تیتربرتر: یافتن جهت های جغرافیایی در بسیاری از موارد کاربرد دارد. به طور مثال هنگامی که در جنگل، کوهستان و… راه را گم کرده ایم(هنر زنده ماندن در طبیعت) و یا حتی برای فهمیدن ساعت،جهت یابی لازم است.بهترین و دقیقترین روش برای تعیین جهت و مکان یابی، استفاده از GPS و قطب نما می باشد اما همیشه این ابزار، یا در دسترس نیست و یا احتمال خرابی آنها وجود دارد.در این مقاله میخواهیم به روش های جهت یابی در روز و شب در شرایط طبیعی بدون استفاده از قطب نما اشاره ای داشته باشیم.

چگونه جهت یابی کنیم؟

اولین نکته ای که  باید مد نظر داشته باشید این است که روش های جهت یابی در روز و شب یا جهت یابی در قطب شمال و جنوب با یکدیگر متفاوت هستند. مطمئنا راحت ترین راه جهت یابی استفاده از قطب نما است؛ اما اگر دوست دارید یک گردشگر حرفه ای باشید آگاهی از روش های جهت یابی را در اولویت خود قرار دهید. در ادامه روش‌های مختلف جهت یابی را به شما عزیزان معرفی می‌کنیم.

جهت ها

چهار جهت اصلی عبارتند از : شمال و جنوب = مشرق و مغرب.

چهار جهت فرعی عبارتند از : شمال شرقی و جنوب شرقی= شمال غربی و جنوب غربی .

انواع جهت یابی

در این قسمت از مقاله به بررسی انواع روش های جهت یابی خواهیم پرداخت:

۱- استفاده از ساعت عقربه ای

در این روش ساعت را بصورت افقی گرفته بطوریکه عقربه ساعت شمار (عقربه کوچک) به سمت خورشید قرار بگیرد. در این حالت نیمساز عقربه ساعت شمار و عدد ۱۲ جهت جنوب را نشان می دهد.
در صورتیکه ساعت عقربه ای در دسترس نبود می توان ساعت را بصورت شماتیک روی کاغذ ترسیم کرد و مانند روش بالا عمل کرد. همچنین استفاده از این روش بصورت تجسم ساعت فرضی قابل انجام است.
این روش یکی از کارامد ترین و ساده ترین روش های جهت یابیه

۲- درختان قطع شده

به دلیل تابش آفتاب از سمت جنوب به نیمکره شمالی، دوایر متحد المرکز درختان در سمت جنوب و جنوب شرق رشد بیشتری دارد. همچنین به دلیل تابش بیشتر آفتاب، پوسته درختان در جهت جنوب ضخیم تر و تیره تر بوده و معمولا دارای شاخ و برگ بیشتری هستند.

جهت یابی به وسیله برف و ماسه

تابش آفتاب از سمت جنوب باعث ذوب سریع تر برف ها در دامنه جنوبی کوه می شود.

در هوای برفی، آن طرف از اجسام که برف بیشتری در آن جمع شده است شمال را نشان می دهد. این روش زمانی صحیح است که جمع شدن برف بیشتر در یک نقطه در اثر توپوگرافی (پستی ها و بلندی های سطح) زمین نباشد و تابش آفتاب از سمت جنوب باعث ذوب سریع تر برف ها در دامنه جنوبی کوه می شود.

بیشنر بخوانید:

دو ویژگی جدید و جالب گوگل مپس

انواع مختلف تلماسه ها در بیابان ها وجود دارند که شکل آن ها جهت باد غالب را نمایان می سازد.

سایه شاخص

چون خورشید از شرق طلوع و از غرب غروب می نماید  بنابراین اولین سایه اجسام همیشه در جهت غرب و سایه دوم به سمت شرق حرکت می کند. در این روش شاخصی را در زمین قرار می دهیم و انتهای سایه اول را با یک سنگ مشخص می کنیم. بعد از ۱۵ الی ۳۰ دقیقه انهای سایه دوم را نیز مشخص می نماییم. حال پای چپ خود را در سایه اول و پای راست خود را در سایه دوم قرار میدهیم در این حالت روبه رو سمت شمال است، پشت سر جنوب، سمت راست شرق و غرب سمت چپ ما هست.

جهت یابی به کمک تپه های پر شیب

اگر در بیابان هستید و پوشش گیاهی وجود ندارد می توانید از آفتاب جهت یابی کنید اما اگر هوا ابری شده ( به تازگی ) و می خواهید جهت یابی کنید با پیدا کردن یک تپه پر شیب در جهت های مختلف روی خاک شیب دست بگذارید و حرارت آن را بسنجید و تمام اطراف تپه را نه به صورت پیوسته…بلکه به صورت ۱۸۰ درجه امتحان کنید ( ابتدا دست بگذارید سپس در سمت مقابل این کار را امتحان کنید ) نحوه جهت یابی به این صورت است که در تپه های پر شیب طرفی که رو به شمال است خاکش خنک تر از طرفی است که رو به جنوب است.

