طبق آمار کشاورزی از ۷۶۰ میلیون هکتار کشت محصولات مختلف در دنیا بیش از ۷۰ درصد سطح نباتات جهان به غلات اختصاص دارد و در این میان حدود ۳۰ درصد اراضی زیر کشت دنیا را گندم شامل می‌‎شود. 

سطح زیر کشت گندم در دنیا بیش از 250 میلیون هکتار است و تولید کل آن در جهان بیش از 500 میلیون تن گزارش شده. متوسط عملکرد آن در جهان در هر هکتار بیشتر از 2000 کیلوگرم است. کشورهای عمده تولید کننده گندم جهان دانمارک، هلند، فرانسه، بلژیک و آلمان و کشورهای عمده صادرکننده آن دانمارک، هلند، فرانسه، بلژیک، آمریکا، استرالیا، کانادا، آرژانتین و عربستان هستند. متوسط مصرف سرانه گندم در جهان 130 کیلوگرم و در ایران 220 کیلوگرم است. سطح زیر کشت این گیاه در ایران تقریباً 6.5 میلیون هکتار است که 4.2 میلیون هکتار آن با کشت دیم و 2.3 میلیون هکتار آن با کشت آبی عمل می آید.

ایران سیزدهمین تولیدکننده بزرگ گندم جهان

بر اساس گزارش سازمان غذا و کشاورزی ملل متحد، ایران سیزدهمین تولیدکننده بزرگ گندم جهان است. وزارت جهاد کشاورزی اعلام کرده است که تولید بیش از 14.5 میلیون تن گندم برای سال زراعی ۹۸-۹۷ هدف‌گذاری شده است که بیش از نیاز داخلی است.

براساس اعلام عباس کشاورز معاون وزیر جهاد کشاورزی در امور زراعت، امسال بیش از 14 میلیون و 500 هزار تن گندم در کشور تولید می شود که بیش نیاز داخلی است و برداشت این میزان گندم برای سال چهارم هیچ نیازی برای واردات این محصول نخواهد بود.

وی می‌افزاید: در سال زراعی جاری  حدود ۲ میلیون و ۴۰ هزار هکتار گندم آبی و سه میلیون و ۸۰۰ هزار هکتار گندم دیم و در مجموع پنج میلیون و ۷۵۰ هزار هکتار از اراضی کشاورزی در استان های مختلف کشور زیر کشت گندم رفته است.

اما موضوع مورد بحث قیمت تعیین شده برای خرید تضمینی گندم است که موجب نارضایتی کشاورزان با توجه به نرخ تورم حاکم است.

هشدار قاچاق گندم توسط دلالان

در این زمینه نایب‌رئیس بنیاد ملی گندمکاران کشور می‌گوید دلالان وارد چرخه خرید گندم شده‌اند. قاچاق گندم به خارج از کشور به دلیل اختلاف نرخ داخلی و خارجی این محصول یکی از مسائلی است که از چندی پیش مطرح شده است.

علیقلی ایمانی با اشاره به ورود دلالان به حوزه خرید گندم از کشاورزان، می‌افزاید: در مواردی دلالان حتی گندم را کمتر از نرخ دولتی از کشاورزان خریداری می‌کنند. بنابراین دستگاه‌های نظارتی باید به مسئله ورود کنند و آن را مورد بررسی قرار دهند.

وی نسبت به خروج گندم از چرخه خرید تضمینی هشدار داد و می‌گوید: برخی از کسانی که گندم را از کشاورزان می‌خرند ممکن است مرغداران باشند که به دلیل نگرانی از وضعیت آینده و اینکه شرایطی ایجاد شود که دولت نتواند برای آنها نهاده موردنیازشان را تأمین کند، اقدام به خرید گندم می‌کنند تا آن را به‌عنوان مکمل خوراک طیور مورد استفاده قرار دهند ضمن اینکه برخی از کشاورزان نیز به دلیل نگرانی از افزایش قیمت بذر در سال آینده، بخشی از گندم را به‌عنوان بذر سال آینده نگه داشته‌اند.

