تیتربرتر ؛ پلاسبو (Placebo) در لغت به معنی: "من خوب خواهم شد" و در اصلاح پزشکی به روشی از درمان گفته می شود که در آن بیمار تحت درمان واقعی قرار نمی گیرد.درمان با پلاسبو به این صورت است که پزشک پس از انجام آزمایشات پاراکلینیکی تشخیص خواهد داد که بیمار باید با یک دوره سه هفته ای (گاهی کمتر یا بیشتر) با دارونما پروسه درمان را طی کند.در برخی از شرایط چنین تأثیری به اندازه‌ای قدرتمند خواهد بود که می تواند اثر درمان‌های واقعی پزشکی را ایجاد کند، اما اثر دارونما چیزی بیشتر از یک تفکر مثبت است.
اثر دارونما اغلب در پژوهش‌ها برای کمک به پزشکان و دانشمندان انجام می شود تا اثر درمانی و روانشناختی برخی از داروهای جدید شناسایی گردد. برای درک اهمیت این اثر، باید بدانیم دارونما چگونه کار میکند و چه اثری بر روی بدن دارد.
منظور از دارونما چیست؟
اثر دارونما به عنوان پدیده‌ای تعریف میشود که در آن برخی از افراد بعد از خوردن یک ماده غیر فعال، احساس خوبی پیدا میکنند.
خوب حالا سؤال اینجاست که دارونما چیست؟ دارونما ماده‌ای بدون اثر درمانی است (مثل آب استریل شده، محلول سالین یا قرص شکر). معمولاً از دارونماها به عنوان درمان مصنوعی یا تقلبی در برخی از موارد استفاده میکنند. این اثر می‌تواند پاسخ بسیار واقعی در بیماران ایجاد کند.
اولین سؤالی که در مورد اثر دارونما به ذهن خطور میکند این است: چرا افراد به خاطر درمان‌های غیر واقعی، چنین اثر واقعی را تجربه میکنند؟
انتظارات بیمار نقش بسیار مهمی در پاسخ دارونما دارد. هرچقدر فرد انتظار کارکرد بهتری از روند درمانی داشته باشد احتمال بروز پاسخ دارونما نیز بیشتر خواهد بود. در بیشتر موارد، فرد اصلاً نمی‌داند به جای داروی واقعی، دارونما دریافت میکند. در عوض، بر این باور است که در حال دریافت یک سری داروی واقعی است. دارونماها برای اینکه شبیه داروی واقعی باشند طراحی می‌شوند. حالا این درمان می‌تواند هر چیزی همچون قرص، ماده تزریقی یا مایع قابل مصرف باشد. در هر حالت مواد به کار رفته در آن هیچ اثر واقعی بر روی بیماری و درمان آن نخواهد داشت.
باید به این نکته توجه داشته باشید که دارونما و اثر دارونما دو موضوع متفاوت هستند. واژه دارونما به خودِ ماده غیر فعال اطلاق میشود اما اثر دارونما به هرگونه اثری که بعد از مصرف دارو ایجاد می شود بر می‌گردد.
دارونماها چگونه در تحقیقات پزشکی به کار می روند؟
در تحقیقات پزشکی، برخی از بیماران ممکن است دارونما را دریافت نمایند و برخی از آنها تحت درمان واقعی قرار گیرند. هدف از انجام اینکار تعیین مؤثر بودن داروهای واقعی بر روی بیماری است.
اگر افرادی که داروهای واقعی را دریافت میکنند نسبت به آن هایی که دارونماها را دریافت می‌نمایند اثرات بهتر و قابل توجه تری داشته باشند می‌توان ادعا کرد دارو مؤثر بوده است. با اینکه دارونماها هیچ تأثیری بر روی بیماری ندارند اما می‌توانند تأثیر واقعی بر روی احساس برخی از افراد داشته باشند. اینکه چنین اثری چقدر قدرتمند است به فاکتورهای مختلفی بستگی خواهد داشت. مواردی که بر روی تأثیر دارونماها اثر می‌گذارند عبارتند از:
- ماهیت بیماری
- قدرت باور فردی که دارو را دریافت می کند.
- نوع پاسخی که بیمار انتظار دیدنش را دارد.
- نوع پیام مثبتی که پزشک در مورد مؤثر بودن درمان منتقل میکند.
- ژن نیز در این شرایط می‌تواند دخیل باشد.
مزایای استفاده از اثر دارونما
یکی از بزرگترین مزایای استفاده از اثر دارونما در پزشکی و مطالعات روانشناسی این است که به افراد اجازه می‌دهد اثراتی که انتظارات می‌تواند بر روی روند درمان داشته باشد را به حداقل برسانند.
