به همین خاطر، برنامه غذایی سالم را مطابق "دستورات اسلامی" و توصیه های "طب سنتی ایرانی"، قبل از آغاز ماه مبارک، برای شما، خوانندگان گرامی، ارائه داده تا در این "ماه خدا"، طبق حدیث "صوموا تصحوا"، علاوه بر کسب فضائل معنوی، بیماری ها نیز، در پایان ماه مبارک رمضان، از جسم و روح شما، روزه داران گرامی، رخت بربندد.
روزه داری و مشاغل سخت
افرادی که دارای مشاغل سخت هستند مانند کشاورزان، کارگران ساختمانی، و کسانی که در معرض شدید نور آفتاب، قرار می گیرند، نکاتی را باید در روزه گرفتن رعایت کنند. این افراد باید نوشیدنی های ضد صفرا مانند: شربت خاکشیبر، لیمو، انگور، آب انار، و. .. مصرف نمایند تا عطش کمتری احساس کنند و از خوردن غذاهایی صفراآور مانند غذاهای تند و پرادویه، و فلفلی، اجتناب کنند و از انواع غذاهای مرطوب مانند سوپ و خورشت های آبدار، استفاده کنند. و در فاصله بین افطار تا سحر، از انواع میوه های آبدار مثل: هندوانه، طالبی، خربزه، زردآلو، گیلاس، هلو، سیب، گلابی، انار شیرین استفاده بیشتری کنند.
لاغرها، از فعالیت شدید بدنی، بپرهیزند
در طی روز و روزه داری به علت گرسنگی، "حرارت بدن"، بالا می رود (به علت خالی بودن شکم، حرارت به خارج بدن،کشیده می شود) و این حرارت در ذوب چربیها، بسیار مفید و دوای درد چاقهاست! البته این گرما، برای روماتیسمی ها نیز مفید است. اما برای لاغرها، شرایط متفاوت است. لاغرها باید مراقب باشند، چرا که بدن ایشان گرم می شود و در نتیجه شاید لاغرتر شوند؛ برای جلوگیری از این روند باید از هر چیز که آنها را گرمتر می کند دوری کنند. ازجمله، در معرض آفتاب شدید قرار نگیرند، غذای پر ادویه نخورند، برای مهزولین (لاغران) حتی دوش سرد و گرم هم ممنوع است ولی دوش ملایم و ولرم، خوب است.
مقالات مرتبط
همه چیز در مورد سحری در ماه مبارک رمضان/چه غذاهایی بخوریم که طول روز تشنه نشویم
غذاها باید آبدار، رطوبی و ملایم باشند. میوه های مصرفی هم در ماه مبارک رمضان نباید خشک باشد مثل برگه هلو بلکه میوه و سبزی تازه استفاده کنند. همچنین بخورهای سرد برای لاغراندام ها، بسیار خوب و مناسب است. خوردن سحری برای افراد لاغر اجباری است! چون گرسنگی زیاد، باعث گرمی بیشتر می شود و این گرما معده را مجبور می کند که رطوبات و اخلاط مفید بدن را پخش کرده و موجب بروز عوارض و بیماری در بدن شود!
خواب قیلوله و تجدید قوا
در صورت امکان از "یک ساعت خواب قیلوله"، در طول روزه داری، غافل نشوید. این خواب، کمک زیادی به کم کردن گرسنگی و ضعف روزه دار می کند. و و ازدیدگاه طب سنتی ایرانی، باعث برگشت رطوبت به بدن و تقویت حرارت غریزی، می شود. همچنین خواب عصر و بعد از نماز ظهر نیز، منجر به تقویت قوای جسمانی روزه دار، میشود. مطالعات جدید، نیز نشان می دهند که خواب قیلوله باعث کاهش فشارخون، کم کردن استرس، تقویت ذهن و بهبود عملکرد شناختی مغز و حافظه شده و مرگ و میر ناشی از بیماری های عروق کرونر را کاهش می دهد.
