ساختار دنبالهدار شامل سه بخش هسته، گیسو و دم است. هسته بخش مرکزی آن است و از گرد و غبار و گاز و یخ ساخته شدهاست. وقتی که دنبالهدار نزدیک خورشید میشود، یخهای موجود در هستهٔ آن تبخیر میشود و تبدیل به ابر بزرگی پیرامون دنبالهدار میشود که گیسو نام دارد. نیروی مغناطیسی بسیار قوی است و طنابها، گرهها و نوارهایی تولید میکند که دم یونی را از دم گرد و غباری جدا میکند.
سرچشمه و منشأ دنبالهدارها، ابر اورت یا کمربند کویپر است. دنبالهدارها، غیر دورهای و دورهای هستند که غیر دورهایها گرانش محدود به خورشید ندارند و مدار آنها به شکل سهمی است. دنبالهدارهای دورهای نیز شامل دنبالهدارهای بلند مدت (بسیار بیشتر از ۲۰۰ سال) و کوتاه مدت (۲۰ تا ۲۰۰ سال) است. در نامگذاری دنبالهدارها، از نام کاشفان آنها –یک شخص یا فضاپیما– استفاده میشود. اتحادیهٔ بینالمللی اخترشناسی رهنمودی برای نامگذاری دنبالهدارها مشخص کردهاست.
دنبالهدارها تفاوتهایی با دیگر اجرام منظومهٔ خورشیدی از جمله سیارکها، شهابوارها، شهابها و شهابسنگها دارند که مهمترین آنها چیزی است که آنها از آن ساخته شدهاند. برای نمونه، سیارکها از فلزات و مواد سنگی و دنبالهدارها از یخ، گرد و غبار و مواد سنگی ساخته شدهاند. دنبالهدارها انواع قابلتوجهی مانند دنبالهدار بزرگ و مسیر خورشیدی دارند. دنبالهدارهای بزرگ آنقدر بزرگ نیستند که با چشم غیرمسلح دیده شوند؛ با این حال وقتی به خورشید نزدیک میشوند، سطوح یخی آنها تبخیر میشود و مقدار زیادی از گاز و گرد و غبار آنها فرار میکند و جو و دمهای بسیار بزرگی شکل میگیرد که دیدنی و قابلتوجه است. این دنبالهدارها، دنبالهدارهای بزرگ نامیده میشوند. دنبالهدار مسیر خورشیدی نیز طبقهٔ ویژهای از دنبالهدارهاست که به هنگام حضیض خود، فاصلهٔ بسیار (حدود ۸۵۰٬۰۰۰ مایل) از خورشید دارند.
ویژگی های دنباله دار
دنبالهدارها، غیر دورهای و دورهای هستند. دنبالهدارهای غیر دورهای که از ابر اورت میآیند، گرانش محدود به خورشید ندارند و مدار آنها به شکل سهمی است و تنها یک بار خورشید را میبینند و هرگز دوباره باز نمیگردند.دنبالهدارهای دورهای نیز شامل دنبالهدارهای بلند مدت (بسیار بیشتر از ۲۰۰ سال) و کوتاه مدت است که به ترتیب از ابر اورت و کمربند کویپر سرچشمه میگیرند.
ویژگیها و رفتار دنبالهدارهایی که از ابر اورت ۰ تا ۲۰۰ سال هستند و ویژگیهای مداری آنها نیز متفاوت است. دو خانوادهٔ بزرگ از دنبالهدارهای کوتاه مدت وجود دارد: نخست خانوادهٔ برجیس با دورهٔ کمتر از ۲۰ سال و دوم خانوادهٔ هالی با دورهٔ ۲۰ تا ۲۰۰ سال.
تفاوتهای دینامیکی این دو گروه ناشی از تأثیر اجسام دیگر است. اجسام ابر اورت توسط رویدادهایی که فراتر از منظومهٔ خورشیدی رخ میدهد، آشفته میشوند. اما دنبالهدارهای کمربند کویپر بهطور مستقیم توسط هیچ ستارهای به جز خورشید نمیتوانند آشفته شوند. اگر خورشید از کنار ستارهٔ دیگری (یا یک ابر بزرگ مولکولی) بگذرد، دنبالهدارها در مداری بیضیشکل و به سمت منظومهٔ خورشیدی به گردش در میآیند. اما سیارهٔ نپتون که بسیار نزدیک به کمربند کویپر است، نقش مهمی در ثبات مدار اجسام کمربند یا برعکس هل دادن اجسام به دورتر از مدار پیشین خود دارند.
ترکیبات شیمیایی دنبالهدارهای بلند مدت و کوتاه مدت مشابه است، اگرچه ترکیبات سازندهٔ دنبالهدارهای بلند مدت تمایل بیشتری به فرار دارند. دلیل این تفاوت میتواند سرچشمهگیری از ابر اورت یا کمربند کویپر باشد. در واقع در طول شکلگیری منظومهٔ خورشیدی، اجسام کوچک در بخشهای درونی دیسک و در نزدیکی سیارات غولپیکر ساختهشدند. سپس این اجسام توسط نیروهای گرانشی از منظومهٔ خورشیدی خارج شدند و آن اجسامی که بهطور کامل فرار کردند، ابر اورت را تشکیل دادند. آن دسته از اجسامی که نتوانستند فرار کنند و هیچ تعامل گرانشی با سیارات نداشتند، به عنوان اجسام کمربند کویپر باقیماندند.
خرافات درمورد دنبالهدارها
دنبالهدارها در بسیاری از فرهنگهای مختلف در سراسر جهان و در طول زمان از وحشت و ترس الهام گرفته شدهاند. آنها عناوینی همچون «پیشروی حکم مجازات» و «تهدید گیتی» به خود گرفتهاند. این اجرام همچنین به عنوان پیشگویان فاجعهها و پیامبران خدا در نظر گرفته میشدند. در دوران باستان، دنبالهدارها قابلتوجهترین اشیاء در آسمان شب بودند. در بسیاری از فرهنگها، دنبالهدارها حاملان پیامهای خدایان هستند. برای نمونه، در برخی از فرهنگها، دم دنبالهدارها ظاهر سر یک زن با موهای بلند پشت سرش است.
همچنین در دوران باستان، برخی مانند کالین هامفریس، ستارهٔ بیتاللحم را یک دنبالهدار میدانند که در انجیل متی ذکرشده و راهنمای سه مغ به زادگاه عیسی مسیح است.
بیشتر بخوانید: