کشورهای ایران در جنوب، ارمنستان و ترکیه در غرب، گرجستان در شمال غربی و روسیه در شمال، همسایگان جمهوری آذربایجان محسوب می‌شوند؛ همچنین این کشور دارای مرز آبی با کشورهای ترکمنستان و قزاقستان در کنارهٔ دریای خزر است. جمعیت آذربایجان در سال ۲۰۱۲ حدود ۹.۱۲۵ میلیون نفر بوده‌است. تولید ناخالص داخلی آن در همین سال معادل ۷۲ میلیارد دلار (بر اساس ارزش اسمی) و بیش از ۹۷ میلیارد دلار (بر اساس قدرت خرید) بوده‌است که تولید ناخاصل سرانه اهالی کشور را معادل به ترتیب ۷۸۵۰ و ۱۰۵۶۸ دلار می‌کند.

آذربایجان دارای میراث فرهنگی باستانی و تاریخی ست و اولین کشور با اکثریت مسلمان است که دارای اپرا و تئاتر شده‌است. جمهوری دمکراتیک آذربایجان که در ۱۹۱۸ تاسیس شد، در ۱۹۲۰ به اتحاد شوروی ضمیمه شد . آذربایجان در ۱۹۹۱ استقلال خود را بازیافت. اندکی بعد، در جریان جنگ قره باغ کوهستانی، همسایه اش ارمنستان قره باغ کوهستانی، مناطق پیرامون آن و و مناطق درونی کرکی، یوخاری اسکیپارا، برخودارلی و سفولو را اشغال کرد. جمهوری قره‌باغ که در قره باغ ظهور کرد هنوز وجود دارد و هیچ کشوری آن را به رسمیت نشناخته و به طور دوژوره هنوز بخشی از آذربایجان شمرده می‌شود گرچه به طور دو فاکتو پس از جنگ کشور مستقلی بوده‌است.
جمهوری خودمختار نخجوان که از خاک اصلی جمهوری آذربایجان جدا مانده و استان خودمختار قره‌باغ کوهستانی نیز واحدهای فدرال جمهوری آذربایجان هستند. ناحیهٔ قره‌باغ و هفت بخش پیرامون آن واقع در جنوب غربی جمهوری آذربایجان در جریان جنگ قره‌باغ به اشغال نیروهای ارمنستان درآمده‌است.
نوع حکومت جمهوری آذربایجان، جمهوری پارلمانی چند حزبی با یک مجلس قانون‌گذاری است. این جمهوری سکولار بوده و از سال ۲۰۰۱ به عضویت شورای اروپا درآمده‌است.

پرچم جمهوری آذربایجان

پرچم جمهوری آذربایجان متشکل از سه نوار افقی مساوی از رنگهای آبی(فوقانی)، قرمز (میانی) و سبز (تحتانی) است. علامت سفید رنگ هلال ماه و ستاره هشت پر در قسمت میانی قرار دارد. رنگ آبی نشان میراث ترکی است. رنگ سرخ پرچم به نشانه پیشرفت و حرکت بسوی دمکراسی و مدرنیته است. رنگ سبز علامت مدنیت و تاریخ اسلامی است.
این پرچم در اواخر دهه ۱۹۱۰ تا پیوستن آذربایجان به اتحاد جماهیر شوروی استفاده می‌شد.

تاریخ پرچم

۹ نوامبر ۱۹۱۸: دولت جمهوری دمکراتیک آذربایجان طرح پرچم سه‌رنگ را به تصویب رسانید. این پرچم بعد از اشغال جمهوری آذربایجان توسط نیروهای شوروی و انضمام آن به این کشور لغو گردید.
۱۷ نوامبر ۱۹۹۰: پرچم سه‌رنگ توسط مجلس عالی جمهوری خودمختار نخجوان به عنوان پرچم ملی پذیرفته شد. در همین جلسه قبول این پرچم به عنوان پرچم ملی آذربایجان به شورای عالی آذربایجان شوروی پیشنهاد شد.
۵ فوریه ۱۹۹۱: شورای عالی جمهوری شوروی آذربایجان پیشنهاد قبول پرچم سه رنگ را تصویب نمود.
نوامبر سال ۲۰۰۹: با توجه به این که اولین بار پرچم ملی آذربایجان رسماً در ۹ ماه نوامبر ۱۹۱۸ پذیرفته شده است، ای روز به عنوان روز پرچم ملی آذربایجان اعلام شده است.

