داراب یزدانی ، با بیان اینکه فعالیت‌های دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاددانشگاهی شامل فعالیت‌های پژوهشی درون سازمانی، طرح‌های پژوهشی کارفرمایی و فعالیت‌های برون مرزی و بین‌المللی است، گفت: این دفتر دارای گروه‌های پژوهشی و مراکز خدمات تخصصی در استان‌های مختلف کشور است که طبق روال معمول و بر اساس شبکه برنامه‌ در هر گروه پژوهشی، طرح‌های کاربردی را در حیطه کاری خود اجرا می‌کنند.

وی حوزه‌های فعالیت این دفتر را گیاهان دارویی، فرآوری مواد غذایی، زیست فناوری کشاورزی و دام ، کشاورزی دقیق، منابع طبیعی و آبزی پروری نام برد و اظهار کرد: هر استانی بر حسب مزیت رقابتی استان و ظرفیت‌های موجود در جهاد دانشگاهی، در حوزه‌های مختلفی فعالیت می‌کند.

مدیر کل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاد دانشگاهی تشریح کرد: به عنوان مثال در حوزه گیاهان دارویی، پژوهشکده گیاهان دارویی مرکز اصلی فعالیت در حوزه گیاهان دارویی، پژوهشکده‌های علوم و فناوری مواد غذایی و پژوهشکده بیوتکنولوژی صنعتی در استان خراسان رضوی، پژوهشکده محیط زیست در استان گیلان مراکز اصلی فعالیت در زمینه‌های مرتبط هستند و البته سایر واحدهای جهاد دانشگاهی در استان‌های مختلف نیز چنان که گفته شد بر اساس مزیت‌های نسبی استان‌ها، در حوزه‌های فوق فعالیت دارند.

یزدانی خاطرنشان کرد: طی ۵ الی ۶ ماه گذشته، بر اساس نام گذاری سال ۹۸ تحت عنوان حمایت از تولید داخلی، فعالیت‌های برون سازمانی واحدهای جهاد دانشگاهی با همکاری سازمان‌های مختلفی از جمله وزارت جهاد کشاورزی و نهادهای دارای فعالیت‌های قابل توجه در حوزه کشاورزی از جمله کمیته امداد، بنیاد مستضعفان، سازمان کوثر، ستاد اجرایی فرمان حضرت امام (ره)  و اوقاف به صورت مشترک آغاز شده است.

وی با اشاره به مأموریت انجام  ۳۱ طرح فناورانه که در دیدار با مقام معظم رهبری بر آن تأکید شده است، تشریح کرد: در این میان ۷ پروژه مربوط به حوزه کشاورزی و منابع طبیعی هستند که در بخش‌های اصلاح دام، تولید بچه ماهی برای پرورش ماهی در قفس، تولید آفت‌کشهای گیاهی، تولید داروهای دامی با منشا گیاهی، تولید مرغ لاین بومی و تولید بذور هیبرید صیفی و سبزیجات متمرکز است.

اصلاح نژاد دام‌های سنگین و سبک با هدف افزایش توان تولید گوشت و شیر

مدیر کل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاد دانشگاهی ادامه داد: یکی از حوزه‌هایی که برای کشور مهم بوده تأمین پروتئین یا تأمین گوشت بود که در این زمینه در دو حوزه اصلاح دام‌های سبک و سنگین و در قالب پروژه‌های بزرگ با مشارکت سازمان‌های مرتبط ورود پیدا کرده‌ایم. در این راستا فرآیند تولید جنین‌های تعیین جنسیت شده منجمد دام‌های سنگین در پژوهشگاه ابن‌سینا انجام شده که پایین آوردن مدت زمان اصلاح نژاد را هدف قرار داده که به دنبال تحقق این هدف، توان تولید گوشت و شیر افزایش پیدا خواهد کرد.

وی افزود: در همین راستا اواخر سال گذشته ۵۰ رأس نژادهای مختلف گاو گوشتی از فرانسه وارد کشور کردیم که به عنوان نمونه اولیه از نژادهای متمایز گوشتی تکثیر شوند و به اصلاح گله‌های موجود بیانجامند. همچنین در پژوهشگاه رویان اصفهان بر روی تکثیر نژادهای شیری بز از جمله بز "سانن" با استفاده از فناوری‌های نوین کار شده است.