عمده در فاصله بین سحر تا افطار:
نخوابیدن بعد از سحری، و رعایت حداقل "دوساعت" فاصله بین سحری و خواب، می باشد. با توجه به اینکه برکت، در سحرگاهان و صبحگاه، است، توصیه میشود استراحت و خواب روزانه را به بعد از نماز ظهر و عصر، منتقل کنید. در فاصله بین سحری و طلوع آفتاب، تلاوت قرآن و خواندن ادعیه ماه مبارک رمضان و ادعیه چون دعای عهد و. ..، فراموش نشود. آنگاه، کار و تلاش و انجام امور روزمره، را آغاز کنید.
در فاصله بین سحری تا افطار و در طول روز، مواردی چون: مسواک، استعمال بوی خوش (اما بوئیدن گل، مکروه است)، خواب قیلوله و نیم روز، بسیار سفارش شده است.
افطار
ادعیه هنگام افطار:
طبق احادیث و روایات اسلامی، بعد از چند دقیقه از شنیدن و اتمام اذان مغرب و قبل از شروع افطار، ابتدا دعا کنید که دعای روزه دار هنگام اذان و قبل از افطار، مستجاب است، آنگاه، در دقایقی کوتاه، این ادعیه، قبل از افطار، خوانده شود: بِاسمِ اللّهِ، اللّهُمَّ لَک صُمنا و عَلی رِزقِک أفطَرنا، فَتَقَبَّل مِنّا إنَّک أنتَ السَّمیعُ العَلیمُ. (بحار الأنوار: 40/ 339/ 24)، اللّهُمَّ لَک صُمتُ و عَلی رِزقِک أفطَرتُ و عَلَیک تَوَکلتُ. (بحار الأنوار: 98/ 15/ 2)، بِسمِ اللّهِ الرَّحمنِ الرَّحیم یا واسِعَ المَغفِرَةِ اغفِر لی. (بحار الأنوار: 98/ 14/ 2)
ثواب، شهید را خواهید داشت: آنگاه سوره قدر، إِنَّا أَنْزَلْناهُ فِی لَیلَةِ الْقَدْرِ. .. را تلاوت کرده که ثواب شهید را خواهید داشت. (الإقبال: 1/ 240). بعد از خواند ادعیه، افطار را با آب ولرم و شیرین های طبیعی مثل خرما، عسل و. ..، آغاز کنید که آغاز افطار با خرما، ثواب نماز را چهارصد برابر می کند. (بحار الأنوار: 98/ 12/ 2)
نوشیدنی های افطار:
آب گرم و خرما، ثواب نماز چهارصد برابر آب ولرم (آب جوشیده شده و مقداری از آن، گذشته شده باشد)، اولین گزینه افطار برای روزه دار به همراه شیرین های طبیعی مثل عسل و خرما، می باشد. در حدیثی از امام صادق نقل شده است: إذا أفطَرَ الرَّجُلُ عَلَی الماءِ الفاتِرِ نَقّی کبِدَهُ، و غَسَلَ الذُّنوبَ مِنَ القَلبِ، و قَوَّی البَصَرَ وَ الحَدَقَ. (الکافی: 4/ 153/ 4) هرگاه روزه دار با "آب ولرم" افطار کند، کبدش را تمیز می کند، آلودگی ها را از دلش می شوید و چشم و سیاهی آن را نیرو می بخشد.
استفاده از خرما به تعداد سه، پنج و هفت عدد در احادیث، ثواب نماز را چهارصد برابر، می کند و نشانگر مهربانی و حکمت خدای متعال در حفظ سلامتی جسمی روزه داران و مهمانان حریم الهی، دارد. حتی به انگیزه ثواب فراوان نیز شده باشد، جسم شان، سالم تر، شود. از پیامبر اسلام، نقل شده است که فرمود: مَن أفطَرَ عَلی تَمرٍ حَلالٍ، زیدَ فی صَلاتِهِ أربَعُمِئَةِ صَلاةٍ. (بحار الأنوار: 98/ 12/ 2.) از پیامبر خدا صلی الله علیه و آله نقل شده است که: هر کس با خرمای حلال افطار کند، به پاداش نمازش به اندازه چهارصد برابر، افزوده می شود.
