام بنای آن تناسب چشمگیری دارد.
کاشیهای هفترنگ در دالانها، طاقچهها و مقرنسکاری مسجد جامع عباسی به چشم میخورند. بنای فعلی این مسجد در ضلع جنوبی میدان نقش جهان قرار گرفته است.
اگر به این مسجد رفته باشید حتما می دانید که یکی از ویژگی های منحصر به فرد مسجد امام، گنبد آن و خاصیت آکوستیک ویژه اش است. به طوری که اگر کسی دقیقا وسط صحن مسجد بایستد و شروع به آواز خواندن بکند صدایش با اکویی زیبا در فضا پخش می شود.
نام مسجد جامع عباسی در تاریخ ۱۵ دی ماه سال ۱۳۱۰ در فرست آثار ملی کشور ثبت شد.
مسجد جامع یزد؛ ایوانی در دل کویر
بنایی که به شیوه ایوان در دل یک کویر ساخته شده و در حومه شهر یزد قرار گرفته، مسجد جامع یزد است. مسجد جامع یزد که به نام مسجد جمعه هم شهرت دارد یکی از زیباترین مساجد ایران است و بیش از هرچیز به خاطر مناره های ۵۲ متری اش شهرت دارد. این مناره ها بلندترین و مرتفع ترین مناره ها در ایران هستند. این مسجد در سه دوره تاریخی و در مدت زمانی بالغ بر ۱۰۰ سال ساخته و تکمیل شده است. ساختمان اصلی و اولیه این بنا متعلق به ساسانیان است اما مابقی ساختمان و گنبدها و مناره های آن در دوره های بعدی و در طول ۱۰۰ سال ساخته شده اند. خوشنویسی ها و الگوهای هندسی پیچیده و هنرمندانه این مسجد آن را به یکی از زیباترین مساجد ایران تبدیل کرده است.
پایههای اولیه این مسجد در دوره ساسانیان ساخته شده است. البته بنای گنبدخانه و سردر مسجد جامع یزد در دورههای ایلخانی و تیموری ساخته شدهاند.
مسجد جامع یزد با استفاده از سبک معماری آذری ساخته شده است. با نگاه کردن به کتیبههای مسجد جامع یزد متوجه میشویم که خطوط کوفی آجری و ثلث سفید روی کاشی لاجوردی کار شدهاند. کاشیهای آبی، زرد، کبود و سبز در زیر گنبد مسجد جامع یزد به چشم میخورند.
مسجد جامع یزد از شاهکارهای معماری ایران در تاریخ ۳۱ تیر ماه سال ۱۳۱۳ ثبت ملی شد.
مسجد سید اصفهان
مسجد سید اصفهان در دوره قاجاریه ساخته شده است. به نظر میرسد در ساخت این مسجد از نحوه ساخت و سبک معماری چهلستون الهام گرفتهاند.
تزئینات بسیار جالب گل و بوته و اسلیمی در کنار خط بنائی و خط سایر خوشنویسان نامدار عصر قاجار مسجد سید اصفهان را در زمره شاهکارهای معماری عصر قاجار قرار داده است.
بخشی از کاشیکاریهای مسجد سید اصفهان در جریان جنگ ایران و عراق و بر اثر موج انفجار فرو ریخت؛ البته هماکنون بازسازی شده است.
مسجد گوهرشاد مشهد
گوهرشاد نام همسر شاهرخ، یکی از پادشاهان تیموری است که این مسجد را برای همسرش ساخته است. این مسجد در زمان ساختش در فضایی گسترده و باز قرار داشت، اما با توسعه فضای حرم امام رضا اکنون بخشی از فضای حرم به شمار می رود. در حال حاضر تقابل آبی فیروزه ای مسجد گوهرشاد که در کنار گنبد طلایی امام رضا قرار دارد چشم اندازی زیبا و بی نظیر به وجود آورده است. این مسجد با معماری فوق العاده اش یکی از شاهکارهای سبک معماری اسلامی محسوب می شود و به دلیل نزدیک به حرم امام رضا یکی از پربازدیدترین مساجد ایران به شمار می رود. حتی برخی مسجد گوهرشاد را پربازدیدترین مسجد ایران می دانند.
مسجد کبود تبریز
مسجد کبود یا مسجد جهانشاه که در زبان ترکی گوی مچید نامیده می شود یکی از تاریخی ترین و زیباترین مساجد ایران است. این مسجد به خاطر کاشی های آبی زیبایش به فیروزه اسلامی شهرت پیدا کرده است. البته این مسجد باشکوه در گذر زمان و به ویژه بر اثر زلزله سال ۱۱۵۸ شمسی آسیب ها و صدمات زیادی دیده است و بخش عمده ای از آن ویران شد. اما امروزه همچنان سرپا و استوار و با شکوه هر چه تمام تر باقی مانده است. مسجد کبود در سال ۸۵۴ هجری شمسی و به دستور دختر جهانشاه به نام صالحه خانم ساخته شده است و یکی از باشکوه ترین و زیباترین مساجد ایران محسوب می شود. البته این مسجد در آن روزگار بخشی از مجموعه بزرگ تری به نام مجموعه مظفریه بوده که متاسفانه از تمام ساختمان های باشکوه این مجموعه، تنها مسجد کبود باقی مانده است.
مسجد آقا بزرگ کاشان
کاشان را همه به خاطر خانه های تاریخی مشهورش می شناسند. با این حال در همسایگی شهر کاشان مسجدی شگفت انگیز و قاجاری به نام مسجد آقا بزرگ را می توانید پیدا کنید که یکی از زیباترین مساجد ایران است. اگر به کاشان سفر کردید حتما باید از این مسجد باشکوه و تاریخی دیدن کنید. مسجد آقابزرگ مسجدی آجری است که با حکاکی های چوبی، آیینه کاری ها و سفال های قرینه اش زیبایی و شکوه خاصی دارد. فضای این مسجد بسیار آرامش بخش و دلپذیر است و ارزشش را دارد که مدتی را در آن جا در سکوت و خلوت سپری کنید.