این فعال بخش خصوصی عنوان می‌کند: برخی از دلالانی هم که ورود کرده‌اند با همین رویکرد که در آینده نزدیک گندم را به دامدار و مرغدار بفروشند و یا اینکه آن را تبدیل به سبوس و آرد کنند، گندم را خریداری می‌کنند.

چالش کم‌سابقه خرید گندم

براین اساس خرید گندم توسط دولت از کشاورزان امسال با چالشی کم‌سابقه مواجه شده به طوری که برخی کشاورزان گندم خود را به دولت تحویل نمی‌دهند و آن را به دلالانی می‌فروشند که هم قیمت بالاتری می‌پردازند و هم برخلاف دولت که پول گندم‌های خریداری‌شده از کشاورزان را با تاخیر می‌پردازد، به صورتی نقدی و در زمانی کوتاه پول را به دست کشاورز می‌رسانند.

 این مساله، البته قابل پیش‌بینی بود. چرا که در آبان ماه سال گذشته دولت قیمت خرید تضمینی گندم را ۱۴۷۰ تومان اعلام کرد که فقط ۱۳ درصد بالاتر از قیمت سال ۹۶ بود که سبب اعتراض شدید کشاورزان شد و دولت فروکش کردن اعتراضات از مواضع خود عقب‌نشینی کرد و قیمت خرید را به ۱۶۰۰ تومان رساند. گرچه ایت قیمت نیز کشاورزان را راضی نکرد. سرانجام دولت به قیمت ۱۷۰۰ تومان رضایت داد که با توجه به تورم تازنده و افزایش قیمت ارز، باز هم مورد اعتراض کشاورزان قرار گرفت.

مطالب مرتبط: کمیسیون کشاورزی مجلس خواستار اصلاح نرخ خرید گندم شد

حال همزمان با فصل برداشت گندم، عده‌ای در تماس با کشاورزان پیشنهاد پیش خرید گندم به قیمت‌های بالاتر و پرداخت نقدی می‌دادند که البته بنا به گفته عضو هیات‌رئیسه کمیسیون کشاورزی مجلس «گندم‌هایی که به دست دلالان می‌رسد یا قاچاقی از کشور خارج می‌شود یا به مصرف دام می‌رسد.»

این مساله سبب شده که با وجود افزایش تولید محصول، گندم خریداری شده توسط دولت در سال‌ زارعی جاری ۶ تا ۸ درصد کمتر از میزان پیش‌بینی شده باشد که درد این راستا نایب رئیس بنیاد توانمندسازی گندم‌کاران از کاهش ۱۰ تا ۱۵ درصدی میزان خرید تضمینی گندم نسبت به مدت مشابه سال قبل خبر داده است. 

به گفته رئیس نظام صنفی کشاورزی و منابع طبیعی «هم‌اکنون برخی کشاورزان به امید افزایش قیمت گندم و استفاده از گندم تولیدی به‌عنوان خوراک دام، از عرضه به مراکز دولتی امتناع می‌کنند.» از دیدگاه این کشاورزان، به‌دلیل نوسان نرخ نهاده‌های دامی، از جمله جو و تقاضای قابل پیش‌بینی خوراک دام و نیز قیمت بالای گندم وارداتی، افزایش قیمت گندم در کشور اجتناب‌ناپذیر خواهد بود. وعده تلاش برای افزایش قیمت گندم، توسط نمایندگان کنونی مجلس و نیز کسانی که سودای انتخاب شدن به‌عنوان نماینده مجلس را در سر دارند و فعالیت‌های انتخاباتی خود را در روستاها از هم‌اکنون آغاز کرده‌اند، کشاورزان را نسبت به تحقق این امر امیدوارتر کرده است. 

بر این اساس بی‌‌میلی کشاورزان به فروش گندم خود به دولت بسیار مشهود است چرا که دولت نرخ 1700 تومان برای خرید تضمینی گندم نه در راستای سیاست حمایتی از کشاورزان بلکه بخاطر محدودیت مالی دولت تعیین کرده است که در واقع ظلم به کشاورز است.