حکمت آغاز افطار با آب گرم، پاکسازی بدن
معده، در اثر گرسنگی و تشنگی بدن، دچار افزایش حرارت شده و حرارت آن، موجب هجوم مواد رطوبی و فضولات سایر اندامها به معده، میگردد. از اینرو، توصیه شده است ابتدا و هنگام افطار، حتما آب گرم، میل شود. تا این فضولات را شسته و از بدن دفع و خارج، کند. درغیراینصورت، با توجه به تجمع فضولات از سایر اندام ها در معده، اگر بلافاصله، غذای افطار میل شود، غذا با آن سموم و فضولات ترکیب شده و به سایر اندام ها بازگشت داده میشود و زمینه ساز و تشدید کننده سایر بیماری ها است. پس حتما با آب گرم و خرما یا عسل افطار را آغاز کنید و تا نیم ساعت چیزی میل نفرمائید تا بدن به پاکسازی معده توسط روزه اقدام کند.
گلاب، آب و عسل، شفابخشی افطار:
اگر در لیوان آب، سه قاشق گلاب ناب محمدی هم به آن اضافه شود به علت خاصیت ضد "سودای" گلاب بر خاصیت "دارویی" افطار، نیز میافزاید. و دستگاه گوارش را آماده برای دریافت مواد غذایی می کنند. ناگفته پیداست که گلاب، برای تقویت معده و همچنین تقویت روحیه و شادابی و رفع غم و از بین بردن "خلط" ناصالح در معده، بسیار مفید است. آب یخ و حکایت ظرف چینی: و اما آنچه که معمول است، بلافاصله بعد از آغاز افطار، آب سرد و یخ، می نوشید، از نظر طب سنتی ایرانی، مذموم و مضر جسم، است. زیرا در واقع، وقتی که شما افطار را با آب سرد شروع می کنید مثل آن است که روی یک "ظرف چینی" داغ، آب سرد بریزید. مشابه همان بلایی که سر "ظرف چینی" می آید، بر سر معده شما نیز خواهد آمد. ظرف چینی، ترک میخورد. "معده خالی" نیز، توانایی نگهداری و جذب آب خیلی سرد را ندارد و بلافاصله آب را وارد روده می کند. همچنان که آب خیلی داغ، در هنگام افطار، نیز ممنوع است.
بنابراین بهترین گزینه در ابتدای افطار، "چند عدد خرما با یک لیوان آب گرم" است که ضمن افزایش سریع "قندخون" و رفع ضعف ناشی از آن، معده و دستگاه گوارش را نیز گرم کرده و همچنین با اصلاح وضعیت اشتها، موجب عدم ایجاد پرخوری و چاقی مجدد، می شود.
در حدیثی از سیره پیامبر، چنین نقل شده است: کانَ رَسولُ اللّهِ صلی الله علیه و آله یعجِبُهُ أن یفطِرَ عَلَی الرُّطَبِ ما دامَ الرُّطَبُ، و عَلَی التَّمرِ إذا لَم یکن رُطَبٌ، و یختِمَ بِهِنَّ و یجعَلَهُنّ وَترا؛ ثَلاثا أو خَمسا أو سَبعا. (کنز العمّال: 7/ 85/ 18081) پیامبر خدا، خوشش می آمد که روزه اش را تا وقتی رطب بود، با رطب و اگر رطب نبود، با خرما افطار کند، و با همان به پایان برساند، با سه، یا پنج یا هفت دانه رطب و یا خرما. علاوه بر خرما، که در احادیث، برای وعده افطاری، بسیار تاکید شده است، مویز، کشمش، انجیر و عسل و حلوا، مربای انجیر، مربای گیلاس به همراه کره حیوانی، نیز سایر شیرین های طبیعی هستند که در نگاه طب سنتی، جایگزین های خوبی، برای افطاری، هستند. "شیر ولرم" نیز در احادیث به عنوان افطار امام علی، توصیه شده است. از امام باقر نقل است که فرمودند: الإمام الباقر: إنَّ عَلِیا علیه السلام کانَ یستَحِبُّ أن یفطِرَ عَلَی اللَّبَن. (تهذیب الأحکام: 4/ 199/ 574) از امام باقر، نقل شده است که: امام علی علیه السلام دوست می داشت که با شیر، افطار کند.