مطالب مرتبط:
اگر محققان انتظار داشته باشند به یک نتیجه خاص برسند ممکن است به طور غیر عمد، چنین مواردی را به روند درمانی منتقل کنند. همین امر باعث میشود شرکت کنندگان مطالعه انتظار محققان را حدس بزنند. در نتیجه رفتارهای شرکت کنندگان به احتمال زیاد تغییر پیدا میکند.
برای به حداقل رساندن چنین مواردی، محققان گاهی از اوقات تلاش میکنند از مطالعه دو سر کور استفاده کنند. در چنین مطالعاتی هم شرکت کنندگان و هم ازمایش کنندگان در مورد اینکه چه کسی درمان واقعی دریافت میکند و چه کسی در حال دریافت دارونماست بی اطلاع می‌مانند. در چنین شرایطی محققان بهتر می‌توانند اثر دارو و دارونما را بررسی کنند.
به عنوان مثال اجازه دهید فرض کنیم شرکت کننده‌ای برای یک مطالعه داوطلب شده است. محققان این مطالعه قصد دارند مؤثر بودن داروی سردرد جدید را شناسایی نمایند. بعد از مصرف دارو، فرد متوجه میشود که سردردش به سرعت ناپدید شده و احساس بهتری دارد. با این حال بعداً متوجه میشود در گروه دارونما بوده و دارویی که دریافت کرده یک قرص شکر معمولی بوده است! یکی از اثرات قدرتمند دارونماها در کاهش درد است. بر اساس تخمین‌های زده شده، تقریبا ۳۰ الی ۶۰ درصد افراد بعد از خوردن دارونماها احساس کاهش درد دارند.
یک مطالعه جدید نشان داده بیمارانی که از احساس خستگی و ضعف مفرط ناشی از سرطان رنج میبرند با مصرف پلاسبو بهبودی قابل توجهی پیدا کرده اند.
معمولا از آن وقتی استفاده میشود که پزشک عمدا میخواهد چنین وانمود کند که در حال تجویز دارویی موثر بر بیماری است ولی در واقع چنین نیست. از دارونما معمولا در تحقیقات پزشکی استفاده میشود. موقعی که محقق نمیخواهد بیمار متوجه شود آیا دارو به وی داده شده یا خیر.
در این تحقیقات به تعدادی از افراد مثلا قرص های حاوی ماده موثره داده میشود و به تعدادی دیگر قرص هایی که در ظاهر شبیه به قرص های دیگرند ولی ماده موثری ندارد. سپس نتایج را با هم مقایسه میکنند.
در یک مطالعه جدید محققان 80 بیمار مبتلا به سندروم روده تحریک پذیر را به دو دسته تقسیم کردند. به تعدادی دارو ندادند و به تعداد دیگر دارو نما دادند تا به مدت سه هفته روزی دو قرص مصرف کنند ولی به همه آنها گفتند این دارونما است و هیچ ماده موثری در آن نیست.
حتی روی جعبه داروها هم نام پلاسبو را ذکر کردند و به بیماران گفتند که فکر نمیکنند داروها تاثیری بر آنها داشته باشد. فقط داروها را بخورند. ولی با کمال تعجب باز هم داروها تاثیر کردند.
از پلاسبو تاکنون در درمان مشکلاتی مانند کمردرد، تهوع، سندروم روده تحریک پذیر و میگرن استفاده شده است.
یک مطالعه که در سال 2013 در انگلستان بر روی 700 پزشک عمومی انجام شد نشان داد که همه آنها برای بیمارانشان از پلاسبو استفاده کرده اند. در اینجا منظور از پلاسبو دارویی واقعی است که پزشک میداند تاثیری بر روی بیمار ندارد ولی به بیمار میگوید تاثیر دارد و تاثیرش را هم مشاهده میکند.
اینکه آیا این کار اصولا اخلاقی است یا نه یک مسئله است ولی اینکه این پلاسبوها در بسیاری اوقات واقعا اثر میکنند مسئله مهم دیگری است که در سال های اخیر بسیار مور توجه قرار گرفته است.
دارونما ممکن است پاسخ هورمونی در بدن ایجاد کند:
یکی از توضیحات احتمالی در مورد اثر دارونما این است که چنین داروهایی می‌تواند باعث تحریک انتشار اندورفین‌ها در مغز شود. اندورفین‌ها کاهنده‌های درد طبیعی بدن هستند که ساختاری شبیه مورفین و سایر مسکن‌های این چنینی دارند و می تواند به عنوان مسکن طبیعی در بدن عمل کند.
