بطور کلی جنگ‌افزارهای شیمیایی ابزارها یا موادی هستند که به وسیله آن‌ها انسان‌ها یا موجودات زنده را هدف قرار می‌دهند.این مواد می‌توانند به صورت جامد، مایع یا گاز استفاده شوند و در اثر تماس مستقیم این مواد با هر قسمت از بدن جاندار، بدن وی آلوده شده و جاندار به انواع بیماری‌های عمومی یا انحصاری آن ماده مبتلا می‌شود.

انواع جنگ افزار شیمیایی 

دسته بندی از لحاظ حالت

بمب‌های شیمیایی سه نوع جامد، مایع و گاز دارند. از حالت جامد آن در ارتفاعات و در مناطق برفی استفاده می‌شود و این‌گونه بمب‌ها با آب شدن برف در آن حل شده و پایین می‌آیند و در نهایت افراد زیادی را مسموم می‌کنند. از انواع مایع آن برای حل کردن در آب رودخانه‌ها و منابع استفاده می‌کنند. نوع گازی آن نیز از بقیه انواع آن پرکاربردتر است و در مناطق مختلف (بیشتر مکان‌های وسیع و باز) استفاده می‌شود.

دسته بندی از لحاظ تاثیر گذاری

این سلاح های خطرناک بر اساس اثرات مختلفی که بر بدن افراد می گذارد ، به 3 دسته تقسیم بندی می شوند:

دسته اول سلاح های هستند که روی سیستم عصبی بدن تاثیر می گذارند. در این دسته GA ، GB ، GD ، GF و VX (متیل فسفوبوتیوئیک اسید , گاز سارین ) قرار دارند. 

دسته دوم، اثرات خود را روی پوست برجای می گذارند و شامل HD (گازخردل گوگرد)، HN (خردل نیتروژن)، L و CX هستند. 

دسته سوم نیز باعث اختلال سیستم تنفسی بدن می شوند. در این گروه گازهای بی رنگ CG و DP ، کلرین (Cl) و فسفوکلرین (Ps) وجود دارند. از سلاح های شیمیایی که روی اعصاب اثر می گذارند، قبل و در طول جنگ دوم جهانی استفاده های بی شماری شده است.

دسته ی اول: این مواد از نظر شیمیایی وابسته به حشره کش های آلی فسفره هستند. این دسته از سلاح های شیمیایی مانع از عمل آنزیم استیل کولین استر از می شوند. وقتی مواد شیمیایی این دسته وارد بدن شوند، غلظت استیل کولین را در بدن به بیش از حد لازم می رسانند. ریه ها و چشمها بسرعت این مواد را جذب کرده در کمتر از یک دقیقه بر سیستم عصبی بدن تاثیرات قابل توجهی می گذارند. علایم آن به صورت آبریزش بینی ، ترشح زیاد بزاق ، تنگی قفسه سینه، کوتاهی تنفس، تنگی مردمک چشم ، انقباض عضلانی و یا حالت تهوع و انقباض شکم ظهور می کند.

دسته دوم: سلاح های شیمیایی است که بر روی پوست تاول و سوختگی ایجاد می کنند ، ماندگاری فراوانی در محیط دارند. این مواد روی چشمها ، پوشش مخاطی ، ریه ها ، پوست و اجزای خون اثر گذاشته و اگر از طریق تنفس وارد ریه ها شوند ، بر شدت تنفس اثرات منفی می گذارند و اگر توسط غذا بلعیده شوند ، سبب اسهال و استفراغ می شوند. خردل ها که جزو این دسته هستند به خاطر خواص فیزیکی خود مقاومت و ماندگاری بسیار زیادی در سرما و دماهای معتدل دارند.اگر دو دقیقه از تماس یک قطره خردل با پوست بگذرد، صدمات جبران ناپذیری به این عضو وارد می شود. CX نیز که جزو این گروه است ، پودری کریستالی شکل است که در دماهای 39 تا 40 درجه سانتی گراد ذوب شده و در دمای 129 درجه سانتی گراد به جوش می آید. این ماده را با افزودن موادی خاص در دمای اتاق به حالت مایع درمی آورند. CX دارای بوی بسیار نامطبوعی است.

در غلظت های کم آن سوزش شدید چشم بروز می کند، اما در غلظتهای بالا به پوست حمله کرده و چند میلی گرم آن سبب دردهای زیاد و سوزشهای فراوان شده و زخمهای بدی بر جای می گذارد. برای پیشگیری از اثر این مواد سربازان باید به لباسها و ماسکهای حفاظتی مجهز باشند.