مواد غذایی افطار
برای شروع افطار، می توان از این خوراکی ها، استفاده کرد: شروع افطار، با غذاهای لطیف و سریع الهضم
بعد از نیم ساعت، از نوشیدن آب ولرم و عسل یا خرما، افطار را با غذای سبک و زودهضم، آغاز کنید. از دیدگاه طب سنتی ایرانی، وعده غذایی افطار، باید از غذاهای "لطیف و سریع الهضم" (در اصلاح طب سنتی ایرانی، غذاهای لطیف، باعث تولید "خون صالح" میشوند و هضم و جذب سریع و راحتی، دارند) که در عین حال، پرانرژی نیز، باشد. از اینرو، غذاهای مثل: شله زرد، شیربرنج، حریره بادام، سوپ گندم، ارده با شیره انگور، پنیر و گردو، عسل و کره حیوانی، فرنی و تخم مرغ عسلی، کاندیدهای مناسبی برای افطار، می باشند.
مزاج معده و انتخاب غذای افطار
اگر معده بلغمی دارید و مزاج معده شما، سرد است. روی شله زرد، فرنی، کمی دارچین، سیاه دانه و یا عسل، بریزید. و اگر معده شما، گرم مزاج است -که بعید است و امروزه، اکثریت به سردمزاجی معده، مبتلا هستند- "سوپ جو همراه با آلوبخارا" برای افطار گرم مزاجان، مناسب تر باشد البته به شرطی که در آن قارچ نریزند. برای گرم مزاجانی که دچار ریزش صفرا به معده هستند (مثلا احساس سوزش یا درد گزنده ای سر معده دارند، دهان شان خیلی بدبوست، تحریک پذیر و عصبی شده اند)، شربت سکنجبین ولرم در شروع کار بسیار مفید است تا معده را از صفرا، بشوید.
ممنوعات غذایی افطار
در ابتدای افطار، از مصرف "شیرینی های مصنوعی" مانند زولبیا و بامیه، خودداری کنید. همچنین "آش رشته" نیز که این روزها، معمول است، غذای مناسبی برای افطار، نیست. اگر هم از این غذا استفاده می کنید، به جای سیرداغ و نعناع داغ، نعناع یا پونه خشک را پودر کرده و با کمی روغن زیتون مخلوط کرده و روی آش بریزید تا تشنگی و عطش حاصل از سیر و پیازداغ، بر شما غلبه نکند.
در افطار، لبنیات مثل دوغ و ماست، مصرف نشود. زیرا مزاج غذایی دوغ و ماست، سرد است و برای مغز مضر بوده و چه بسا احساس کسالت به انسان دست دهد.
همچنین از دیگر ممنوعات غذایی افطار، عبارتند از: آب و شربت های خنک به همراه غذای افطار، هندوانه و میوه های آب دار همراه با غذا، لبنیات در کنار سفر افطار، البته پنیر با گردو، شیر با خرما، اشکالی ندارد.
در وعده افطار و شام، سعی کنید مواد خوراکی پخته شده را همراه مواد غذایی خام مثل میوه جات (پرتقال، خربزه و. ..) مصرف نکنید. زیرا از دیدگاه طب سنتی ایرانی، چون زمان هضم مواد پخته و خام با همدیگر، متفاوت است و مواد غذایی خام، سریعتر، هضم میشوند. اما به علت ترکیب شدن با مواد پخته، اجازه خروج از معده را پیدا نمیکنند. بنابراین باعث ایجاد فساد و سوء هاضمه میشود.