دین و زبان

بیشتر جمعیت جمهوری آذربایجان مسلمان شیعه هستند. زبان رسمی کشور ترکی آذربایجانی می‌باشد. در کنار زبان ترکی آذربایجانی، زبان‌های روسی، ارمنی، لزگی، کردی، تالشی و تاتی نیز صحبت می‌شود. ترکی آذربایجانی از نظر تقسیمات زبانی، جزئی از دسته ترکی جنوب باختری و یا ترکی اوغوز می‌باشد. ترکی آذربایجانی، ترکی استانبولی و ترکمنی در گروه ترکی جنوب باختری (اوغوز) قرار می‌گیرند.

وجه تسمیه

این کشور که تا سال ۱۹۱۸ میلادی (۱۲۹۷ش) هرگز آذربایجان نامیده نمی‌شد زمانی نام کهن آن آلبانیا بود. در روستای «بویوک دَکَن» واقع در بخش نوخای قفقاز نوشته‌ای به خط و زبان یونانی باستان به دست آمده که تاریخ آن را سده ۲ میلادی دانسته‌اند و در آن از «آلبانیا» یاد شده‌است. در نوشته‌های مورخان باستان از جمله پلیبیوس و استرابون نیز این با نام «آلبانیا» آمده‌است. به نظر بعضی محققان، آلبانیا در منابع پارتی زبان به صورت «اردان» آمده‌است. در منابع عهد اسلامی این نام اران و «الران» نوشته‌اند. این نام به احتمال قوی با نام پارتی «اردان» مرتبط است. گاه نیز از این سرزمین با دو نام اران و شروان یاد کرده‌اند. پس از لشکرکشی‌های تیمور و داستان ترکمان‌های آق قویونلو و قره قوینلو نام اران به تدریج از کتاب‌ها برداشته شد.
پس از پایان جنگ ایران و روس و ضمیمه شدن این سرزمین به خاک روسیه در سال ۱۹۱۱ م حزب مساوات در اراضی کنونی جمهوری آذربایجان تاسیس یافت. مساواتیان در مارس ۱۹۱۸ م قیامی مسلحانه در باکو ترتیب دادند که اندکی بعد به دیگر نواحی آن کشیده شد. اینان در ۲۷ مه ۱۹۱۸ در شهر تفلیس دولتی تشکیل دادند و با نام «جمهوری آذربایجان» اعلام استقلال کردند. در پایان ۱۹۱۹ و اوایل ۱۹۲۰ م دولت مساواتیان دستخوش بحران سیاسی و اقتصادی شد. در بهار ۱۹۱۹ م در نواحی مغان و لنکران دولت شوروی تاسیس یافت. در ۲۶ آوریل ۱۹۲۰ کمیته موقت انقلاب به ریاست نریمان نریمانف تشکیل گشت. در ۲۸ آوریل ۱۹۲۰ م دولت مساواتیان ساقط شد و کمیته انقلاب قدرت را در باکو در دست گرفت و خود را دولت «جمهوری شوروی سوسیالیستی آذربایجان» نامید.
تورج دریایی می گوید: «این استالین بود که تصمیم گرفت برای مداخله در امور ایران نام این منطقه را از آران (در تاریخ باستان با نام آلبانی) به آذربایجان تغییر دهد و آن را خاری کند در چشم ایران.»