جهت یابی به وسیله باد

بادها را بر اساس جهتی که می‌وزند، نام‌گذاری می‌کنند مانند باد شمالی از شمال. باد غالب، باد خاصی است که وزش آن طولانی‌تر بوده و در جهت خاصی می‌وزد. درجه حرارت، رطوبت و سرعت که در فصول مختلف باعث تغییر جهت باد غالب می شود. به راحتی و تنها با دانستن جهت بادهای غالب می‌توانید، چهار جهت اصلی را تشخیص دهید.
– در نواحی معتدل آب و هوایی چه در قطب شمال و چه در قطب شمال باد غالب عموما از غرب می زود.
– در نواحی گرمسیری، باد غالب بین مناطق شمال شرقی و جنوب شرقی جریان دارد.
– در نواحی استوایی، باد غالب معمولاً از سمت شرق می‌وزد.

جهت یابی در شب

اگر در شب در مکانی نا شناس گرفتار شده اید و نمی توانید راه خود را پیدا کنید بهتر است روش هایی که در ادامه مطرح می کنیم را به خوبی یاد بگیرید.

ستاره قطبی

یکی از راه هایی که می توانید راه خود را در شب پیدا کنید استفاده از ستاره قطبی می باشد. این ستاره محور چرخش ستاره ها می باشد. باید بدانید که این ستاره نشان گر شمال جغرافیایی می باشد یعنی اگر رو به آن ایستاده باشید رو به شمال هستید. برای یافتن ستاره قطبی می توانید از روش های گوناگونی استفاده کنید.

استفاده از دب اکبر

یکی از راه هایی که می توانید ستاره قطبی را پیدا و شناسایی کنید این است که از ستارگان دب اکبر کمک بگیرید. این صورت فلکی دارای ۷ ستاره می باشد که شبیه به ملاقه قرار گرفته اند. در واقع چهار ستاره شبیه به ذوزنقه قرار می گیرند و سه ستاره به دنباله آن می باشند. اگر با خطی فرضی دو ستاره ای که جهت بیرونی ملاقه را تشکیل می دهند با خطی فرضی به هم وصل کنید و پنج برابر فاصله آن ها رو به جلو حرکت کنید ستاره قطبی را مشاهده می کنید.

استفاده از ستاره های ذات الکرسی

این صورت فلکی شامل ۵ ستاره می باشد که به شکل m یا W قرار گرفته اند. اگر ستاره وسط W را ۵ برابر فاصله آن نسبت به سایر ستاره ها رو به جلو ادامه بدهید این ستاره را پیدا خواهید کرد.

استفاده از هلال ماه

برای جهت یابی در شب می توانید از حلال ماه استفاده کنید زیرا در برخی از مواقع نمی توان از ستاره ها کمک گرفت و درختان مانع دیدن آن ها می شوند بهتر است این راه را نیز بلد باشید.

نیمه دوم ماه قمری

باید بدانید که ماه به شکل هلال باریک تولد می یابد و در نیمه دوم ماه قمری تبدیل به ماه کامل می شود. در نیمه اول ماه های قمری قسمت تحدب ماه مانند پیکانی جهت غرب را نشان می دهد و نیمه دوم همان قسمت ماه به سمت شرق می باشد.  در واقع اگر با خطی فرضی دو سمت ماه را به هم وصل کنید می بینید که در نیمه اول ماه قمری شکل P و در نیمه دوم شبیه به q خواهد بود. بهتر است بدانید که ماه در نیمه اول ماه های قمری قبل از غروب آفتاب طلوع می کند و در نیمه دوم بعد از غروب آفتاب طلوع می کند. اگر می خواهید جنوبو شمال را بیابید بهتر است این خط فرضی که بین دو سر ماه رسم کرده اید را تا زمین ادامه بدهید در این صورت شما جنوب را مشخص می کنید و می توانید به راحتی شمال را در یابید. در واقع این روش جهت یابی دقت بالایی ندارد ولی می تواند به عنوان راهنمای تقریبی مناسب باشد. یکی از عیب های این روش این است که اگر ماه کامل باشد و شما در وسط دو نیمه ماه های قمری باشید نمی توانید از این روش برای جهت یابی استفاده کنید.

خوشه پروین

باید بدانید که برخی از ستارگان به شکل خوشه انگور در یک جا جمع می شوند و اگر آن ها را در شب بینید می توانید به راحتی راه خود را پیدا کنید.  این ستاره ها همانند خورشید از شرق به غرب حرکت می کنند و دم آن ها به طرف مشرق می باشد.

ستارگان بادبادکی

اگر به آسمان شب نگاه کرده باشید می بینید که حدودا ۷ الی ۸ ستاره در آسمان وجود دارد که به شکل علامت سوال می باشند و از سمت شرق به غرب در حال حرکت اند. باید بدانید که در همه روز های ماه قمری دنباله این ستاره ها به سمت مغرب می باشد. با پیدا کردن یک جهت به راحتی می توانید جهات دیگر را بررسی کنید. در واقع کهکشان دارای تعداد بسیار زیادی ستاره می باشد و هرچه از شمال شرق به به جنوب غرب برویم این ستاره ها بیشتر می شوند. اگر به آخر شب نزدیک شوید قسمت پهن راه شیری به سمت مغرب انحراف خواهد یافت.