شمار زیادی از شرکتها، بخشهای محرمانهای برای تمرکز روی طراحی و تولید دستگاهها و فناوریهای جدید در شرکت اصلی خود راهاندازی کردهاند. بخش مخفی شانک ورکس (Skunkworks) در شرکت هوافضا، تجهیزات نظامی و امنیت اطلاعات آمریکایی لاکهید مارتین (Lockheed Martin)، یکی از بزرگترین پیمانکاران در صنایع جنگافزاری جهان، از همین جمله است؛ این بخش تولید هواپیمای جاسوسی U-2 و SR-71 بلکبیرد را به عهده داشت. اپل هم گروهی محرمانه برای تولید آیفون داشت. فیسبوک هم که سالهای اخیر به دنیای سختافزار گام نهاده، بخشی محرمانه با همین منظور برای خود راه انداخته است. گزارش جدید CNBC، قصهای که پشت بخش سختافزاری محرمانه فیسبوک نهفته است را روایت میکند و از برنامههای آنها برای تولید سختافزاری برای رقابت با شرکتهایی مانند آمازون و گوگل سخن میگوید.
بخش محرمانهی فیسبوک، ساختمان ۸ (Building 8) نامیده میشود. آنجا، محلی است که کارمندان مشغول پروبالبخشیدن به ایدههای نوآورانه و تاحدی، نامأنوس خود هستند؛ ایدههایی مانند سیستمی که افکار کاربران را تایپ کند، گوشیهای هوشمند ماژولار و حتی، دستگاهی برای تماس ویدیویی که این آخری درنهایت به ساختهشدن دستگاه پورتال (Portal) ختم شد. سال ۲۰۱۵، فیسبوک، رجینا دوگان، تکنسین سابق DARPA و گوگل را بهخدمت گرفت تا ادارهی این بخش را بهعهده بگیرد. ولی او تنها پس از گذشت ۱۸ ماه به همکاری خود با فیسبوک خاتمه داد. یک سال پس از آن، در دسامبر سال ۲۰۱۸، فیسبوک تصمیم گرفت بخش سختافزار خود را منحل و پروژهها و کارمندان آن را به سایر بخشهای شرکت منتقل کند.
CNBC در گزارش خود نگاهی به فراز و فرود ساختمان ۸ میاندازد و چالشهایی که فیسبوک دراینباره تجربه کرده را مرور میکند. این گزارش ضمن واکاوی چرایی فروپاشی ساختمان ۸، جزئیات جذابی از آن و برنامههای درنظرگرفتهشده برای آن را توضیح میدهد.
پس از اینکه آمازون اسپیکرهای اکو (Echo) خود را به بازار عرضه کرد، توجه فیسبوک ابتدا به دستیارهای خانگی جلب شد و دوگان به کمک فراخوانده شد تا به ایدههای سختافزاری فیسبوک، رنگ واقعیت ببخشد. یکی از پروژههایی که پیش از پورتال مطرح شد، لیتل فوت (Little Foot) بود؛ این پروژه آیپدی بود که به سمت فردی که در اتاق حضور دارد حرکت میکند. ولی چون مدیران فیسبوک بیشتر به ویدئو توجه نشان میدادند، گروه ساختمان ۸ طرح خود را بهشکل دستگاهی مخصوص تماس تصویری توسعه دادند.
CNBC میگوید آنها اندازههای مختلفی را برای دستگاه موردنظر خود آزمایش کردند؛ حتی برخی از نمونههای اولیه ابعادی بهاندازهی یک تلویزیون بزرگ داشتند و به این هم فکر کردند که ایدهآلترین حالت، محصولی است که تمام دیوار اتاق را تا سقف در بر بگیرد.
در گزارش آمده است که ماهیت مخفیانهی ساختمان شماره ۸ موجب بروز اختلافاتی در میان آن و سایر بخشهای شرکت شده بود. بودجهی زیادی به آن اختصاص داده شده بود و زمانیکه از گروهی منتخب از کارمندان فیسبوک دعوت به عمل آمد تا ضمن بازدید از آن بخش، نمونههای اولیهی تولیدشده در آن مانند پورتال، دستگاههای خواندن مغز و پروژهی واقعیت افزودهی فیسبوک بهنام Project Sequoia (دستگاهی که شبیه کامپیوترهای هولوگرام-مانندی است که در فیلم «مرد آهنین» بهتصویر کشیده شده است) را ببینند، با اسکورت کامل به آنجا هدایت شدند. در زمان دعوت از آنها قطعهای فلز به آنها داده شد که پس از ورود به ساختمان، با کمی دستکاری تبدیل به یک دربطری بازکن شد و سپس، با یک بطری نوشیدنی از آنها استقبال بهعمل آمد.