جغـــرافیــا

جمهوری آذربایجان در جنوب رشته کوه‌های قفقاز و شمال رودخانه ارس و در کنار دریای خزر واقع شده‌است. سه رشته‌کوه قفقاز بزرگ در شمال، قفقاز کوچک در غرب، و کوه‌های تالش در جنوب این کشور را احاطه کرده‌است. این کوهها ۴۰ درصد از مساحت جمهوری آدربایجان را در برگرفته‌است و قله کوه بازاردوزو (Bazardüzü) با ارتفاع ۴۴۶۶ متر بلندترین نقطه آن است. نواحی میانی شامل جلگه‌های آران مرکزی، مغان و میل و سواحل دریای خزر کم ارتفاع و پست بوده و ارتفاع در پست‌ترین قسمت ۲۸ متر پایین‌تر از سطح دریاهای آزاد است. جمهوری آذربایجان یک کشور محاط در خشکی است. این کشور در پیرامون دریای خزر، که یک دریای بسته‌است، واقع شده و طول خط ساحلی آن ۸۰۰ کیلومتر است. تنوع زیستی و گیاهی آذربایجان به دلیل تنوع آبو هوا بسیار زیاد است به گونه‌ای که تنها بیش از ۴۵۰۰ گونه گیاه در کوهستانهای آذربایجان دیده می‌شود.

آب و هوا

از لحاظ آب و هوایی، جمهوری آذربایجان دارای چندین نوع آب و هوای مختلف است. به طوری که از ۱۱ ناحیه آب و هوایی ۹ گونه ناحیه در آذربایجان وجود دارد. درجه هوای متوسط در مناطق جلگه‌ای شمال و شرق کشور تا ۶ سانتیگراد در زمستان و ۳۶ درجه سانتیگراد در تابستان می‌رسد، در حالیکه در مناطق کوهستانی غربی زمستانها تا ۹- در زمستان و ۱۲ درجه سانتیگراد در تابستان می‌رسد. پایین‌ترین دمای مطلق در اردوباد به میزان ۳۳- درجه سانتیگراد و بالاترین دمای مطلق در جلفا به میزان ۴۶ درجه سانتیگراد ثبت شده‌است. به طور کلی شمال و شرق کشور دارای آب و هوای نسبتاً خشک و کوهستانی است در حالیکه منطقه جنوب شرقی آب و هوای مرطوب و ملایم تری دارد. مناطق غربی و شمالی و جنوبی شامل قره باغ و شمال شرقی جمهوری خودمختار نخجوان، دامنه کوههای قفقاز و ناحیه لنکران-آستارا و کوههای تالش بسیار مرطوب هستند. بیشترین میزان بارش سالانه در لنکران و به میزان ۱۶۰۰ تا ۱۸۰۰ میلیمتر و کمترین میزان بارش سالانه به میزان ۲۰۰ تا ۳۵۰ میلیمتر در آبشوران روی می‌دهد. مناطق مرکزی شامل جلگه‌های وسیع مستعد کشاورزی است که توسط رود کورا و ارس آبرسانی می‌شوند.

