به نقل از تیتر صبح، در ابتدا ذکر این مهم ضروری است که اصلا پیاده‌راه چیست؟ تعاريف متعددي از پياده‌راه توسط کارشناسان و نهادهای مختلف تخصصی در امر شهرسازی شده است که به برخی از تعاریف اشاره می‌کنیم.
مسيرهاي پياده را مي‌توان به عنوان راه‌هايي که به دور از معابر سواره بوده و طيف وسيعي از کاربران شامل عابرين، دوندگان، دوچرخه‌سواران و ... از آن استفاده مي‌کنند، تعريف نمود.
پياده‌راه‌ها، معابري با بالاترين حد نقش اجتماعي هستند که در آنها تسلط کامل با عابر پياده بوده و از وسايل نقليه موتوري تنها به منظور سرويس‌دهي به زندگي جاري در معبر استفاده مي‌شود. پياده‌راه‌ها؛ ابزاري براي فعاليت جمعي به خصوص در ارتباط با اقتصاد شهري، کيفيت محيطي و سلامت اجتماعي‌اند.
پياده مدار کردن عبارت است از ايجاد خيابان‌ها يا فضاهاي رها از آمد و شد سواره. هنگامي که در سال 1971 اولين مکان عمومي در سيدني استراليا به منظور صرف استفاده عابران پياده اختصاص يافت سياست‌مدار محلي مسئول اين امر(لئوپورت که خودش را به عنوان وزير عابران پياده ناميد) همواره بر گفتن اين جنبه مثبت تاکيد داشت که آن خيابان براي عابران پياده باز شده بود و نه اينکه بر روي آمد و شد سواره بسته گردد.
و اما برنامه‌ریزی و ایجاد پیاده‌راه‌ها دارای مزایایی است که از آن جمله می‌توان به این موارد اشاره کرد. پیاده‌راه به افزایش حضور پیاده در شهرها و به افزایش تعامل میان شهروندان و شهر کمک می‌کند. همچنین در بسیاری موارد کاهش تعداد وسایل نقلیه موتوری در نواحی مرکزی شهرها با هدف بهبود کیفیت محیط شهرها انجام می‌گیرد و خود موجب کاهش آلودگی‌های محیطی صورتی و آلودگی هوا و همچنین حفاظت نواحی تاریخی و بناهای ارزشمند معماری می‌شود.
و صد البته که چنین اقدامی در عین حال مشوقی است برای ساکنان منازل و واحدهای تجاری خدماتی منطقه تا خود به بهبود کالبدی محیط‌شان بپردازند. از دیگر مزایای این حرکت افزایش ایمنی پیاده و بهبود خدمات در شهرهاست.
تاثیر اجتماعی ایجاد پیاده‌راه‌ها در مجموع مثبت و سازنده است، چرا که تمامی سنین و اقشار اجتماعی را به صحنه شهر جذب می‌کند و امکان فعالیت‌های متنوعی را در فضاهای عمومی شهری به شهروندان می‌دهند.
حال با توجه به تعاریف فوق و بیان اهمیت پیاده‌راه می‌طلبد که در خصوص شاخص‌های ایجاد پیاده‌راه‌های شهری نیز مطالبی عنوان شود. یک محیط شهری برای آن که به محیطی پیاده‌مدار تبدیل شود باید دارای شاخص‌ها و مولفه‌های فیزیکی خاصی باشد که در ذهن استفاده‌کنندگان به فضایی متمایز، ایمن، خاطره انگیز و سرزنده تبدیل گردد.
تا به حال دسته‌بندی مشخصی در ایران از شاخص‌های ایجاد پیاده‌راه‌ها به شکل اصولی و علمی انجام نشده و شاخص‌های موجود در برنامه‌ریزی‌ها و طراحی‌های سایر کشورها مورد استفاده کارشناسان داخلی قرار گرفته است. این شاخص‌ها در برخی موارد با فرهنگ، کالبد و جامعه ایرانی بیگانه بوده و نیاز به محلی نمودن آنها به شدت احساس می‌شود.