محققان توانسته‌اند اثر دارونما را به کمک اسکن‌های مغزی نشان دهند. این اسکن‌ها نشان می‌دهد نواحی از مغز که گیرنده اندورفینی زیادی دارند در گروه درمانی و گروه دارونما فعال میشود.
نمونه‌هایی از اثر نوسیبو در زندگی واقعی
در اینجا نگاهی به نحوه‌ی اثر نوسیبو در سناریوهای مختلف سلامتی می‌اندازیم.
1.درمان میگرن
شما حداقل دو بار در ماه دچار حمله میگرن می‌شوید. برای جلوگیری از حمله میگرن عادت داشتید، داروهای تجویزی خود را مصرف کنید، اما از زمان اتمام نسخه به‌خاطر مشغله زیاد، هنوز نتوانسته‌اید به پزشک‌تان مراجعه کنید. در عوض، تصمیم می‌گیرید دارو را از داروخانه به‌صورت آنلاین سفارش دهید. در زمان سفارش دارو به یاد می‌آورید، آخرین دارویی که مصرف می‌کردید، باعث خواب‌آلودگی شما می‌شد. بنابراین با کمی تحقیق دارویی متفاوت، اما مشابه انتخاب می‌کنید.
بعد از گذشت چند روز از مصرف داروی جدید، در خوابیدن دچار مشکل شده و متوجه می‌شوید که خلق‌وخوی شما هم تغییر کرده است. به یاد می‌آورید که بی‌خوابی و افسردگی به‌عنوان عوارض جانبی احتمالی دارو ذکر شده، با این اوصاف مصرف دارو را متوقف کرده و به پزشک مراجعه کنید.
پزشک نگاهی به دارو می‌اندازد و به شما اطلاع می‌دهد که این دارو فقط ایبوپروفن است؛ احتمالاً این مواردی که در این مدت تجربه کردید، به‌دلیل اضطراب از مصرف قرص، بدون تجویز پزشک بوده است. در صورتی که اگر این قرص توسط پزشک تجویز می‌شد، آن عوارض خیالی را تجربه نمی‌کردید.
2.واکسن آنفوانزا
حالتی دیگر زمانی است که شما برای اولین بار واکسن آنفولانزا می‌زنید. پرستار قبل از تزریق واکسن به شما هشدار می‌دهد که این سوزن، درد بیشتری نسبت به سایر واکسن‌هایی که تاکنون دریافت کرده‌اید، دارد. با شنیدن این حرف، اگر در گذشته برای دریافت واکسن دچار مشکلی نمی‌شدید، اما این واکسیناسیون برای شما آن‌قدر دردناک میشود که اشک‌تان را هم درمی‌آورد. حتی این درد تا چند روز ادامه می‌یابد و ممکن است، دفعه‌های بعد تجربه‌ی مشابهی داشته باشید.
3.کرم‌های اگزما
شما روی دست‌های خود اگزمایی دارید که به‌خاطر آن، نوعی کرم بدون تجویز پزشک استفاده می‌کنید؛ بعد از خرید، متوجه عوارض جانبی که روی آن وجود دارد، خواهید شد. با استفاده از این کرم، سوزش را در ناحیه اگزما احساس می‌کنید که علت آن را به‌خاطر عوارض کرم می‌دانید. تصمیم می‌گیرید به پزشک‌تان مراجعه کرده تا دارویی برای درمان این اگزما تجویز کند. او کرمی را توصیه میکند که بدون هیچ‌گونه عوارض جانبی بسیار خوب اثر میکند. پس از چند روز استفاده از کرم جدید، متوجه می‌شوید که اگزما در حال ناپدید شدن است.
یک روز در حینی که کرم را استفاده می‌کنید، نگاهی به ترکیبات آن می‌اندازید. به‌نظر می‌رسد مواد نوشته شده روی کرم، همان ترکیبات موجود در محصول بدون نسخه‌ای است که شما قبلا استفاده کرده‌اید و روی اگزما سوزش داشتید. جالب اینجاست که در بسته‌بندی کرم تجویز شده توسط پزشک از عوارض جانبی (سوزش) وجود داشت. درواقع تنها تفاوت واقعی این دو دارو در نحوه ارائه آنها است. روی جلد محصول بدون نسخه خواندید که باعث ایجاد سوزش میشود، اما استفاده از نسخه تجویزی را با این اعتقاد که هیچ عارضه‌ای ندارد، استفاده کردید.
انچه دیگران می خوانند :