جاذبه های توریستی باکو آذربایجان

پارک ملی قبوستان

پارک ملی قبوستان (به ترکی آذربایجانی: Qobustan Milli Parkı)‏ با نام رسمی چشم‌انداز فرهنگی سنگ‌نگاره‌های قبوستان، منطقه‌ای تپه‌ای و کوهستانی در جنوب شرقی رشته‌کوه‌های قفقاز است که به‌طور عمده در حوضهٔ آبریز رود جیران‌کچماز، بین رودهای پیرساگات و سومگیت، در غرب قبوستان (در حدود ۶۴ کیلومتری جنوب غربی مرکز باکو، پایتخت جمهوری آذربایجان) و در کرانه‌های غربی دریای خزر قرار دارد. دره‌هایی تنگ و عمیق که در زبان ترکی آذربایجانی قبو نامیده می‌شوند این منطقه را قطع می‌کنند و نام قبوستان نیز احتمالاً برگرفته از همین قبوهاست.
وجود سنگ‌نگاره‌های تاریخی، آثار باستانی، گل‌افشان‌ها و گازسنگ‌ها در این منطقه سبب شد تا قبوستان در سال ۱۹۶۶ منطقه‌ای بااهمیت ملی-تاریخی در آذربایجان اعلام و کوه‌های بویوکداش، کوچوکداش، جینگیرداغ و تپهٔ یازیلی که در نزدیکی دریای خزر در جنوب شرقی قبوستان تحت حفاظت دولتی قرار گیرد. پس از آن این منطقه در سال ۲۰۰۷ نیز به‌دلیل سنگ‌نگاره‌هایش در فهرست میراث جهانی یونسکو قرار گرفت. این سنگ‌نگاره‌ها به‌واسطهٔ کیفیت حجاری‌ها و نمایش مواردی همچون شکار، جانوران، گیاهان و سبک زندگی در دوران پیش از از تاریخ و نمایش توالی فرهنگی از آن دوران تا قرون وسطی به‌عنوان میراثی با اهمیت جهانی بسیار درنظر گرفته‌شدند.

باستان‌شناسی

ارزش باستان‌شناسی قبوستان در سال ۱۹۳۰ میلادی و به‌دنبال عزیمت مردانی برای استخراج شن از معدنی در این منطقه مشخص گردید. یکی از کارکنان معدن در میان سازندهای سنگی و تخته‌سنگی منطقه متوجهٔ حجاری‌هایی بر روی صخره‌ها شد و با اطلاع گروه آنها توانستند غارهای دست‌ساز بشر را نیز که درونشان نقاشی‌های بیشتری بود را بیابند.
در این منطقه بیش از ۶٬۰۰۰ حجاری متعلق به ۵٬۰۰۰ تا ۴۰٬۰۰۰ سال پیش بر روی صخره‌ها انجام‌شده‌است. همچنین بقایایی از غارهای مسکونی، سکونت‌گاه‌ها و گورها به‌دست آمده که نمایانگر حضور و استفادهٔ شدید انسان از این منطقه پس از آخرین عصر یخبندان تا قرون وسطی بوده است.
بیشتر این سنگ‌نگاره‌ها مردمانی بدوی، حیوانات، نبردها، رقص‌های آیینی، گاوبازی، قایق‌هایی با پاروزنان مسلح، جنگجویانی نیزه به‌دست، کاروان‌های شتر، خورشید و ستارگان را به‌تصویر کشیده‌اند. نمایش فعالیت‌های مرتبط با شکار و ماهیگیری در این سنگ‌نگاره‌ها نشانگر زمانی است که اب و هوای منطقه گرمتر و مرطوبتر از امروز بوده است.
سنگ‌نگاره‌های قبوستان از سال ۲۰۰۶ تا کنون بر پشت اسکناس‌های ۵ مناتی آذربایجان نقش بسته است.

محیط

قبوستان دارای آب و هوایی خشک و تاحدودی نیمه‌گرمسیری است و زمستان‌هایی معتدل و تابستان‌هایی بسیار خشک دارد. با اینحال وجود گیاهان وحشی نادر در این منطقه حکایت از آب و هوایی مرطوبتر و چشمه‌هایی با آب کافی در قبوستان در حدود ده‌ها هزار سال پیش دارد.
پوشش گیاهی منطقه همان خصوصیات گیاهان نواحی کویری و نیمه‌کویری را دارد و شامل بوته، خاراگوش و دیگر گیاهان دائمی مشابه می‌شود. رز وحشی، ارس، گلابی وحشی، انجیر وحشی، انار وحشی، پیچ امین‌الدوله و دیگر انواع درختان و بوته‌ها نیز در میان توده‌سنگ‌ها و صخره‌های منطقه روئیده‌اند.
بااینحال این منطقه در گذشته‌های دور از نظر گیاهی و جانوری غنی‌تر بوده و گله‌های عظیم گاو وحشی، بز، گوزن، اسب وحشی، خر، گراز وحشی و غزال که شکار جانوران دیگری همچون شیر، گرگ، گربه وحشی و پلنگ بودند در قبوستان می‌زیستند. اما پوشش جانوری منطقه در طی دهه‌های گذشته کاهش یافته و امروزه جانورانی همچون روباه، شغال، گرگ، خرگوش، گربه وحشی، کبوتر وحشی و شماری مار و مارمولک در اینجا می‌زیند.

