ژئوپارک ها نقش اساسی در پیشرفت صنعت گردشگری دارند.این مکان ها زیر نظر یونسکو به مراکزی کارآمد برای آموزش محیط زیست، پژوهش و کارورزی در زمینه های مختلف علوم زمین تبدیل می شوند.

ژئوپارک چیست؟

ژئوپارک یا پردیس زمین‌شناسی منطقه‌ای است که در آن، میراث زمین‌شناختی آن ناحیه، با مدیریتی دقیق و دائمی حفظ و نگهداری می‌شود و با وسعت کافی که مرزهای آن به وضوح مشخص شده و چندین پدیده بارز زمین‌شناسی در محدوده آن قرار گرفته باشد. این محدوده باید بتواند در توسعه اقتصادی جوامع پیرامون خود نقش مؤثری ایفا نماید. ژئوپارک ممکن است علاوه بر پدیده‌های زمین‌شناسی از آثار تاریخی، بوم‌شناسی، باستان‌شناسی و میراث فرهنگی و طبیعی دیگر برخوردار باشد.

ژئوپارک زیر نظر یونسکو و توسط بالاترین مقام مملکتی منطقه ای که ژئوپارک در آن واقع شده است اداره می شود. هدف از ایجاد ژئوپارک توسعه پایدار می باشد.

محمد ابراهیم لاریجانی مجموعه مقالات نقش ژئوپارک‌ها در توسعه گردشگری منتشر شده در سال ۱۳۸۶ افزون بر تعریف رسمی یونسکو می‌توان گفت: «ژئوپارک محدوده‌ای است که ویژگی اصلی آن وجود ژئوسایت‌های پراهمیت، طبیعت و محیط زیست غنی، ویژگی‌های فرهنگی جذاب و از همه مهم‌تر مشارکت و حضور فعال جامعه محلی در برنامه‌های توسعه، حفاظت و پایداریست.»

هدف یونسکو از ژئوپارک ها

هدف برنامه "شبکه جهانی ژئوپارک‌ها" تاکید بر ارزش چنین مکان‌هایی و همزمان ایجاد اشتغال و تقویت توسعه اقتصاد منطقه‌ای است.

یونسکو برای تحقق اهداف این برنامه یک عنوان به رسمیت شناخته از لحاظ بین‌المللی به نام "ژئوپارک یونسکو" را ایجاد کرد. هدف یونسکو این است که این عنوان را به 500 ژئوپارک در سراسر دنیا بدهد.

برنامه ژئوپارک یونسکو در هماهنگی با"مرکز میزاث جهانی" یونسکو و "شبکه جهانی ذخیره‌گاه‌های زیست‌کره" یا "انسان و زیست‌کره" (MAB) عمل می‌کند.

"شبکه بین‌المللی ژئوپارک‌ها" (INoG) یک برنامه یونسکو است که در سال 1988 تاسیس شد. بر اساس تعریف یونسکو برای آنکه یک ژئوپارک وارد ING شود باید این مشخصات را داشته باشد:

• دارای یک برنامه مدیریتی برای پیشبرد توسعه پایدار اجتماعی- اقتصادی باشد ( که اغلب بر اساس آگریتوریسم یا توریسم کشاورزی و ژئوتوریسم یا توریسم زمین شناختی است).
• روش‌هایی را برای حفاظت و تقویت میراث زمین‌شناختی به کار برد و ابزارها برای آموزش رشته‌های علوم زمین‌شناختی و موضوعات گسترده‌تر زیست‌محیطی را فراهم آورد.
• طرح‌های مشترک پذیرفته شده بوسیله مقامات عمومی، جوامع محلی و سازمان‌های خصوصی برای همکاری با یکدیگر داشته باشد که بهترین روش‌های اجرایی در رابطه حفاظت کره زمین و تلفیق کردن آن با راهبردهای توسعه پایدار را ارائه دهند.

مطالب مرتبط:  بازدید از دره مخوف کال جنی در طبس

ژئوپارک قشم؛ نخستین ژئوپارک خاورمیانه

ژئوپارک قشم واقع در جزیره قشم استان هرمزگان در جنوب ایران، نخستین ژئوپارک خاورمیانه است که از سال ۱۳۸۵ به عضویت شبکه جهانی ژئوپارک‌هایتحت حمایت یونسکو درآمده‌است.

حفاظت از این ژئوپارک و ژئوسایت‌های آن توسط جوامع محلی و با نظارت و آموزش مدیریت ژئوپارک قشم از طریق فعالیت‌های گردشگری سبز صورت می‌گیرد.

در دی ماه سال ۱۳۹۱، ژئوپارک قشم، به دلیل ناتوانی مدیران سازمان منطقه آزاد قشم در انجام معیارهای ثبت جهانی ژئوپارک از فهرست یونسکو خارج شد.البته پس از تغییر دولت مدیریت جدید ژئوپارک قشم با همراهی شبانه‌روزی جامعه محلی، کارشناسان و مدیران و با حمایت کامل مدیریت عامل سازمان منطقه آزاد قشم تلاش‌های زیادی کردند تا ژئوپارک قشم بار دیگر بتواند کارت سبز یونسکو را دریافت کنند و دوباره به این عنوان ارزشمند دست یابد.

پرونده بازگشت ژئوپارک قشم به منظور بازگشت به شبکه جهانی ژئوپارک‌ها آذرماه سال ۱۳۹۴ و پس از اقدام‌های مختلف به منظور حل مشکلات مطرح شده به یونسکو ارسال شد.

سرانجام ۱۵ اردیبهشت ۱۳۹۶ در دویست و یکمین نشست ژئوپارک‌های یونسکو که در فرانسه برگزار شد ژئوپارک قشم کارت سبز گرفت و بار دیگر جهانی شد.

امروز ژئوپارک قشم به عنوان یک ژئوپارک جهانی در یک دوره چهارساله تأیید شده و تا سال ۲۰۲۰ به‌صورت رسمی زیرنظر یونسکو فعالیت خواهد کرد.البته اکنون دیگر ژئوپارک قشم تنها ژئوپارک ایران نیست و با پیشرفت حوزه گردشگری در ایران چندین ژئوپارک دیگر در شهر های مختلف ایجاد شده است.

ارزش اقتصادی ژئوپارک قشم 

مدیر ژئوپارک جهانی قشم درباره ارزش اقتصادی ژئوپارک‌ها گفت: قشم در سال بیش از یک میلیون مسافر دارد که بیشتر آن‌ها برای خرید و تفریح به این جزیره سفر می‌کنند اما طبق آمارهای ثبت شده در ژئوسایت‌های قشم، بیش از ۲۵۰ هزار گردشگر داخلی و ۱۰ هزار گردشگر خارجی فقط از ژئوپارک‌های قشم بازدید کرده‌اند. بیشتر خارجی‌ها اعلام کرده‌اند که فقط به انگیزه دیدن ژئوپارک به این جزیره سفر کرده‌اند.

امری‌کاظمی بیان کرد: وقتی یونسکو ژئوپارک جهانی قشم را به عنوان یک مقصد امن و مطمئن معرفی می‌کند طبیعی است که گردشگران خارجی با اطمینان و شناخت به این منطقه سفر کنند.