ایجاد پیاده‌راه به عنوان یک راهکار، همانند بسیاری از فعالیت‌های انسانی سیری روبه تکامل دارد. در ابتدای دوره مدرنیسم، طراحان و شهرسازان با توجه به مشکلات اجتماعی ناشی از گسترش شهرنشینی و کمرنگ شدن حس تعلق خاطر شهروندان نسبت به شهر دریافتند که برای تحکیم پیوند بین شهر و شهروندان و ایجاد رابطه‌ای مفید، بایستی اقداماتی اساسی انجام گیرد.
یکی از این اقدامات ایجاد محیط ویژه برای عبور و مرورعابرین پیاده در حاشیه خیابان‌ها و گذرگاه‌ها بود بلکه به این ترتیب، زمینه حضور هرچه بیشتر شهروندان در سطح شهر و ایجاد ارتباطی قوی و مستحکم بین آنان و فضاهای شهری ایجاد شود و پویایی و شادابی شهر رقم بخورد. در این میان، کشورهای اروپایی قبل از همه، نسبت به مطالعه، بررسی و طراحی پیاده‌راه‌ها اقدام کردند و در نهایت، به نتایج قابل قبول و مفیدی نیز دست یافتند.
خیابان سن کاترین به عنوان بزرگترین عابرگذر اروپا
۱۷سال پیش درست زمانی که بسیاری از شهرها در رقابت ماشینی شدن بودند، بوردو به ترسیم پیشرفت و توسعه خود در افق آینده پرداخت. در سال ۲۰۰۰میلادی این شهر تاریخی هدف‌گذاری شهری خود را بر محور اولویت‌های انسانی پایه‌ریزی نمود که منتهی به ثبت جهانی این شهر از سوی یونسکو به عنوان شهری جهانی شد. ابتدا طرحی در بخش مرکزی و تاریخی شهر به اجرا درآمد که ورود هرگونه خودرو به این محدوده را ممنوع می‌کرد. پس از آن، با گسترش ناوگان حمل و نقل عمومی و حرکت به سوی حمل و نقل پاک و با استفاده از دوچرخه و تراموا پایه‌های اجرایی پیاده‌راه مرکزی محکم‌تر شد تا بوردو توان خود را برای اجرای بزرگترین پیاده‌راه اروپا به وسعت یک کیلومتر عرضه کند. رویایی که شهرهای بزرگ اروپا همچون پاریس، لندن و برلین در آرزوی رسیدن به آن بودند، در بوردو تحقق یافت تا خیابان سن کاترین به عنوان بزرگترین عابرگذر اروپا عرصه جولان عابرین پیاده گردد. بنا به اظهار شهروندان موفقیت طرح اجرایی در بوردو، نشات گرفته از اتحاد مثال زدنی میان مردم و مسئولان شهری بوده است.
هلند هم به عنوان کشوری مملو از فضاهای باز شهری سالیانه نظر جمع کثیری از گردشگران نقاط مختلف دنیا را به خود جلب می کند. وجود فضاهای باز و توسعه زیرساخت‌های انسان محور در کنار جاذبه های فراوان طبیعی، اصلی‌ترین نقش را برای جذب گردشگر در هلند ایفا می‌کنند.
پیاده‌راه‌سازی در ایران
نهضت پیاده‌راه‌سازی در ایران با احداث اولین پیاده‌راه در تبریز آغاز شد. احداث این پیاده‌راه قصه‌ای متفاوت با دیگر پیاده‌راه‌های جهان دارد؛ بدین ترتیب که کارمندان کنسولگری فرانسه در تبریز، برای تسکین غم دوری از سرزمین مادری و با هدف تداعی شب‌های پاریس در ذهن خود، کوچه پاساژ در محله مهاد مهین (میارمیار) را به شکل پیاده‌راه‌های پاریس طراحی کردند.
این پیاده‌راه به مدت ۱۰ سال از سال ۱۳۰۰ تا ۱۳۱۰ ساخته شد و همچنان نیز در جایگاه خود باقی است و از محلات دیدنی تبریز به شمار می رود. در عین حال بهتر است بدانیم که درگذشته میارمیار محل قرارگیری ۸ کنسولگری از جمله کنسولگری فرانسه بود.
در حال حاضر، پیاده‌راه تربیت در بافت مرکزی و تاریخی شهر و پیاده‌راه سنگفرش ولیعصر به عنوان نمونههای موفق این طرح در کشور مطرح هستند و البته پیاده‌راه‌سازی در تبریز ادامه دارد و گویا مطالعات طرح ایجاد بزرگترین پیاده‌راه خاورمیانه هم در دست انجام است.