مطالب مرتبط : نگاهی به شگفتی های روسیه

مسجد تازه‌پیر

مسجد تازه‌پیر (به ترکی آذربایجانی: Təzəpir məscidi)‏ از مساجد قدیمی در باکو است. این مسجد که دوران اتحاد جماهیر شوروی به موزه تبدیل شده بود، در سال ۲۰۰۵ میلادی با بودجه دولت توسط الله شکور پاشازاده رئیس اداره روحانیت آذربایجان و قفقاز بازسازی و با امکاناتی جانبی افتتاح گردید. این مسجد که در خیابان شایق عبدالله واقع شده محل اداره روحانیت آذربایجان و قفقاز نیز هست.
محمود احمدی نژاد، و عبدالله گل رئیس جمهور ترکیه برای بازدید از این مسجد دعوت شدند.
پس از افتتاح این مسجد رافق تقی لی (رافق ناظر اوغلو تقی‌زاده) طی مقاله‌ای به توهین به اعتقادات مسلمانان و شیعیان و بکار بردن تعابیر رکیک جنسی پیرامون آن نمود.

آتشگاه باکو

آتشگاه باکو ساختمانی قلعه مانند در منطقه سوراخانی شهر باکو جمهوری آذربایجان می‌باشد.
این محل از مجتمع پنجگانه‌ای تشکیل می‌شود که دارای یک حیاط است که توسط خانه‌های روحانیان زرتشتی محاصره شده‌است. در وسط حیاط محرابی وجود دارد که در قرن‌های ۱۷ و ۱۸ بنا شده‌است. این محل در سال ۱۸۸۳ هنگامی که تاسیسات نفت و گاز طبیعی در مجاورت آن تاسیس شد، بحال متروکه درآمد. این مجتمع در سال ۱۹۷۵ به موزه تبدیل شد و امروزه هر سال ۱۵۰۰۰ گردشگر به دیدن این محل می‌آیند. آتشگاه باکو در سال ۱۹۹۸ نامزد رفتن به فهرست میراث جهانی یونسکو شد.

ریشه‌جویی

واژه آتشگاه واژه‌ای اصالتاً فارسی می‌باشد؛ این واژه در جمهوری آذربایجان نیز گفته می‌شود.
آتشگاه باکو روی میدان گازی طبیعی بنا شده بنابراین از ابتدا گاز بطور طبیعی از هفت دریچه طبیعی در این محل بیرون می‌آمده و سبب آتش‌های طبیعی می‌گشته‌است. امروزه از شهر باکو صرفاً برای افزایش جاذبه گردشگری به این محل گاز طبیعی کشیده شده‌است و آتش این آتشگاه به این گاز روشن می‌شود.
بصورت کلی آتشگاه‌ها محل عبادت روحانیان دین ایرانی زرتشتی بحساب می‌آیند که در آن یکی محراب آتش وجود دارد که در اطراف آن ساختمانی بزرگتر وجود ندارد.
سوراخانی نام شهریست که این آتشگاه اطراف آن قرار گرفته است؛ واژه سوراخانی ریشه فارسی دارد و به احتمالاً به معنای محل سوراخ‌ها و یا به رنگ سرخ (یا سرخانی) آتش اشاره می‌کند.

این مطلب ادامه دارد...