تولید محصول در گلخانه هوشمند

مدیر کل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاد دانشگاهی با بیان اینکه در حوزه کشت گلخانه‌ای پروژه بزرگی را در استان لرستان آغاز کردیم، توضیح داد: در کوهدشت استان لرستان یک سایت ۱۰ هکتاری آماده شده و قرار است در شش هکتار آن گلخانه مدرن هوشمند ساخته شود. فاز اول این پروژه نزدیک به بهره‌برداری است و بیشتر برای تولید صیفی‌ و سبزیجات از جمله گوجه‌فرنگی، فلفل و ... کاربرد دارد. محصولات گلخانه‌ای در حال حاضر به روسیه صادر می‌شود و این چشم‌انداز را داریم که محصول را به کشورهای حاشیه خلیج فارس هم صادر کنیم.

یزدانی سپس به "کشاورزی دقیق" اشاره کرد و توضیح داد: این بحث از دو سال گذشته در این دفتر مطرح شده و مبتنی بر تلفیقی از دانش IT ، سخت افزار و کشاورزی است که از این طریق می‌توان بهره‌برداری را در کشاورزی بالا برد. در واقع کشاورزی هوشمند و استفاده از اینترنت اشیاء هم بخشی از کشاورزی دقیق است که به ویژه در زمین‌های بزرگ کشاورزی، کشت صنعتی و کشت‌های گلخانه‌ای کاربرد دارد.

وی افزود: با استفاده از سنسورها و پهپادها می‌توان کشاورزی را در مقیاس دقیق‌تری انجام داد؛ به طوری که اگر تنها یک نقطه از مزرعه دچار آفت زدگی شود، تنها همان نقطه از مزرعه سم‌پاشی شود یا در صورتی که بر اساس بافت خاک قسمتی از مزرعه نیاز به آبیاری داشته باشد، تنها قسمت‌های مورد نیاز را آبیاری کرد.  

مدیر کل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاد دانشگاهی ذیل کشاورزی دقیق، به کشت در محیط‌های کاملاً بسته (Plant Factory) اشاره کرد و توضیح داد: در این بخش، سازه‌ها به دو شکل ثابت یا متحرک است؛ در روش ثابت یک اتاق عایق‌بندی و سکوبندی شده و فاکتورهای نور، رطوبت و دما به صورت مصنوعی تنظیم می‌شود. در این سیستم محصولات در ۶ تا ۸ طبقه پرورش داده می‌شوند که چنین سیستمی عمدتاً برای سبزیجات برگی مناسب است.

یزدانی اضافه کرد: در روش متحرک کشت در محیط‌های بسته می‌تواند در یک کانتینر انجام شود که در این صورت از طریق تریلی قابل حمل به نقاط مختلف است و در اصطلاح  به آن "کشت کانتینری" هم گفته می‌شود.

واردات آب مجازی به کشور از طریق کشت فراسرزمینی

امضای تفاهم‌نامه در ۵ زمینه کشاورزی با قرقیزستان

وی سپس به موضوع کشت فراسرزمینی و ذیل فعالیت‌های برون‌مرزی جهاد دانشگاهی پرداخت و تشریح کرد: با توجه به اینکه کشور کم آبی هستیم، می‌توانیم برخی محصولات را در خارج از کشور و در کشورهایی که آب به اندازه کافی دارند بکاریم و بعد محصول را وارد کشور کنیم.

مدیر کل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاد دانشگاهی خاطرنشان کرد: کشت فراسرزمینی به نوعی واردات آب مجازی به حساب می‌آید. به عنوان نمونه، برای کاشت یک هکتار گندم به حددو شش هزار متر مکعب آب نیاز داریم این در حالی است که اگر این گندم را در خارج از کشور بکاریم و وارد کنیم، مانند این است که ۶ هزار مترمکعب آب وارد کشور کرده‌ایم.

یزدانی با اشاره به اینکه کشت فراسرزمینی را در کشور آذربایجان آغاز کردیم، اظهار کرد: همچنین یک کارگروه از دانشگاه ملی کشاورزی کشور قرقیزستان از واحد خراسان شمالی و خراسان رضوی جهاد دانشگاهی بازدید کردند و بعد یک تیم از جهاد به قرقیزستان دعوت شدند که ضمن این تفاهم‌نامه‌ای بین ما و قرقیزستان با پنج موضوع به امضاء رسید.

وی این پنج موضوع را گیاهان دارویی، اصلاح نژاد دام سبک و سنگین، پرورش و تولید قارچ خوراکی، ایجاد نهالستان و توسعه باغات میوه نام برد.

طرح تولید سالانه ۲۰۰ هزار تن ماهی در سال در سواحل مکران

هیچ کدام از محصولات "تراریخت" نیست

مدیر کل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاد دانشگاهی سپس به فعالیت‌های جهاد دانشگاهی در حوزه شیلات اشاره کرد و گفت: در حوزه شیلات، پروژه کسب دانش فنی تولید بچه ماهی در استان بوشهر مطرح شده که مقدمه بحث پرورش ماهی در قفس است. در برنامه ششم توسعه کشور قرار است به مقدار ۲۰۰ هزار تن در سال از این طریق ماهی تولید شود.

یزدانی با بیان اینکه جهاد دانشگاهی سابقه ساخت تور قفس را داشته و تولید بچه ماهی در استان بوشهر را در دستور کار دارد، تشریح کرد: در این طرح از ماهی مولد، بچه ماهی پایدار تولید می‌کنیم که احتمال مرگ و میر آن کم است و در زمان رسیدن به سن مناسب، به قفس‌های  پرورش ماهی راه پیدا می‌کند.

وی با اشاره به اینکه بچه‌ماهی مور نیاز در سیستم پرورش ماهی در قفس فعلا از خارج وارد کشور می‌شد، ادامه داد: در حالت سنتی صید ماهی به این شکل بوده که کشتی به عمق چند ۱۰ کیلومتری دریا برود و از طریق تور ماهی بگیرد که این فرآیندی دشوار و هزینه‌بر است. در بحث پرورش ماهی، قفس توری به قطر تقریبی ۵۰ متر  وبا عمق حدود ۱۰ متر در دریا قرار می‌دهیم و داخل آن بچه‌ماهی می‌ریزیم. بدین ترتیب در فضایی کوچک ۵۰ تا ۱۰۰ تن ماهی برداشت می‌شود. در این صورت تراکم بالا رفته و هزینه تمام شده پایین آمده است.

یزدانی با اشاره به اینکه پرورش ماهی در قفس در اروپا از جمله کشور نروژ رواج دارد، گفت: در سواحل جنوبی مکران ۳۰۰ هکتار سواحل بلااستفاده داریم و قرار است تا از این طریق سالانه ۲۰۰ هزار تن ماهی در سال تولید شود که البته این مقدار بیش‌تر از نیاز ماست و در این حوزه نیز چشم‌انداز صادرات به کشورهای حاشیه خلیج فارس را در نظر داریم.

وی با تأکید بر اینکه در هیچ‌کدام از فرآورده‌ها و محصولات ما بحث تراریخت مطرح نیست، اظهار کرد: در اصلاح نژاد دام  هم بحث تراریخت مطرح نیست بلکه یک فرآیند اصلاح نژاد است که بدون انتقال ژن از منشأ دیگری اتفاق می‌افتد.

تولید آفت‌کش‌های گیاهی و داروهای دامی با منشأ گیاهی

مدیر کل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاد دانشگاهی در بخش دیگری از صحبت‌های خود به  دو طرح فناورانه "تولید آفت‌کش‌های گیاهی" و "تولید داروهای دامی با منشأ گیاهی" اشاره و اظهار کرد: بحث آفت‌کش‌های گیاهی بیشتر در کشت گلخانه‌ای مطرح است.