ماهیت محرمانهی ساختمان ۸ اختلافاتی را بین آن و سایر بخشها موجب شده بود
مسائل دیگری هم ظاهرا دررابطهبا جدول زمانی تعیینشده توسط مدیران برای تولید برخی از دستگاههای سختافزاری پیش آمد: ظاهرا آنها از ساختمان ۸ خواسته بودند اولین محصول خود را پس از یک سال بهبازار عرضه کنند؛ این البته موضوعی است که فیسبوک و CNBC درمورد آن اتفاقنظر ندارند. شاید همین هم دلیل خروج دوگان از شرکت باشد. او یک ماه پس از آن فیسبوک را ترک کرد که آنها، اندرو باسورث را مسئول پروژههای سختافزاری خود کردند.
مشکلات به اینجا ختم نشد. کارمندان پیشین فیسبوک به CNBC گفتهاند که باسورث کمک چندانی به تصمیمگیریهای فنی نمیکرد. ازهمهمهمتر، در مارس ۲۰۱۸ مسئلهی رسوایی فیسبوک دربارهی حریم خصوصی پیش آمد که باعث شد او با وعدهی تجدیدنظر در طراحی پورتال، عرضهی آن را بهتأخیر بیندازد. این دستگاه سرانجام اکتبر گذشته معرفی و نوامبر به بازار عرضه شد. در دسامبر گذشته نیز گروه ساختمان ۸ تغییر نام داد و پروژههای آن به بخش دیگری منتقل شد.
فیسبوک با وجود همهی هرجومرجها و نابسامانیهایی که بهخاطر ساختمان ۸ تجربه کرد، همچنان مشغول کار روی طیف متنوعی از دستگاههای مختلف است. بهنظر میرسد آنها اکنون روی نسخهی جدیدی از پورتال کار میکنند که طبق شایعات، شامل دستگاهی بهنام ریپلی (Ripley) است. ظاهرا، ریپلی، دوربینی است که قابلیت نصب روی تلویزیون را دارد و میتواند آن را تبدیل به پورتالهای بزرگتری کند که در ایدههای اولیهی شرکت به آن فکر شده بود. شایعات دیگری هم هستند که میگویند مدیران فیسبوک مشغول مذاکره با سرویسهای استریمی مانند دیزنی و نتفلیکس هستند تا آنها را به دستگاههای خود بیفزاید.
فیسبوک و برنامههای رابط خوانش مغز و کامپیوتر
فیسبوک به لطف تیمی از دانشمندان تحت حمایت لابراتور واقعیت مجازی (Facebook Reality Labs-backed) در دانشگاه کالیفرنیا سان فرانسیسکو (University of California, San Francisco) بهروزرسانی برنامههای بلندپروازانهی رابط خوانش مغز و کامپیوتر خود را منتشر کرده است. پژوهشگران UCSF بهتازگی نتایج جدیدترین آزمایش خود را در رمزگشایی گفتار افراد با استفاده از الکترودهای ایمپلنت شده منتشر کردند. این پژوهش روشی برای «خواندن» سریع کلمات و عبارات از مغز است و بهنظر میرسد فیسبوک درحال نزدیکتر شدن به رویای دستیابی به سیستم تایپ افکار غیرتهاجمی (noninvasive thought-typing system) خود است.
هماکنون امکان تایپ افکار با استفاده از رابط مغز و کامپیوتر وجود دارد، اما این سیستمها اغلب نیازمند هجی تکتک کلمات با استفاده از یک صفحه کلید مجازی است. در آزمایش جدید فیسبوک که در Nature Communications منتشر شده است، آزمودنیها به سوالات چند گزینهای گوش میکردند و پاسخها را با صدای بلند بیان میکردند. سپس، یک آرایه الکترود فعالیتهای مرتبط با بخشهای تولید و درک گفتار در مغز را ثبت میکرد و بهطور همزمان بهدنبال الگویی برای مطابقت کلمات و عبارات خاص بود.