البته ایجاد و ساخت پیاده‌راه تنها به شهر تبریز در ایران محدود نشده است و اکنون پیاده‌راه‌های مختلفی و با کارکردهای مختلف اجتماعی، فرهنگی و سلامت در تهران و اصفهان و دیگر شهرها ساخته شده است.
کارکرد گردشگری پیاده‌راه‌سازی در همدان
در همدان؛ پایتخت تاریخ و تمدن ایران زمین اما ایجاد پیاده‌راه میدان امام(ره) با اهداف و کارکرد گردشگری توانسته است نقش به سزایی در مباحث شهری بازی کند و اکنون شهروندان دیار الوند پیاده‌راه بوعلی را به عنوان یک محل گردشگری شناخته و استفاده می‌کنند.
همدان با داشتن ظرفیت‌ها و پتانسیل‌های قابل توجه، بکر و منحصر به فرد در حوزه گردشگری یکی از مقاصد گردشگری است که مورد توجه گردشگران بسیاری قرار گرفته است و صد البته که وجود یک پیاده‌راه با کارکردها و نقش‌های فرهنگی، اجتماعی، سلامت و گردشگری در این شهر بسیار مورد استقبال قرار گرفته است.
طرح پیاده‌راه‌سازی در دوره چهارم شورای اسلامی شهر همدان به طور جدی‌تر در اولویت اقدامات قرار گرفت؛ به نحوی که پس از بررسی‌های کارشناسی همه‌جانبه، سرانجام پیاده‌راه‌سازی حد فاصل بین خیابان بوعلی‌سینا تا تپه هگمتانه (خیابان اکباتان) همدان و میدان مرکزی و تاریخی این شهر کلید خورد.
به عقیده کارشناسان امر، این طرح گامی در جهت بازگرداندن هویت تاریخی میدان مرکزی و ۶ خیابان اصلی شهر است و از این رهگذر بافت‌های فرسوده و ناکارآمد شهر نیز احیا خواهند شد. در طرح پیاده‌راه‌سازی تمرکززدایی از هسته مرکزی شهر علاوه بر حفظ بافت‌های تاریخی، فضایی به منظور تردد افراد پیاده در ۶ خیابان اصلی را فراهم می‌آورد تا از این جهت ظرفیت‌های معقول در شهر نظیر بازار تاریخی شهر در خیابان اکباتان، یا آرامگاه شیخ‌الرئیس بوعلی‌سینا بیش از پیش مورد توجه قرار گیرد.
به گفته کارشناسان مجری طرح، پیاده‌راه‌سازی پیامدهای مثبتی همچون افزایش ضریب ایمنی تردد، رونق اقتصادی و ارتقای ارزش افزوده، ارتقای کیفیت زیست محیطی شهر، ایجاد نشاط و سرزندگی در شهر، بازیابی هویت تاریخی میدان مرکزی، تمرکززدایی از هسته مرکزی شهر، بهره‌گیری از ظرفیت گردشگری خیابان‌های شهر، افزایش تعاملات اجتماعی، انتقال وسایل حمل و نقل عمومی به پارک‌سوارها و نظم‌بخشی به شهر و پس گرفتن معابر از خودروها را به دنبال دارد.
تاکنون به بهانه های مختلف؛ مسئولان و مدیران متعددی که در همدان حاضر بودند از پیاده‌راه بوعلی بازدید کرده اند و تمامی این مدیران در دیدگاهی مشترک این پیاده را در جذب گردشگر بسیار موثر دانسته اند.
اتفاق پیاده‌راه بوعلی و اکباتان و مناسب سازی میدان امام(ره) و اجرای طرح هایی در راستای حفظ بناهای قدیمی و دارای ارزش تاریخی از جمله دستاوردها و عملکردهای مناسب این دوره از شورای اسلامی و شهرداری همدان بوده است که در راستای بحث زیباسازی شهری و پیوند مباحث شهری با مقوله گردشگری از هیچ تلاشی فروگذاری نکرده اند.
گردآوری و نگارش: الهام خلیلی خو