دسته سوم: این دسته از سلاحهای شیمیایی آنهایی هستند که بر دستگاه تنفسی اثر می گذارند. این مواد بشدت به بافت ریه آسیب می رسانند. فسفوژن که خطرناک ترین عضو این گروه است ، برای اولین بار در سال 1915 استفاده شد. این ماده گازی بی رنگ است که در دمای 2/8 درجه سانتی گراد به جوش می آید، بنابراین بسیار فرار و ناماندگار است ، ولی چون غلظت بخار آن 4/3 برابر هوا است ، به مدت طولانی در گودال ها و دیگر مناطق پست زمین باقی خواهد ماند. غلظت زیاد آن پس از چند ساعت سبب مرگ می شود، اما در غلظتهای کم سبب سرفه ، اختناق ، احساس تنگی قفسه سینه ، حالت تهوع و سردرد و غیره می شود. 

(انواع اول و سوم این سلاح یعنی گازهای سارین و خردل همان هایی هستند که حکومت عراق در جریان جنگ تحمیلی از آنها در برابر رزمندگان ما و حتی مناطق کردنشین خود استفاده کرد.)

مطالب مرتبط:  شهید بهشتی روحانی مظلوم

سلاح شیمیایی در جنگ تحمیلی

در جنگ تحمیلی عراق علیه ایران، از سوی نیروهای عراقی، انواع سلاح‏های شیمیایی برضد رزمندگان، مردم غیرنظامی و حتی شهروندان عراقی به کار گرفته شد. با وجود تصویب پروتکل ۱۹۲۵ ژنو رژیم عراق در طول جنگ ایران و عراق با نقض این معاهده بین‌المللی وسیعترین حملات شیمیایی پس از جنگ جهانی اول را مرتکب شد.بسیاری بر اثر حملات شیمیایی به شهادت رسیدند و پس از گذشت سال‏ها از پایان جنگ، هنوز آثار و جراحات ناشی از سلاح‏های شیمیایی، بر تن و جان جانبازان باقی مانده است. در کنفرانس خلع سلاح شیمیایی که دی ماه 1367 در پاریس برگزار شد، از سوی کشور ایران اسنادی ارائه گردید که تعداد حمله‏های شیمیایی عراق را از دی ماه 1359 تا اسفند 1366، 242 مورد با 44 هزار قربانی معرفی می‏کرد. با همه این تلاش‏ها و ارائه سندهای محکم و قوی، این کنفرانس فقط در یک بیانیه شش ماده‏ای، بدون ذکر نام عراق، از کاربرد سلاح‏های شیمیایی اظهار نگرانی کرد.

بمباران سردشت

بمباران شیمیایی سردشت بمبارانی بود که نیروی هوایی عراق از ۷ تیر۱۳۶۶ با استفاده از بمب‌های شیمیایی در چهار نقطه پرازدحام شهر سردشت (از توابع استان آذربایجان غربی) انجام داد. در این حمله ۱۱۰ نفر از ساکنان غیرنظامی شهر کشته و ۸۰۰۰ تن دیگر نیز در معرض گازهای سمی قرار گرفتند و مسموم شدند.

به مناسبت این حمله بیرحمانه صدام به ایران 8 تیر در تقویم جمهوری اسلامی ایران روز مبارزه با سلاح های شیمیایی و میکروبی نام گذاری شد.

بمباران نودشه

شهرستان «نودشه» از توابع پاوه است در نزدیکی مرز ایران و عراق در استان کرمانشاه قرار دارد. این شهر در سه نوبت هدف بمباران شیمیایی رژیم بعثی عراق قرار گرفت که بر اثر آن بیش از یکصد نفر از اهالی آن که اکثراً زن و کودک بودند کشته شدند. در این بمباران‌ها ۱۰۴ نفر کشته و تعداد زیادی از اهالی مصدوم شدند.

در عملیات‌های زیر نیروهای عراقی از بمب‌های شیمیایی استفاده کردند.

کشته های جنگ تحمیلی بر اثر بمباران شیمیایی

در مجموع عراق در ۳۷۸ مورد حمله شیمیایی در طول هشت سال جنگ با ایران، موجب کشته و زخمی شدن بیش از ۵۰۰۰۰ نفر شد.