بیشتر بخوانید:خواندن افکار عمومی توسط تکتولوژی جدید
برای نمونه، اگر آزمودنیها میشنیدند که کسی از آنها میپرسد: «چه ساز موسیقیایی را برای شنیدن دوست دارید؟» و شرکتکنندگان به یکی از چندین گزینه موجود مانند «ویولن» یا «طبل» پاسخ میدادند درحالی که فعالیت مغزی آنها در طول پرسش و پاسخ این آزمایش درحال ثبت شدن بود. این سیستم میتوانست حدس بزند چه زمانی سوالی از آزمودنیها پرسیده میشود و چه زمانی آنها به این سوالات پاسخ میدهند؛ یعنی سیستم جدید قادر به پیشبینی محتوای هر دو وقایع گفتاری بود. پیشبینیهای انجام شده براساس محتوای گفتار قبلی شکل میگرفت؛ زمانیکه سیستم تعیین میکرد چه سوالی برای آزمودنی هنگام شنیدن پخش شود، سپس براساس سؤال طرح شده، مجموعه پاسخهای احتمالی را محدود میکرد. این سیستم موفق شد تا نتایجی با دقت ۶۱ تا ۷۶ درصد را به دست آورد در حالیکه بهطور تصادفی انتظار میرفت، به میزان دقت ۷ تا ۲۰ درصدی دست یابد.
ادوارد چانگ، نویسنده اصلی و استاد جراحی مغز و اعصاب UCSF، گفت:
با استفاده از سیستم جدید، توانستیم ارزش رمزگشایی هر دو طرف مکالمه را نشان دهیم، هم زمانیکه فردی سوالی را میشنود و هم هنگامی که پاسخ سؤال مطرح شده را میگوید.
این درحالی است که چانگ بیان کرد، این سیستم تاکنون فقط مجموعه بسیار محدودی از کلمات را تشخیص میدهد و از شرکتکنندگان فقط ۹ سؤال با ۲۴ گزینه پاسخ احتمالی کلی پرسیده شده است. افراد مورد مطالعه این پژوهش از ایمپلنتهای بسیار تهاجمی استفاده کردند؛ این آزمودنیها کسانی بودند که برای جراحی صرع آماده شده بودند. افراد مذکور در طول انجام آزمایش، نهتنها به پاسخ سوالات فکر میکردند بلکه با صدای بلند جواب میدادند.
عملکرد این سیستم با سیستمی که فیسبوک در سال ۲۰۱۷ معرفی کرده بود، تفاوتهای بسیاری دارد. در سال ۲۰۱۷ فیسبوک سیستم غیرتهاجمی، بهشکل کلاهی هوشمند را معرفی کرده بود که این امکان را به افراد می داد تا بیش از ۱۰۰ کلمه در دقیقه را بدون ورود متن بهصورت دستی یا رونویسی گفتار به متن تایپ کنند. همچنین فیسبوک از هدست واقعیت مجازی که با حمایت لابراتور ساخته شده بود، یاد کرد که میتواند فعالیت مغزی را با استفاده از نور مادون قرمز نزدیک بخواند و ثبت کند.
فیسبوک افزود، عینک واقعیت مجازی و افزوده میتواند از خوانش مغز حتی در ظرفیتهای بسیار محدود استفاده کند.
فیسبوک تنها شرکت بزرگی نیست که در زمینه رابط مغز و کامپیوتر فعالیت میکند. نئورالینک (Neoralink) شرکت مرموز ایلان ماسک بهتازگی کارهای جدیدی را روی ایمپلنت رشتهای برای خوانش مغز انجام داده است. حتی اگر فیسبوک هرگز نتواند تکنولوژی خوانش مغز را به محصولات خود اضافه کند (چیزی که در صورت به واقعیت پیوستن با نگرانیهایی نیز همراه خواهد بود)، پژوهشگران میتوانند از این تکنولوژی برای بهبود زندگی افرادی که به دلیل فلج حرکتی یا مواردی از این دست نمیتوانند صحبت کنند، استفاده کنند.
چانگ افزود:
درحال حاضر، بیماران مبتلا به افت گفتاری به دلیل فلج حرکتی، محدود به هجی کردن کلمات به آهستگی هستند. درحالی که در بسیاری از موارد، اطلاعات بیشتری در مغز این بیماران وجود دارد که برای تولید گفتار روان و بدون نقص مورد نیاز است. امیدواریم که با دستیابی به این تکنولوژی، امکان صحبت کردن برای این بیماران فراهم شود.
گرداورنده معین کرمی