یزدانی در این خصوص تشریح کرد:در گلخانه بعد از سم‌پاشی ظرف ۶ تا ۷ روز محصول برداشت شده و در اختیار مصرف‌کننده قرار می‌گیرد که در چنین حالتی به دلیل فاصله زمانی کوتاه بین سم‌پاشی و برداشت، مقداری از سم بر روی محصول باقی می‌ماند.

وی یادآور شد: در صورتی که سموم گیاهی تولید و جایگزین سموم شیمیایی شود، باقی ماندن ذره‌ای از آن‌ها بر روی محصولات و مصرف از سوی انسان، ضرری به مصرف کننده نمی‌رساند. در عین حال در حوزه طیور نیز موادی از جمله آنتی‌ بیوتیک‌های شیمیایی به مرغ داده می‌شود که از طریق مصارف انسانی به بدن انسان‌ راه پیدا می‌کند و در طرح "تولید داروهای دامی با منشأ گیاهی" سعی شده داروی گیاهی جایگزین برای ۴ الی ۵ نوع آنتی‌بیوتیک شیمیایی تولید شود.

مدیر کل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاد دانشگاهی در پایان این بخش از صحبت‌های خود، گفت: در برنامه ششم توسعه جهاد دانشگاهی، کشت فراسرزمینی، توسعه کشت گلخانه‌ای، پرورش ماهی در قفس، کشت جایگزین در بخش گیاهان دارویی، توسعه کشت گیاهان دارویی به عنوان گیاهان کم آب و با ارزش افزوده بالا، تولید بذور هیبرید صیفی و سبزی، اصلاح نژاد دام، معرفی و تولید نژادهای برتر قارچ خوراکی از جمله موضوعاتی است که مورد توجه قرار گرفته است.

مزیت بین‌رشته‌ای بودن حوزه‌های فعالیت

یزدانی ضمن اشاره به بیانات مقام معظم رهبری درباره جهاد دانشگاهی در جمع ائمه جمعه، تصریح کرد: جهاد دانشگاهی همواره به دنبال اجرای طرح‌های متقاضی محور است در حالی که سازمان‌ها مأموریتی به جهاد واگذار نمی‌کردند. سازمان‌هایی همچون وزارت جهاد کشاورزی پروژه‌های تحقیقاتی را در مراکز زیرمجموعه خود انجام می‌دادند، در حالی که برخی دیگر سازمان‌ها هم باور نداشتند که می‌توانند در اجرای مسئولیت‌ها از جهاد کمک بگیرند.

وی افزود: صحبت‌های ایشان هم مسئولیت جهاد دانشگاهی را بالا می‌برد و هم توصیه ای به بقیه سازمان‌ها است که به مجموعه‌های دانش بنیانی مثل جهاد دانشگاهی اعتماد کنند.

مدیر کل دفتر تخصصی کشاورزی و منابع طبیعی جهاد دانشگاهی در پاسخ به اینکه آیا تناسبی بین ظرفیت‌های جهاد دانشگاهی و مأموریت‌های سپرده شده به این نهاد وجود دارد یا خیر، گفت: ظرفیت برای توسعه فعالیت‌ها وجود دارد. در عین حال مزیت نسبی جهاد در اجرای مأموریت‌ها و پروژه‌ها این است که از تمام ظرفیت‌های کشور استفاده کرده و تنها به ظرفیت‌های خودش تکیه نمی‌کند.

یزدانی در پایان با بیان اینکه اگر پروژه‌ای بصورت کامل در حوزه فعالیت‌های جهاد دانشگاهی نباشد به راحتی از محققان دانشگاه کمک می‌گیریم، یادآور شد: برتری دیگر جهاد بین‌رشته‌ای بودن حوزه‌های فعالیت آن است به طوری که در حوزه  کشاورزی با فناوری اطلاعات، در حوزه فنی و مهندسی با پزشکی، در کشاورزی با پزشکی یا حوزه فنی مهندسی فعالیت دارد  و با داشتن آزمایشگاه‌ها در حوزه‌های مختلف می‌تواند به اجرای بهتر پروژه‌ها کمک کند.